Akut olarak bilinç kaybı; kronik olarak, geçici karaciğer ve böbrek hasarı.[3]
Işık mevcudiyetinde son derece toksik fosgen ve hidrojen klorüre ayrışır – Şüpheli Kanserojen – Üreme toksisitesi – Spesifik hedef organ toksisitesi (STOT)[5][6][7]
Kloroform[c] veya triklorometan, CHCl 3 formülüne sahip bir organik bileşiktir. Oda sıcaklığında kolay buharlaşan, hoş kokulu, renksiz, yanıcı olmayan ağır bir sıvıdır. Çözücü olarak sıkça kullanılır. PTFE (Teflon) ve bazı soğutucuların üretiminde kullanılmak için bol miktarlarda üretilir.
Solunduğunda ya da yutulduğunda güçlü bir anestezik ve yatıştırıcıdır. Bu özelliğinden dolayı kloroform, 1847 yılından itibaren 20. yüzyılın ilk yarısına kadar anestezik amaçlarla sıklıkla kullanıldı. Kloroformun cerrahide anestezik olarak kullanımı, hastalarda sebep olduğu sağlık sorunları nedeniyle tahminen 1970'lerde bırakılmış ve yerini daha güvenli anestezikler almıştır. Kloroform günümüzde farklı endüstrilerde ve laboratuvarlarda çözücü ve hammadde olarak kullanılmaktadır. Endüstriyel ve tarihî öneminden çok, halk arasında kurguda suçluların kurbanları etkisiz hâle getirmek için kullanılma klişesi ile tanınır.
Yüksek miktarlarda kloroform solunması rehavete, bilinç kaybına ve hatta kalp ritmini bozarak ölüme sebep olabilir. Kloroforma uzun süre maruz kalmak karaciğeri ve böbrekleri olumsuz etkiler. Kloroform, ısı ve ışık altında oksijen varlığında çok zehirli ve korozif olan hidrojen klorür ve fosgen bileşiklerine bozunmasını önleyen stabilizatörler eklenir.
Özellikleri
Fiziksel özellikleri
Kloroform (Triklorometan), nane yağını andıran hoş bir kokuya ve buharları solunduğunda alınabilen aşırı tatlı ve yakıcı bir tada sahip, oda sıcaklığında renksiz sıvı hâlde bir maddedir.[10] Kloroform oldukça uçucudur, yanıcı değildir ve buharları hava ile patlayıcı karışımlar oluşturmaz. Kendisi yanıcı olmamasına rağmen buharları bir alevden geçirildiğinde aleve yeşilimsi bir renk verir.[10] Normal basınç altında erime noktası –63,5 °C, kaynama noktası 61,2 °C'dir, buharları renksizdir. Yoğunluğu 20 °C'de 1,48 g/cm3 olan kloroform, sudan daha ağırdır. Buharlarının yoğunluğu (hava 1 olarak alındığında) 4,12 ve kloroform-hava karışımlarının yoğunluğu 1,7'dir.[11] 20 °C'de kırılma indisi 1,4459'dur.
Su ile karışabilirliği sınırlıdır ve su içinde çok az çözünür, su içinde çözündüğünde ise suya tatlı tadını verir.[10] Artan sıcaklıkla kloroformun sudaki çözünürlüğü azalır ve suyun kloroformdaki çözünürlüğü artar.[12]
Kloroformun ve suyun birbiri içindeki çözünürlüğü[12]
CHCl 3.17 H 2O bileşimine sahip bir hidrat tarif edilmiştir; 1,6 °C'de bozunan altıgen kristaller oluşturur.[13][14]
Kloroform düşük polarlığı sayesinde, katı ve sıvı yağlar, reçineler, mumlar, vb. gibi birçok organik madde için mükemmel bir çözücüdür. Birçok organik çözücü ile tamamen karışabilir ve iyot ve kükürdü çözer.
Bileşik, çeşitli çözücülerle azeotropik karışımlar oluşturur. Azeotropik bileşimler, yüzdeleri ve kaynama noktaları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Kloroform, benzer bileşikler olan metilen klorür ve karbon tetraklorürden daha az stabildir ve her ikisinden daha kolay bozunur; UV ışık ve ısı etkisi altında oksijen tarafından fotokimyasal olarak ayrıştığında fosgen, klor ve hidrojen klorür ortaya çıkar. Ticarî olarak temin edilebilen kloroform, oluşan fosgeni nötralize etmek için stabilizatör olarak %0,5-1,0 etanol ya da amilen içerir. Bozunma riskinden ötürü koyu kahverengi cam şişelerde, günışığı almayan soğuk ve karanlık ortamda saklanmalıdır.
Kloroform bir Lewis asidi olarak kabul edilir. Karbon tetraklorür ve alkanlar gibi çözücülerde, kloroform çeşitli Lewis bazları ile hidrojen bağı yapar.
Kloroform buharlarının kızgın bir tüpten geçirilmesi sonucunda tetrakloroetilen, hekzakloroetan ve hekzaklorobenzen gibi yalnızca klor ve karbondan oluşan bileşikler elde edilir.[17] Kloroformun 535-800 °C arasında pirolizi sonucu diklorokarben ve hidrojen klorüre ayrıldığı gözlemlenmiştir. Pirolizi sonucu oluşan bileşikler arasında diklorometan, karbon tetraklorür, trikloroetilen, tetrakloroetilen ve pentakloroetan bulunur. Örneğin, serbest kalan diklorokarben kendisine eklenerek tetrakloroetilen oluşturur:[18]
:CCl 2 + :CCl 2 → Cl 2CCCl 2
Kloroformun oksijensiz ortamda fotokimyasal ayrışması sonucu 1,1,2,2-tetrakloroetan, pentakloroetan ve hekzakloroetan ortaya çıktığı bildirilmiştir.[19]
Kloroformun karboksilasyonu dikloroasetil klorür verir.[20]
Kloroformun, alüminyum klorür eşliğinde trikloroetilen ile reaksiyonu 1,1,1,2,3,3-hekzakloropropan verir:[21]
CHCl 3 + C 2HCl 3 → CHCl− 2CHCl− CCl 3
Aynı şekilde 1,2-Dikloroetilen ile reaksiyonu ise 1,1,2,3,3-pentakloropropan verir:[21]
Bir test tüpüne 1-2 mL test çözeltisi ve 1 mL %10'luk alkol–potasyum hidroksit çözeltisi eklenir. Tüp, bir gaz ocağının alevinde 3-5 dakika dikkatlice ısıtılır. Çözelti soğutulduktan sonra, %10'luk bir nitrik asit solüsyonu ve turnusol ile tepkimesiyle asitleştirilir ve 0,5 mL %1'lik bir gümüş nitrat solüsyonu eklenir.[23]Amonyakta çözünen beyaz bir çökeltinin görünümü, test çözeltisinde kloroformun varlığını gösterir, ancak bu tepkime yalnızca kloroforma özel değildir. Ayrıca diğer organoklorür bileşikleri (kloral hidrat, karbon tetraklorür, dikloroetan, vb. gibi) için de pozitif verebilir.[23]
CHCl 3 + 4 KOH → 3NaCl + HCOONa + H 2O
KCl + AgNO 3 → AgCl + KNO 3
Alkollü potas ve amonyak ile ısıtıldığında potasyum siyanür verir.[24] Amonyak yerine birincil aminler kullanılırsa izonitriller elde edilir. August Wilhelm von Hofmann tarafından keşfedilen bu tepkime ile, birincil aminler de niteliksel olarak tanımlanabilir, çünkü izonitriller güçlü ve kötü kokuları sayesinde kolaylıkla tanınabilir. Örneğin, kloroformun anilin ve potasyum hidroksit ile tepkimesi sonucu fenil izosiyanür (izobenzonitril), potasyum klorür ve su elde edilir:[25]
