Krom

Krom, ₂₄Cr

Krom kristali (%99.999 saflık).
Görünüş	gümüşi metalik
Standart atom ağırlığı Ar, std(Cr)	51,9961(6)
Kütle numarası	51.9961±0.0006[1]
Periyodik tablodaki yeri
Hidrojen Helyum Lityum Berilyum Bor Karbon Azot Oksijen Flor Neon Sodyum Magnezyum Alüminyum Silisyum Fosfor Kükürt Klor Argon Potasyum Kalsiyum Skandiyum Titanyum Vanadyum Krom Manganez Demir Kobalt Nikel Bakır Çinko Galyum Germanyum Arsenik Selenyum Brom Kripton Rubidyum Stronsiyum İtriyum Zirkonyum Niyobyum Molibden Teknesyum Rutenyum Rodyum Paladyum Gümüş Kadmiyum İndiyum Kalay Antimon Tellür İyot Ksenon Sezyum Baryum Lantan Seryum Praseodim Neodimyum Prometyum Samaryum Evropiyum Gadolinyum Terbiyum Disprozyum Holmiyum Erbiyum Tulyum İterbiyum Lutesyum Hafniyum Tantal Tungsten Renyum Osmiyum İridyum Platin Altın Cıva Talyum Kurşun Bizmut Polonyum Astatin Radon Fransiyum Radyum Aktinyum Toryum Protaktinyum Uranyum Neptünyum Plütonyum Amerikyum Küriyum Berkelyum Kaliforniyum Aynştaynyum Fermiyum Mendelevyum Nobelyum Lavrensiyum Rutherfordiyum Dubniyum Seaborgiyum Bohriyum Hassiyum Meitneriyum Darmstadtiyum Röntgenyum Kopernikyum Nihoniyum Flerovyum Moskovyum Livermoryum Tennesin Oganesson - ↑ Cr ↓ Mobilden Vanadyum ← Krom → Manganez
Atom numarası (Z)	24
Grup	6. grup
Periyot	4. periyot
Blok	d bloku
Elektron dizilimi	[Ar] 3d^5 4s^1
Kabuk başına elektron	2, 8, 13, 1
Fiziksel özellikler
Faz (SSB'de)	Katı
Erime noktası	2180 K ​(1907 °C, ​3465 °F)
Kaynama noktası	2944 K (2671 °C; 4839,8 °F)
Yoğunluk (SSB'de)	7,192 g/L[2]
Erime entalpisi	20.0kJ kJ/mol
Buharlaşma entalpisi	347 kJ/mol
Molar ısı kapasitesi	23,35 J/(mol·K)
Buhar basıncı P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k T (K) 1656 1807 1991 2223 2530 2942
Atom özellikleri
Yükseltgenme durumları	-4, -2, -1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6 depending
Elektronegatiflik	Pauling ölçeği: 1,66
İyonlaşma enerjileri	1.: 652,9 kJ/mol 2.: 1590,6 kJ/mol 3.: 2987 kJ/mol
Atom yarıçapı	Deneysel: 128 pm
Van der Waals yarıçapı	189±5 pm
Bir spektrum aralığındaki renk çizgileri Elementin spektrum çizgileri
Diğer özellikleri
Kristal yapı	​Hacim merkezli kübik (hmk) a = 288.49 pm (20°C)[2]
Ses hızı çubukta	5940 m/s (20 °C'de)
Genleşme	4,81 µm/(m·K)
Isı iletkenliği	93,9 W/(m·K)
Elektrik direnci	125 Ω·m
Manyetik düzen	Antiferromanyetizma
Manyetik alınganlık	+280.0×10^−6 cm^3/mol[3]
Young modülü	279 GPa
Kayma modülü	115 GPa
Hacim modülü	160 GPa
Poisson oranı	0,21
Mohs sertliği	8,5
Vickers sertliği	1060 MPa
Brinell sertliği	687–6500 MPa
CAS Numarası	7440-47-3
Tarihi
Adını aldığı	Grekçe: Khroma(χρῶμα) "renk"
Keşif	Louis Nicolas Vauquelin
Ana izotopları
İzotop Bolluk Yarı ömür (t1/2) Bozunma türü Ürün ^50Cr %4,34 kararlı ^51Cr Sentetik 27,7025 dak ε ^51V ^52Cr %83,8 kararlı ^53Cr %9.50 kararlı ^54Cr %2,37 kararlı

Krom, atom numarası 24, atom ağırlığı 51,996 olan metalik bir elementtir. İsmi Yunanca renk anlamına gelen "kroma"dan gelmektedir. Parlak ve yansıtıcı özelliğe sahiptir.