CHCl 3 + C 6H 5NH 2 + 3KOH → C 6H 5NC + 3KCl + H 2O
Hayvan dokularında, yüzde 0,0001 kadar düşük konsantrasyonlarda kloroform, kolorimetrik test ile tespit edilebilir. Piridindeki çözelti sodyum hidroksit ile ısıtıldığında pembe rengin oluşumu kloroformun varlığına işaret eder.[26]
Üretim
Endüstriyel üretimi
Endüstriyel olarak kloroform, klor ve klorometan (CH3Cl) veya metan (CH4) karışımının ısıtılmasıyla üretilir. 400–500 °C'de, bu öncülleri giderek daha fazla klorlu bileşiklere dönüştüren bir serbest radikal halojenasyonu meydana gelir:[27][28]
Kloroform, karbon tetraklorür (CCl4) vermek üzere daha fazla klorlama işlemine tâbi tutulur:
CHCl3 + Cl· → ·CCl3 + HCl,
·CCl3 + Cl2 → CCl4 + Cl·
Bu işlemin çıktısı, dört klorometanın bir karışımıdır: monoklorometan (metil klorür), diklorometan (metilen klorür), triklorometan (kloroform) ve tetraklorometan (karbon tetraklorür). Bu ürünler daha sonra damıtma ile ayrıştırılabilir.[27] Başka bir yöntemde reaktan olarak metan yerine metanol kullanılır.[3]
2017 yılında klorometanların dünya çapındaki toplam üretimi yaklaşık 6,7 milyon tondu ve bunun yaklaşık 1,5 milyon tonu kloroformdu. Ana üretim tesisleri, Kuzeydoğu Asya (%50), Batı Avrupa (%23) ve Kuzey Amerika'da (%16) bulunmaktadır.[29]
Laboratuvar metodları
Britanya'da yalnızca 1895 yılında haftalık yaklaşık 750.000 doz kloroform, 1960'lara kadar önemini koruyan, kloral ve sodyum hidroksit kullanan Liebig prosesiyle ticarî olarak üretilmişti:[30][31]
Endüstriyel kloroform, karbon tetraklorürün demir katalizörlüğünde bir asit ya da hidrojen (H2) ile indirgenmesi ile elde edilebilir.[32]
Kloroform aseton ve sodyum hipoklorit arasındaki haloform tepkimesi yoluyla küçük miktarlarda üretilebilir.[33]
Haloform tepkimesine benzer bir şekilde, trikloroasetik asidin sulu bazlarla kaynatılması ile de kloroform üretilebilir.[10]
Asetonu bir baz varlığında diklor (Cl2) ile işleyerek daha basit bir şekilde kloroform elde etmek de mümkündür. Kolayca bir baz tarafından kloroform ve bir asetat tuzuna ayrılabilen bir madde olan 1,1,1-trikloroaseton aracılığıyla oluşturulur:[34]
Yine de, bu son sentez oldukça tehlikeli olabilir çünkü yan ürün olarak, Birinci Dünya Savaşı sırasında kimyasal silah olarak kullanılmış aşırı zehirli ve ölümcül bir gaz olan fosgen oluşturma riski vardır.
Trifenilfosfin ve karbon tetraklorür kullanarak alkollerden alkil monoklorür üretmeyi amaçlayan Appel tepkimesinin yan ürünlerden biri kloroformdur.[35] Tepkimeye giren karbon tetraklorür (CCl4), trifenilfosfinle (P(C6H5)3) bir klor atomunu iyonik olarak paylaşıp trifenilfosfonyum klorür tuzunu oluştururken geride kalan triklorometil radikali (.CCl3), alkolün (R-OH) hidroksilindeki hidrojeni alarak kloroforma dönüşür.[36]
Döteryumlanmış kloroform (ağır kloroform), kloroformun, hidrojen yerine hidrojenin biz izotopu olan döteryum atomuna sahip analoğudur (izotopolog). CDCl3, NMR spektroskopisinde kullanılan yaygın bir çözücüdür. Döterokloroform, döteryumlanmış aseton ya da döteryumlanmış etanol ve sodyum hipokloritin arasındaki haloform tepkimesi ile üretilir. Normal kloroformun üretimi için haloform işlemi artık endüstriyel önemini yitirmiştir. Döterokloroform, sodyum döteroksitin (NaOD) kloral hidrat ile tepkimesi ile hazırlanabilir.[37][38] Döterokloroform, ayrıca hekzakloroasetonundöteryum oksit (ağır su) ile tepkimesi sonucu elde edilebilir.[39]
Trityumlu kloroform (CTCl 3), döteryumlu kloroformun bir baz katalizörü eşliğinde trityumlu ağır şu (DOT) ile izotop değişimi ile küçük miktarlarda elde edilebilir.[40]
Kasıtsız kloroform oluşumu
Haloform tepkimesi, kasıtsız bir şekilde ev ortamında da meydana gelebilir. Hipokloritler kullanılarak ağartma, yan tepkimelerle çeşitli halojenli bileşikler üretir ve bunlar arasında, kloroform ana üründür. Aseton, etanol veya izopropil alkol gibi yaygın evsel sıvılarla karıştırılan sodyum hipoklorit solüsyonu (klorlu ağartıcı), kloroaseton veya dikloroaseton gibi diğer bileşiklere ek olarak bir miktar kloroform üretebilir. Bu miktarlar herhangi bir tehlike arz etmeyecek kadar düşüktür.[41]
Yüzme havuzlarında eser miktarda kloroform oluşur.[42][43][44][45]
Tepkime, katalitik miktarda karışık antimon halojenürlerin varlığında gerçekleştirilir. Klorodiflorometan, daha sonra Teflon'un monomeri olan tetrafloroetilene dönüştürülür:[47]
2 CHClF2 → C2F4 + 2 HCl
Tetrafloroetilenin üretiminde yaygın bir alternatif yöntemde başlangıç maddesi olarak kullanılabilen floroform[48] da kloroform ve hidrojen klorürden elde edilmektedir:[49]
Kloroform ve diklorometan, birçok sentetik polimeri çözebilme kabiliyetlerinden dolayı bazı plastikler için yapıştırıcı olarak kullanılırlar. Kloroform, DNA izolasyon sürecinde lipitler gibi suda çözünmeyen bileşenleri çıkarmak için kullanılabilir. DNA izolasyon işlemi; fenol, kloroform ve izoamil alkol karışımı içeren bir çözelti içerir. Bu karışım DNA süspansiyonunu üst katmana taşır ve kalan safsızlıklar tüpün dibine çöker. Tüpün tepesindeki sıvı, DNA analizi için daha fazla işlenerek safsızlık giderilir.[54]
Kloroform, içeceklerdeki kafeini çıkarmak için kullanılır. Kafeini elde etmek ve ayrıştırılmasındaki safsızlıkları gidermek için ayrıca diklorometan da daha sonra kullanılabilir.[55]
Soğutucular
Kloroform, R-22'yi (klorodiflorometan) üretmek için bir öncül olarak kullanılır. Bu, CHCl3 molekülünü florlayacak ve bir yan ürün olarak hidroklorik asiti serbest bırakacak olan bir hidroflorik asit çözeltisi (HF.H2O) ile tepkimeye sokularak yapılır.[56]
Kloroformun düşük kaynama noktası (61 °C), yanıcı olmaması ve küresel ısınmaya katkı potansiyelinin 31 kadar düşük olması (R-22'nin 1.760'ına kıyasla) gibi özelliklerinden dolayı iyi bir soğutucu olma potansiyeli vardır, ancak herhangi bir tüketici ürününde soğutucu olarak kullanımını destekleyen çok az bilgi vardır.[57]
Reaktan olarak
Bir reaktan olarak kloroform, diklorokarben (:CCl2) grubunun kaynağı olarak kullanılır.[58] Diklorokarben, ilk kez 1862'de kloroformu CCl2.HCl olarak gören Anton Geuther tarafından önerildi.[59] Üretimi 1950'de Jack Hine tarafından yeniden araştırıldı.[60] Kloroform, diklorokarben üretmek için genellikle bir faz transfer katalizörünün varlığında sulu sodyum hidroksit ile tepkimeye girer.[61][62] Bu reaktif, Reimer-Tiemann tepkimesi olarak bilinen bir tepkimede aril aldehitler üreten fenoller gibi aktif aromatik halkaların orto-formilasyonunu etkiler.[63]
Reimer-Tiemann tepkimesi
Alternatif olarak bu karben, [1+2]siklo-ekleme ile siklopropan türevleri oluşturmak üzere bir alken tarafından tutulabilir. Bu klorlu siklopropan türevleri, siklopropanlara indirgenebilir ya da siklopropanonlar elde etmek için hidrolize uğrayabilir.[18]
Diklorokarben oluşumu ve siklohekzen ile tepkimesi
Diklorokarben dışında kloroform, triklorometil radikali vererek de tepkimeye girebilir. Buna en iyi örnek 1,1,1-trikloro-2-metil-2-propanol (trikloro-tert-bütanol, yanlış adlandırma olmasına rağmen yaygın olarak "klorobütanol" olarak bilinir) sentezidir. Bu basit bir tepkimedir ve yüksek miktarlarda atık kloroform ve asetonun birlikte saklanmasında kasıtsız olarak oluşabilir. Kloroform ve asetonun, eser miktarda dâhi olsa potasyum veya sodyum hidroksit gibi bazlar varlığında tepkimesi ile elde edilir:[64]
Kloroform ve asetonun tepkimesi
Kharasch eklemesinde, bir metal katalizörlüğünde, bir terminal alkene (alfa-olefin, çifte bağın sonda bulunduğu alken) kloroformdan elde edilen diklorometil radikali eklenir ve yan ürün olarak metal klorürler çıkar.[65] Diklorometil radikali, alkenin ilk karbonuna bağlanır ve çift bağın açılması nedeniyle ikinci karbon açıkta kalır. Açıkta kalan ikinci karbon, başka bir kloroform molekülünden klor alır. Bu tepkimenin en iyi örneği 1-oktenden kloroform ile 1,1,3-trikloro-n-nonan sentezidir.[66]
Bir terminal alkene kloroformdan radikal eklenmesi
Su buharı yerine çalışma akışkanı olarak kloroform kullanılarak en az bir deneysel ısı motoru inşa edilmiştir; düşük kaynama noktasına sahip çalışma sıvısı olarak eter kullanılarak benzer deneyler yapılmıştı, ancak aşırı yanıcı olması zorluklara neden olduğundan, yanıcı olmayan bir alternatif olarak kloroform denendi. Bu tür deneyler, kaynama noktası sudan daha düşük olan ve buharlaşması daha kolay olan bir sıvının daha verimli bir motorun yapımına olanak sağlayacağı şeklindeki yanlış kanıdan ilham almıştı, ancak aslında durum tam tersidir. 19. yüzyılda Fransa'da kloroform ve eter ile çalışan buhar makineleri denenmiştir. Bu motorların verimliliğine ilişkin abartılı iddialar, 1848'de Scientific American dergisinde, bunlar hakkında ciddi şüpheler uyandıran bir editör yorumuyla birlikte bildirildi; buluşun gelişiminin daha fazla ilerlemediği görülmektedir.[69] 1849 yılında Galilee adlı kloroform buharlarıyla çalışan bir buharlı gemi, liman çevresinde deneme sürüşü yaptı, 9 knot hıza ulaşması bir başarı olarak kabul edilmiş olsa da, kloroformla çalışan buharlı motorlar hiçbir zaman ün kazanamamıştır.[70]
Tarihçe
Keşfi
Kloroform, 1830 dolaylarında üç farklı ülkeden dört araştırmacı tarafından bağımsız olarak sentezlendi. 1830 yılında, Almanya'nın Frankfurt an der Oder şehrinden bir eczacı olan Moldenhawer, etanole kireç kaymağı (kalsiyum hipoklorit) katarak kloroform üretmişti. Ancak Moldenhawer, ürettiği ürünü başka bir kimyasal olan Chloräther (Klorik eter, 1,2-dikloroetan) sandı.[71][72] 1831'de New York, Sackets Harbor'dan ABD'li bir doktor olan Samuel Guthrie'nin, ucuz ve daha güvenli (1,2-dikloroetanın üretimi için gaz hâlde etilen ve klor gerekmekteydi) bir "klorik eter" üretme yöntemi ararken kireç kaymağını etanolle tepkimeye sokarak kloroform ürettiği ve yatıştırıcı özelliklerinden bahsettiği görülüyor; ancak o da Moldenhawer gibi ürettiği ürünün klorik eter olduğuna inanmıştı. Samuel Guthrie bulduğu bu sıvıyı "lezzetli" olarak tanımladı. Laboratuvarına gelen kişilere, "tatlı viski" dediği alkol ve kloroform karışımından ikram etti.[70][73][74] Aynı yıl Justus von Liebig, kloroformu, kendisinin keşfettiği kloralden alkali çıkarımı ile elde etti:[30]
1834 yılında Fransız kimyacı Jean-Baptiste Dumas kloroformun ampirik formülünü belirleyip adlandırdı. 1835'te Dumas, maddeyi trikloroasetik asidin alkali bölünmesiyle hazırladı. Dumas formülü ve verdiği adı şöyle açıkladı: "Böylece, tarafımca analiz edilen maddenin C2H2Cl6[d] formülüne sahip olduğunu gösteriyor."
1842'de Londra'dan İngiliz doktor Robert Mortimer Glover, kloroformu bir köpeğin boynuna enjekte ederek kloroformun hayvanlar üzerindeki anestezik özelliklerini ve kalp üzerindeki yan etkilerini not etti. Tezinde, kloroformun ameliyatlarda kullanılma potansiyelinden bahsetmedi. Glover, teorilerini daha da geliştirdi ve 1847 yazında Edinburgh Üniversitesi'ndeki doktora tezinde sundu.[78] Glover, daha sonraki yıllarda (1859) içtiği aşırı doz kloroform nedeniyle öldü.[78]
Aynı yılın Kasım ayında İskoç kadın doğum uzmanı James Young Simpson, kloroformun insanlar üzerindeki anestezik özelliklerini ilk kez keşfetti. 4 Kasım 1847'de Simpson ve iki meslektaşı, yerel eczacı William Flockhart'tan temin ettikleri çeşitli maddelerin etkilerini kendi üzerlerinde deneyerek eğlenirken kloroformun anestezik potansiyelini keşfettiler.[81] Simpson başta sıvının ağırlığı nedeniyle anestezik potansiyelinin düşük olacağını ve denemeye değer olmadığını düşündü.[70] Kloroformun insanlar üzerindeki anestezik özelliklerini gösteren ilk kişiydi ve ilacın tıpta kullanılması için popüler hâle gelmesine yardımcı oldu.[82]
Kloroform deneyinden sonra baygın bulunan James Young Simpson'ı tasvir eden bir illüstrasyon.