Dünyada en çok krom rezervine sahip ülkeler Güney Afrika, Kazakistan, Türkiye ve Hindistan'dır.^[4]

Tarihçe

Johann Gottlob Lehmann, 1762 yılında Rusya'da, Ural Dağları'nda kromun izine rastladı ve 1797'de Louis Nicolas Vauquelin bu cehveri çözümlemeyi başarınca elemente renk konusundaki kuvvetinden dolayı bu adı verdi.^[5]

Osmanlı'da krom

Anadolu'da krom ilk kez 1848'de Harmancık yakınlarındaki Kozluca köyü civarında Lawrence Smith tarafından keşfedildi. 1850'de Yüzbaşı Mehmet Efendi, Dağardı Kazası'nda ikinci bir krom madeni keşfetti. İlerleyen yıllarda ek krom madenleri keşfedilmeye devam edildi. 19. yüzyılın ortalarında Osmanlı dünyada krom üreten tek devletti.^[5]

Özellikleri

Kromit, lokalizasyonu bilinmiyor

Krom çok sert olması ve erime noktasının 1857 °C olması nedeniyle,^{[kaynak belirtilmeli]} metallere sertlik sağlanması ve zırhlı araç yapımı için kullanılır. En önemli kullanım alanı Nikel ile beraber paslanmaz çeliklerdedir.^[5] Oluşturduğu kromoksit tabakası çelik yüzeyini film tabakası gibi kaplar ve kimyasal korozyona karşı dayanıklılık sağlar.

Krom doğada +3 yüklüdür, indirgenme reaksiyonuyla +6 değerlik alır. Toz formdaki krom, deri tabaklamada uzun yıllardır kullanılmaktadır. Deriye uzun süre dayanma özelliği kazandırır. Ayrıca 118 elementten 24. sıradadır. Latincesi Chromium'dur ve simgesi Cr'dir.

Krom kandaki şekerin hücrelere aktarılmasına yardımcı olur. Krom yer fıstığı, yumurta sarısı, peynir, üzüm suyu, maya, istiridyede bulunur. Kemiklere de faydası vardır.

Krom sanayi ortamında iş parçalarının hareket ettiği yataklar içerisinde aşınmasını da engellemektedir. Bir piston ve piston yatağının krom kaplama işlemi yapıldıktan sonra çalışması ile ömrü ortalama 4 - 8 ay arası artmaktadır. (Tabii ki parçadan parçaya değişir) Yani kısaca krom korozyonu da engellemekte ve kayganlığı sağlamaktadır.

Yapılan araştırmalar sonucunda hekzavalent krom iyonu ve bileşiklerinin kanser yaptığı keşfedildi ve IARC tarafından Grup 1 (İnsanlar için Kanserojen) olarak sınıflandırıldı.

Ayrıca bakınız

• Krom izotopları

Kaynakça

1. url=https://www.ciaaw.org/chromium.htm 16 Haziran 2024 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
2. ^ Arblaster, John W. (2018). Selected Values of the Crystallographic Properties of Elements. Materials Park, Ohio: ASM International. ISBN 978-1-62708-155-9.
3. Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
4. "CHROMIUM" (PDF). usgs.gov. 28 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Aralık 2023. 
5. ^ Arif Bilgin, Burhan Çağlar ((Ed.)). Klasikten Moderne Osmanlı Ekonomisi. Kronik Kitap. ss. 238-248. KB1 bakım: Editörler parametresini kullanan (link)