İlk kez 8 Kasım 1847'de doğum esnasında James Young Simpson, bir kadına kloroform verdi. Koni şekline getirdiği bir mendili bir çay kaşığı kadar kloroform ile ıslatıp kadının burnunun ve ağzının üstünde tuttu. Yirmi beş dakika sonra bebek güvenli bir şekilde dünyaya geldi. Simpson, kadını çocuğu onun doğurduğuna ikna etmek zorunda kaldı.[70] Birkaç gün sonra, Edinburgh'daki bir dişçilik prosedürü sırasında Francis Brodie Imlach, klinik bağlamda bir hasta üzerinde kloroform kullanan ilk kişi oldu.[83] Mayıs 1848'de Robert Halliday Gunning, Glover'ın bulgularını doğrulayan ve ayrıca Simpson'ın özgünlük iddialarını çürüten, tavşanlar üzerinde bir dizi laboratuvar deneyinin ardından Edinburgh Medico-Chirurgical Society'ye bir sunum yaptı. Kloroformun tehlikelerini kanıtlayan laboratuvar deneyleri büyük ölçüde göz ardı edildi.[84] Simpson kloroformu o kadar sevmişti ki, The Lancet gibi saygıdeğer tıp dergilerinde, kimyasalın özelliklerini olduğundan farklı gösteren abartılı ve övgü dolu yazılar yazdı. Ona göre kloroform, meyve kokusuna sahip ve çok tatlı bir tada sahipti.[70]
Ocak 1848'de, kloroformun anesteziye tanıtılmasından neredeyse üç ay sonra, enfekte ayak tırnağı aldırılmak istenen 15 yaşındaki bir kız çocuğu, Hannah Greener, kloroform verildikten sonra öldü.[85] Ölüm nedenini belirleyen otopsisi, Robert Mortimer Glover'ın yardım ettiği John Fife tarafından yapıldı. Fiziksel olarak sağlıklı bir dizi hasta kloroform teneffüs ettikten sonra öldü. Kloroformdan ölenlerin çoğunun anesteziye direndikleri ve nefeslerini tuttukları tahmin ediliyordu. Bazı araştırmalara göre, nadir de olsa en çok ölümler Greener'ın vakasındaki gibi hafif kloroform anestezisi altında gerçekleşmekte ve derin kloroform anestezisinin "koruyucu" etkileri olduğunu düşünülmektedir.[86] Ancak, 1848'de John Snow, dozu düzenleyen ve böylece ölüm sayısını başarılı bir şekilde azaltan bir inhaler (soluma aparatı) geliştirdi.[87]
Kloroforma karşıt bazı doktorlar ise kloroformun "şeytanî" olduğunu düşündü.[70] Doğumda kloroform anestezisi en çok Anglikan Kilisesi tarafından eleştirildi. Pek çok Hristiyan din adamı, doğum sancısının Havva'nın günahı için adil bir ceza, yani Tanrı'nın isteği olduğuna inanıyordu ve İncil'in Yaratılış 3:16 âyetini gösteriyordu:[86]Tanrı kadına, Çocuk doğururken sana çok acı çektireceğim. Ağrı çekerek doğum yapacaksın, dedi. Simpson ise Tanrı'nın da anestezi kullandığını söyleyip Yaratılış 2:21 âyetini sunarak cevap verdi:[86]Tanrı Âdem'e derin bir uyku verdi. Âdem uyurken, Tanrı onun kaburga kemiklerinden birini alıp yerini etle kapadı. 1850'lerde, Kraliçe Victoria'nın (yani Anglikan Kilisesi'nin başı) son iki çocuğunun doğumunda doktor John Snow tarafından kloroform kullanılması büyük bir gelişmeydi.[88]
İskoç doktor George Harley, kloroformun eter ve alkolle bir karışım olarak kullanılması fikrini öne sürdü ve "ACE mixture" adını verdiği bu karışım ilk olarak 1860 civarlarında İngiltere'de kullanıldı.[89] 1864 yılında, ACE karışımının kullanımı Kloroform Komitesi tarafından, cerrahi operasyonlarda kullanımı tavsiye edildi. Bu karışım 19. yüzyıldan sonra nadiren kullanılmıştır, sadece karışımın daha yaygın olduğu Almanya'daki kullanımı biraz daha uzun sürmüştü.[90] Çoğunlukla 1 kısım alkol, 2 kısım kloroform ve 3 kısım eterden oluşan[90] bu karışımın kaynama noktası 48 °C olarak verilmiştir.[91] Alkol ve eterin uyarıcı etkilerinin, kloroformun kalpteki etkilerini önleyeceğine inanılıyordu.[90]
Kloroform karşıtları ve savunucuları, komplikasyonların yalnızca solunum bozukluğundan mı kaynaklandığı yoksa kloroformun kalp üzerinde belirli bir etkisinin olup olmadığı sorusuyla büyük bir anlaşmazlığa düştüler. 1864 ve 1910 yılları arasında Britanya'da çok sayıda komisyon kloroform üzerinde çalıştı ancak net bir sonuca varamadı. Levy, kloroformun kardiyak fibrilasyona neden olabileceğini hayvanlar üzerinde yaptığı deneylerde ancak 1911'de kanıtladı.[86][92] Kloroformun güvenliği hakkındaki çekinceler, kimyasalın dünya tıp çevrelerindeki artan ününü durduramadı. Kırım Savaşı ve Amerikan İç Savaşı gibi savaşlarda, özellikle amputasyonlar olmak üzere, cerrahi operasyonlarda genel anestezi (narkoz) amaçlı büyük ölçekte kloroform kullanıldı. Kloroform anestezisi sayesinde uyluk amputasyonları gibi ağır ameliyatlardaki ölüm oranı ciddi bir şekilde düştü.[93] Ancak bütün bunlara rağmen, bazı araştırmacılar kloroformun kullanıldığı ilk 100 yıl içinde 100.000 kişinin ölümüne sebep olduğunu iddia etmekte ve sadece İngiltere ve Galler'de 1933 yılında kloroform nedeniyle 278 kişinin öldüğü bildirilmiştir.[70]
Eski bir kloroform şişesi, Hunterian Museum, Glasgow
Amerika Birleşik Devletleri'nde 19. yüzyılın sonlarında, kloroform bir anestezik olarak, aşırı yanıcı olduğu ve patlayıcı peroksit oluşturma riski bulunduğu bilinen eterin yerini almaya başladı; ölümcül kardiyak aritmiye neden olma eğilimi ve toksisitesinin keşfedilmesi üzerine hızla sağlık açısından daha güvenli olan eter lehine terk edildi. ABD'de kloroformun ilk yasaklandığı yer, dietil eterin tanıtıldığı hastane olan Massachusetts General Hospital olmuştur.[93] 1860'larda anestezide kloroforma alternatif olarak karbon tetraklorür ve diklorometan gibi benzer maddeler sunulmuş olsa da, yüksek toksisiteleri ve yetersiz anestezik etkileri nedeniyle kullanımları yaygınlaşmamıştır.[96] Kloroformu ilk kez anestezik olarak kullanan J. Y. Simpson da daha sonraları karbon tetraklorür ile anestezik deneyler yapmıştır.[97]
Würzburglu cerrah Ludwig Burkhardt'ın 1909'da denediği damara enjeksiyon yoluyla anestezik kloroform uygulama deneyleri, ortaya çıkan ciddi komplikasyonlar nedeniyle başarılı olmadı.[98][99]
1930'lara doğru kloroform ve eterin anestezideki yerini, karaciğer için kloroformdan daha güvenli olduğu öne sürülen ve yanıcı olmayan bir alifatik klorlu hidrokarbon olan trikloroetilen (C 2HCl 3) almıştır. Trikloroetilen, fiziksel olarak (görünüm, koku, yoğunluk bakımından) kloroforma çok benzemekteydi ve bu yüzden anestezik kullanım için üretilen trikloroetilen, kloroformdan kolayca ayırt edilebilmesi için maviye boyanıyordu.[100] Kloroformun dünya çapındaki ününü kaybetmesi, ilk kullanımından neredeyse 130 yıl sonrasını buldu.[101] 1968 yılında, 100 kişi üzerinde aynı koşullarda kloroform ile o dönemde çok daha yaygın olarak kullanılan bir anestezik olan halotan karşılaştırması yapılmıştır; sonuçlar, ikisinin de eşit koşullarda aynı derecede güvenli olduğunu göstermiştir.[102]
Kloroform komiteleri
Kloroformun güvenliğinin araştırması amacıyla 1864 yılından itibaren birçok komite kurulmuştur:
Kloroform Komitesi (Chloroform Committee), 1864 yılında Kraliyet Tıp ve Cerrahi Derneği (şu anda Kraliyet Tıp Derneği olarak biliniyor) tarafından kloroform kullanımını araştırmak üzere görevlendirildi.[103] Komite, eterin daha güvenli olduğunun farkında olarak, kurulduğu yıldan itibaren kloroform kullanımını savundu.[90][104] Bu tür komitelerin ilkiydi ve Kloroformun kalbin hareketini baskıladığı ve sıklıkla insanları öldürdüğü sonucuna vardı. Üyelerden biri olan ve buluşmalara sıklıkla katılan doktor Joseph Clover, komitede bulunduğu süre boyunca "Clover çantası" adı verilen kloroformun daha güvenli kullanılmasını sağlayan aparat geliştirdi.[103]
Joseph Thomas Clover kloroform uygulama aparatını gösteriyor (1862).
Glasgow Anestezikler Komitesi (The Glasgow Committee on Anæsthetics), 1875 yılında Edinburgh'daki İngiliz Tabipler Birliği'nin yıllık toplantısında kuruldu. Kloroformun yerine 1,1-dikloroetanın kullanımını önerdi.[103]
İngiliz Tabipler Birliği Özel Kloroform Komitesi (The Special Chloroform Committee of the British Medical Association, bazen "Üçüncü Kloroform Komitesi" olarak da anılır[105]) İngiliz Tabipler Birliği'nin yıllık toplantısının ardından 1901 yılında kurulmuş ve son nihai raporunu 1910'da yayınlamıştır. Komite, o dönemde mesleğin ve kamuoyunun büyük ilgisini çeken kloroformun araştırılması için kuruldu.[106] Nihai raporunda komite, vagus sinirinin inhibisyonu sonucu kalp durması meydana geldiğinden %2'nin üzerindeki kloroform dozlarının güvenli olmadığını belirtti.[105][107]
Amerikan Tabipler Birliği Anestezi Komitesi (American Medical Association Committee on Anæsthesia), 1910'da kloroformun ABD'deki anestezik kullanımının yasaklanmasını önerdi.[103]
Tıbbî olmayan amaçlar ile kullanımı
Kloroform, bazı kişiler tarafından keyif verici bir madde olarak veyâ intihar için kullanıldı.[108] Eter ve nitröz oksit anestezisinin öncülerinden biri olan kloroform bağımlısı diş hekimi Horace Wells, Ocak 1848'de hapishanede uyluk damarını keserek intihar etmeden önce kendini kloroformla uyuşturdu.[109] Kasıtlı olarak soluma veya içme yoluyla vücuda kloroform alınması alışkanlığına "kloroformizm" adı verilir.[110] 19. yüzyıl İngilteresinde birçok sağlık çalışanının bu alışkanlığa sahip olduğu tahmin ediliyordu.[110] Bu alışkanlığın, kişilerin ağrı veya uykusuzluk ile başa çıkmak için kloroform almaya başlamalarından doğduğu düşünülüyordu.[111]
Kloroformun suçlular tarafından kurbanları etkisiz hâle getirmek ve hatta öldürmek için kullanıldığı biliniyor. 1894 yılında Joseph Harris, insanları soymak için kloroform kullanmıştı.[112] Seri katil H. H. Holmes, kadın kurbanlarını öldürmek için aşırı doz kloroform kullandı ve H. H. Holmes'un otelinde kloroformlu gizli gaz odası inşa ettiği iddia edildi. Eylül 1900'da, şimdi Rice Üniversitesi olarak bilinen kurumun adaşı olan ABD'li işadamı William Marsh Rice'ın cinayetinde kloroform kullanıldı. Kloroform, 1991 yılında uyurken boğulan bir kadının ölümünde bir faktör olarak kabul edildi.[113] 2002 yılında, 13 yaşındaki Kacie Woody, David Fuller tarafından kaçırıldığında ve elinde tutulduğu sırada, vurulup öldürülmeden önce kloroform ile sakinleştirlmişti.[114]
Kloroformun bayıltıcı olarak kullanılması klişesi –suçluların, kurbanlarını bilinçsiz hâle getirmek için kloroforma batırılmış bez kullanmasını yazan suç kurgu yazarlarının popülerliği nedeniyle– geniş çapta kabul gördü. Bununla birlikte, kloroform kullanarak birini bu kadar hızlı şekilde etkisiz hâle getirmek neredeyse imkansızdır.[116] Bir kişiyi bilinçsiz hâle getirmek için, kloroforma batırılmış bir nesnenin en az 5 dakika teneffüs edilmesi gerekir. Bir kişi kloroform solunumu nedeniyle bilincini kaybettikten sonra, sürekli bir doz uygulanmalı ve dilin hava yolunu tıkamasını önlemek için çene desteklenmelidir; bu, bir anestezi uzmanının becerilerini gerektiren zor bir işlemdir.[116] Kloroformun kazandığı suçta kullanılma klişesinin eleştirilmesi adına, tıp dergisi The Lancet 1865 yılında kloroforma maruz kalarak anında bilincini kaybedebilen herkese "kalıcı bilimsel itibar" teklif etti.[117]
Kloroform, geçmişte öksürük şurupları gibi birçok ilaç formülasyonunda rahatlatıcı bileşen, tatlandırıcı veya çözücü olarak kullanılmıştır.[118] Kloroform, geçmiş yıllarda birçok ilacın bileşiminde bulunuyordu. Bunlardan en ünlülerinden birisi, 19. yüzyılda İngiliz kolonilerinde bolca kullanılmış olan Chlorodyne ilacıdır. Asıl amacı kolera tedavisi olan bu ilacın içeriğinde laudanum (alkollü afyon çözeltisi), kenevir ve kloroform bulunmaktaydı. Chlorodyne, kolera, ishal, uykusuzluk ve migren gibi sorunların tedavisi için kullanılmış, yüksek opiat içeriği nedeniyle bazı kullanıcılarda bağımlılığa sebep olmuştur ve aşırı doz alımlarından ölümler bildirilmiştir.[119] Kloroformun anestezik olarak ilk kullanımdan önce yıllarca alkollü çözeltisinin antispazmodik olarak kullanıldığı bilinmektedir.[93]Astım ve kolerayı tedavi etmek için de kullanıldığı bilinmektedir.[118]
Kloroform ilk olarak 1833'te "klorik eter" adı altında, astımın tedavisi için önerilmiştir.[120]
Aqua Chloroformii (Latince, "kloroform suyu") ya da Eau chloroformée (Fransızca, "kloroformlu su"), 5 kısım kloroform ve 1000 kısım suyun (%0,5'lik çözelti) çalkalanması ile hazırlanan bir ilaçtı.[121] Genel olarak şiddetli mide bulantısı ve karın ağrısı için kullanılıyordu.[122]
Güvenlik
Kloroform havada ısı ve ışık varlığında yavaşça son derece zehirli fosgene (COCl2) dönüşür ve bu esnada hidrojen klorür açığa çıkar.[123]
2 CHCl 3 + O 2 → 2 COCl 2 + 2 HCl
Bu tür kazaları önlemek için ticarî kloroform, etanol veya amilen ile stabilize edilir, ancak geri kazanılmış veya kurutulmuş numuneler artık herhangi bir stabilizatör içermez. Amilenin etkisiz olduğu bulunmuştur ve fosgen, numunelerdeki analitleri, lipitleri ve kloroformda çözünmüş veya kloroformla ekstrakte edilmiş nükleik asitleri etkileyebilir.[124] Fosgen ve hidrojen klorür, sodyum bikarbonat gibi doymuş sulu karbonat çözeltileri ile yıkanarak kloroformdan çıkarılabilir. Bu işlem basittir ve zararsız ürünlerle sonuçlanır. Fosgen, su ile hidrolize uğrayarak karbondioksit ve HCl verir[125] ve karbonat tuzu, oluşan asiti nötralize eder.[126] Stabilizatör olarak etanol kullanıldığı zaman, kloroform içinde oluşan ve çözünmüş olan fosgen, etanolle tepkimeye girer ve nispeten zararsız olan dietil karbonat verir:
Şüpheli kloroform numuneleri, fosgen buharıyla sarıya dönen filtre kâğıdı (%5 difenilamin, etanol içinde %5 dimetilaminobenzaldehit ile işlenir ve sonra kurutulur) kullanılarak fosgen için test edilebilir. Fosgen için çeşitli kolorimetrik ve florometrik reaktifler vardır ve ayrıca kütle spektrometresi ile ölçülebilir.[127]
Temizlenmesi
Temizleme işlemi birkaç aşamaya ayrılmıştır. İlk olarak, kloroform konsantre sülfürik asit ile çalkalanır, su ile yıkanır, kalsiyum klorür veya magnezyum sülfat üzerinde kurutulur ve damıtılır. Kloroformun saflığı filtre kâğıdından buharlaştırarak kontrol edilebilir: kloroformdan başka koku olmamalıdır. Küflü, keskin, tahriş edici bir koku, klor, hidrojen klorür veya fosgen gibi safsızlıkların varlığını gösterir.[128]
Maruziyeti ve toksikoloji
NASA'nın Gelişmiş Küresel Atmosfer Gazları Deneyi (AGAGE) kapsamında dünyadaki birçok noktadaki istasyonlardan alt atmosferdeki (troposfer) kloroform ölçümleri
Kloroformun, bir dizi başka yan ürünle birlikte, suyun dezenfeksiyon amacıyla klorlanmasının bir yan ürünü olarak oluştuğu bilinmektedir ve bu nedenle musluk suyunda ve yüzme havuzlarında yaygın olarak bulunur.[129] Bildirilen aralıklar önemli ölçüde değişiklik gösterse de, genellikle 100 μg/L'lik miktar, tam trihalometanlar (TTHM'ler) için mevcut sağlık standardının altındadır.[130] Bununla birlikte, içme suyunda sıklıkla bulunan diğer trihalometanlarla (diklorobromometan, dibromoklorometan ve bromoform[129]) kombinasyon hâlinde ele alındığında, THM'lerin seviyesi genellikle önerilen maruziyet sınırlarını aşmaktadır.[131]
Tarihî olarak kloroform maruziyeti; anestezik olarak, öksürük şuruplarında rahatlatıcı ve tatlandırıcı bir bileşen olarak ve DDT'nin daha önce fumigant olarak kullanıldığı tütün dumanının bir bileşeni olarak yaygın kullanımı nedeniyle pekâlâ daha yüksek olabilir.[132]
Farmakoloji
Kloroformun etkilerini gösteren bir karikatür, 1840'lar.
Oral, solunum veya dermal maruziyetten sonra memeliler tarafından iyi emilir, metabolize edilir ve hızla vücuttan atılır.[4] Gözle teması tahrişe neden olur.[52] Uzun süreli dermal maruz kalma, ciltteki yağ kaybının bir sonucu olarak ciltte yaraların ve kimyasal yanıkların gelişmesine neden olabilir. Atılım öncelikle kloroform ve karbondioksit formunda akciğerler yoluyla gerçekleşir.[53]
Kloroform karaciğerde sitokrom P450 enzimleri tarafından, oksidasyon yoluyla triklorometanole ve diklorometil serbest radikaline indirgenerek metabolize edilir. Kloroformun diğer metabolitleri arasında hidroklorik asit ve digluatiyonil ditiyokarbonat bulunur ve metabolizmanın baskın son ürünü karbondioksittir.[133]
Solunan havada %0,5 ila 0,7 arası (5000-7000 ppm) konsantrasyonlarda kloroform bulunması, kişide sarhoşluk durumuna sebep olabilir. İnsanlarda derin anestezi için havadaki kloroform konsantrasyonunun %1,4 (14.000 ppm) olması yeterlidir. %1,6 (16.000 ppm) ve üstü konsantrasyonlar boğucu olabilir.[134] Diğer birçok genel anestezik ve yatıştırıcı-hipnotik ilaç gibi, kloroform da GABAA reseptörü için pozitif bir allosterik modülatördür.[135] Kloroform, merkezî sinir sistemini (MSS) baskılar ve sonuçta derin koma ve solunum merkezinin yavaşlamasına neden olur. Kloroformun olası bir etki mekanizması, potasyum iyonlarının sinir hücrelerindeki belirli potasyum kanalları yoluyla hareketini arttırmasıdır. Bu, zarların hiperpolarizasyonuna yol açabilir. Sinir hücresi zarının hiperpolarizasyonu, onu daha az uyarılabilir hâle getirir. Bu presinaptik olarak meydana geldiğinde nörotransmitterlerin salınımını azaltacaktır. Bu etki postsinaptik olarak ortaya çıktığında, bir nörotransmittere verilen yanıtı azaltır.[136] Yutulduğunda, solunumdan sonra görülenlere benzer semptomlara neden olduğu gözlemlenmiştir. 7,5 gram (5 mL) kloroform alımını ciddi rahatsızlıklar takip etmiştir. Bir yetişkin için ortalama öldürücü oral dozun 45 gram (30 mL) olduğu tahmin edilmektedir.[52] İnsanlarda solunumundan sonra kloroformun yarı ömrü 7,9 saattir.[4]
Kloroformun anestezik kullanımı, solunum yetmezliği ve kalpte ritim bozukluklarına bağlı ölümlere yol açtığı için bırakıldı. Kloroformla yapılan anesteziyi takiben, bazı hastalarda karaciğer fonksiyon bozukluğu nedeniyle bulantı, kusma, hipertermiya, sarılık ve koma görüldü. Otopside karaciğer nekrozu ve dejenerasyonu gözlemlendi.[52] Kloroform için terapötik aralık (etkili ve öldürücü doz arasındaki fark) çok küçüktür, buna karşılık olarak aynı dönemlerde anestezide kullanılan bir başka uçucu anestezik olan dietil eterin terapötik aralığı çok daha geniştir.[101]
Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) Monograflarına göre kloroformun kansere neden olduğundan şüphelenilmektedir ancak yeterli kanıt bulunmamaktadır (IARC Grup 2B; yani olası kanserojen).[137][138]
Yan etkileri
Toksisite mekanizması
Kloroform iki biyokimyasal mekanizma ile hücre ölümüne neden olabilir:
Kalsiyumhomeostazisinin bozulması: Kloroform, plazma zarında ve endoplazmik retikulum zarında bulunan Ca2+ ATPaz pompası ile kovalent bağlar oluşturur. Bu pompa, kalsiyumu endoplazmik retikulum içinde depolama ve kalsiyumu sitozolden dışarı atma işlevine sahiptir. Bu nedenle kloroform bu işlevleri inhibe eder ve sonuç olarak hücre içi kalsiyum seviyeleri artar.[139]
Oksidatif stres: Kloroform, reaktif oksijen türlerinin ve reaktif azot türlerinin aşırı üretiminde yer alır. Bu türler, canlılarda kloroformun biyotransformasyon sürecinde üretilir.[139]
Akut etkileri
Düşük miktarda maruz kalınan kloroform; rehavet, baş ağrısı ve baş dönmesine sebep olabilir. Daha yüksek dozlardaki yan etkileri düzensiz solunum, mide bulantısı, kusma, böbrekte ve karaciğerde çeşitli geçici etkilerdir. Yüksek konsantrasyonlarda kloroforma maruz kalmak, bilinç kaybına sebep olur ve artan dozlarda kalp durmasına kadar gidebilir.[140]
Kloroformun hepatotoksisitesinin ve nefrotoksisitesinin büyük ölçüde fosgene bağlı olduğu düşünülmektedir.[133]Karbonhidrat bakımından zengin diyet, kloroform alımı öncesinde glukoz tüketimi veya sık oksijen bulunması, kloroformun karaciğer üstündeki etkilerinden korur.[86]
Kronik etkileri
Kloroform hafif ilâ orta derece toksisite sergiler. Kronik (uzun süreli) maruz kalmanın karaciğer (hepatit ve sarılık gibi), merkezî sinir sistemi (depresyon ve sinirlilik gibi) ve böbrekler üzerinde etkileri vardır.[141][142] Kloroform, B12 vitaminine kovalent bağlanarak metiyonin sentezini yavaşlatır.[143]
Kloroform, farelerde ve sıçanlarda solunum yoluyla uygulama yoluyla gelişimsel toksisite açısından test edilmiştir. Fetal toksisite, büyüme geriliği, maternal toksisite kanıtıyla birlikte birkaç çalışmada gözlemlenmiştir. Başka bir çalışmada üreme üzerine etkileri gözlenmiştir.[144][145]
Köpeklerde yapılan bir çalışmada tümör gelişiminde artış gözlenmedi.[146] Mevcut in vitro ve in vivo çalışmalar, kloroformun kanserojen etkisinin genotoksik olmayan mekanizmalardan kaynaklandığı ve kronik doku hasarına bağlı olduğu sonucuna varmıştır.[147]
Üreme üzerinde etkileri
Hayvanlar üzerinde yapılan çeşitli araştırmalar, kloroformun malformasyon ve cenin miktarında azalmayı sağlayan güçlü bir etkisi olduğunu göstermiştir. Erkeklerde kloroforma maruz kalmak normal ve sağlıklı olmayan şekilde sperm artışına sebep olmaktadır.[148]
Doğadaki varlığı
Kloroform, klorometandan sonraki doğal olarak oluşan ve atmosferde en çok bulunan ikinci uçucu organik klor bileşiğidir.[149] Çevreye kloroform salınımı yılda ortalama 660000 tondur ve bunun %90 kadarı doğal kaynaklıdır.[150] Birçok deniz yosunu (kahverengi yosunlar: Laminaria digitata, Laminaria saccharina, Fucus serratus, Pelvetia canaliculata, Ascophyllum nodosum, kırmızı yosunlar: Gigartina stellata, Corallina officinalis, Polysiphonia lanosa; yeşil yosunlar: Ulva lactuca, Enteromorpha türleri, Cladophora albida)[151] kloroform üretmektedir ve bazı mantar türlerinin de toprakta kloroform ürettiği düşünülmektedir.[152][153] Kloroform ayrıca kahverengi algFucus vesiculosus, yeşil algler Cladophora glomerata, Enteromorpha ahlneriana, Enteromorpha flexuosa ve Pleurosira laevis tarafından da üretilir.[154] Benzer şekilde, karagenan üretimi için büyük ölçekte yetiştirilen ve hasat edilen yosun Eucheuma denticulatum da kloroform üretir.[155] Bu çalışmalar, muhtemelen fotosentez en yüksek olduğunda, artan ışık yoğunluğuyla birlikte kloroform üretiminin arttığını göstermektedir. Abiyotik prosesin de topraktaki kloroform üretimine katkıda bulunduğu düşünülse de mekanizması hâlâ bilinmemektedir.[156]
Kloroform üreten Mycena metata mantarı
Toprakla temas hâlindeki hava genellikle normalden daha yüksek konsantrasyonlarda kloroform içerir. Basidiomycetes türleri Mycena metata ve Peniophora pseudopini ve Deuteromycetes türleri Cardariomyces fumago gibi bazı mantarların kloroform üretebildiğini gösteren araştırmalar mevcuttur.[157]
Kloroform genellikle anestezik etkisi ile tanınır ve sıklıkla polisiyeTV dizilerinde, romanlarda ve çizgi romanlarda suçlular tarafından kurbanlarını bayıltmak ya da etkisiz hâle getirmek için kullanılır. Bu tür sahnelerde habersiz bir karakterin arkasından sessizce yaklaşan (ve çoğu zaman öykünün suçlusu olan) başka bir karakter, üzerine kloroform döktüğü bezle onun ağzını ve burnunu kapatır, kurban başarısız direnişinden sonra birkaç saniye içinde saatler sürecek derin bir uykuya dalar. Kloroform aslında biraz solumadan sonra kişiyi bayıltmaz, ancak en iyi ihtimalle rehavete veyâ yetersiz oksijen alımı sonucu baş ağrısına neden olur. Kloroformun kurguda anlatıldığı gibi güçlü anestezik özelliklere sahip olduğu doğru olsa da, anesteziyi başlatmak için önemli miktarlarda bir süre boyunca devamlı olarak solunması gerekir. Anlatıldığı gibi kullanmak gerçek hayatta mümkün değildir. İlk olarak, kloroformun etkisini göstermesi saniyeler değil birkaç dakika sürdüğü için, bu da teorik olarak kurbana direnmesi ya da yardım çağırması için zaman verir.[160][161] Ayrıca etkisi gösterildiği gibi uzun süreli değildir. Bunu kullanmış anestezistler, hastalarını bilinçsiz tutmak için verilen kloroform dozunu düzenli olarak yenilemek zorundaydılar.[161]
Suçluların, kurbanlarının üzerine sıktıkları bir parfüm şişesinin içine sakladıkları kloroformla uyuttuklarına dair sahneler de gerçekçi değildir. Kloroform, havada anestezik konsantrasyonlarda bulunamayacak kadar uçucudur.[162]
Öte yandan, aşırı doz kloroformun ölüme yol açması muhtemeldir ve anestezik olarak kullanım için solunum miktarı ve genel durum kontrol edilmelidir. Yani kloroformun anestezik olarak kullanılabilmesi için alıcının uyuşturulma iradesine sahip olması gerekmektedir.[161] Ayrıca kloroform cilt ile temas ettiğinde duruma göre tahrişe ve hatta hafif kimyasal yanıklara neden olabilmektedir.
^Tutulan adlar, HCBr3 için 'bromoform', HCCl3 için 'kloroform' ve HCI3 için 'iyodoform' genel terminolojide kabul edilebilir. Tercih edilen IUPAC adları ikâme adlardır.[1]
^Başka bir kimyasalın adının yanlış yazılmasından türetilmiştir.
^Adı, "terklorür" (tersiyer klorür, triklorür) ya da "perklorür" ve bir formik asit radikali olan "formil" (CH, günümüzde metiliden olarak bilinir) kelimelerinin birleşimidir. Kloroformun Türkçedeki en eski adı 1873 yılında yazılan Lügat-ı Tıbbiye'de geçen ve kabaca "karınca kloru" olarak çevirilen klor-i nemldir.[9]
^abcChloroform, Eugenio Vilanova, Carmen Estevan, Miguel A. Sogorb, Jorge Estévez,
Encyclopedia of Toxicology (Fourth Edition), Sayfa 921-928, doi
^"Part 3 Health Hazards"(PDF). Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS). Second revised edition. United Nations. 4 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi(PDF). Erişim tarihi: 30 Eylül 2017.
^abNIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0127". National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH).
^abR. M. Stephenson: Mutual Solubilities: Water-Ketones, Water-Ethers, and Water-Gasoline-Alcohols, J. Chem. Eng. Data 37 (1992), S. 80–95, doi:10.1021/je00005a024.
^G. Chancel, Fresenius Zeitschrift f. anal. Chemie, 1886, 25, s. 118
^W. Ramsay ve S. Young, Jahresberichte, 1886, s. 628
^abChloroform Pyrolysis: Experiment and Detailed Reaction Model Yang Soo Won ve Joseph W. Bozzelli (1992), Combustion Science and Technology, 85:1-6, 345-373, DOI: 10.1080/00102209208947177 21 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^Photochemical Reaction of Chloroform, Korean Society of Photoscience, Journal of Photoscience, Cilt 4.1, Sayfa 17-21 21 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 1997
^Kathryn Bardsley, Michael Hagigeorgiou, István Lengyel & Victor Cesare (2013) New One-Step Synthesis of Isonitriles, Synthetic Communications, 43:12, 1727-1733,
DOI: 10.1080/00397911.2012.666693
^CHLOROFORMUM, The Extra Pharmacopoeia (1943), s. 132-133
^abSüss, Hans Ulrich. "Bleaching". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH.
^Rossberg, M.; et al. "Chlorinated Hydrocarbons". Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a06_233.pub2.
^Reynold C. Fuson ve Benton A. Bull (1934). "The Haloform Reaction". Chemical Reviews. 15 (3): 275-309. doi:10.1021/cr60052a001.
^Trichloromethane Formation through the Chlorination of Acetone[1]
MASANORI INOKO, NORIKO OOE (1985)
^Rolf Appel (1975). "Tertiary Phosphane/Tetrachloromethane, a Versatile Reagent for Chlorination, Dehydration, and P-N Linkage". Angewandte Chemie International Edition in English. 14 (12): 801-811. doi:10.1002/anie.197508011.
^Breuer, F. W. (1935). "Chloroform-d (Deuteriochloroform)1". Journal of the American Chemical Society. 57 (11): 2236-2237. doi:10.1021/ja01314a058.
^Kluger, Ronald (1964). "A Convenient Preparation of Chloroform-d1". The Journal of Organic Chemistry. 29 (7): 2045-2046. doi:10.1021/jo01030a526.
^Paulsen, P. J.; Cooke, W. D. (1 Eylül 1963). "Preparation of Deuterated Solvents for Nuclear Magnetic Resonance Spectrometry". Analytical Chemistry. 35 (10): 1560. doi:10.1021/ac60203a072.
^AK Nayak, SK Sarkar, DJ Biswas, KVS RamaRao, JP Mittal, Separation of tritium from deuterium by pulsed NH3 laser-selective multiple photon dissociation of CTCl3, Ekim 1991, Applied Physics B 53(4):246-249, DOI:10.1007/BF00357144
^Wiley, G. R.; Miller, S. I. (1972). "Thermodynamic parameters for hydrogen bonding of chloroform with Lewis bases in cyclohexane. Proton magnetic resonance study". Journal of the American Chemical Society. 94 (10): 3287-3293. doi:10.1021/ja00765a001.
^Ueber die Zersetzung des Chloroforms durch alkoholische Kalilösung (1862), Annalen der Chemie und Pharmacie, Sayı 123, Cilt 1, Sayfa: 121-122 A. Geuther DOI:10.1002/jlac.18621230109
^Carbon Dichloride as an Intermediate in the Basic Hydrolysis of Chloroform. A Mechanism for Substitution Reactions at a Saturated Carbon Atom (1950) Jack Hine, J. Am. Chem. Soc., 72 (6), sayfa 2438–2445 DOI:10.1021/ja01162a024
^Soubeiran, Eugène (1831). "Recherches sur quelques combinaisons du chlore" [Bazı klor bileşikleri üzerine araştırmalar]. Annales de Chimie et de Physique. Série 2. 48: 113-157. 10 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016.
Tekrar basım: Soubeiran, Eugène (1831). "Recherches sur quelques combinaisons du chlore" [Bazı klor bileşikleri üzerine araştırmalar]. Journal de Pharmacie et des Sciences Accessoires. 17: 657-672. 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016.
Tekrar basım: Soubeiran, Eugène (1832). "Suite des recherches sur quelques combinaisons du chlore" [Bazı klor bileşikleri üzerine araştırmaların devamı]. Journal de Pharmacie et des Sciences Accessoires. 18: 1-24. 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2016.
^Dumas, J.-B. (1834). "Récherches rélative à l'action du chlore sur l'alcool" [Experiments regarding the action of chlorine on alcohol]. L'Institut, Journal Général des Sociétés et Travaux Scientifiques de la France et de l'Étranger. 2: 106–108 and 112–115.
^Fatoş Belgin Yıldırım, Levent Sarıkçıoğlu
Marie Jean Pierre Flourens (1794–1867): an extraordinary scientist of his time (2007), J Neurol. Neurosurg. Psychiatry. Ağustos 2007, 78(8): 852. doi: 10.1136/jnnp.2007.118380
^Koç, Alparslan. (2022). MODERN TIP UYGULAMALARINDA ANESTEZİYOLOGLAR.
^"A New Anaesthetic", British Journal of Dental Science and Prosthetics (1867). UK: J. P. Segg & Company, sayfa: 239
^Sayfa 170-173, "Anaesthetic and Sedative Properties of Bichloride of Carbon, or Chlorocarbon" (Aralık 1865), Simpson, J. Y. (1871). Anaesthesia, Hospitalism, Hermaphroditism, and a Proposal to Stamp Out Small-pox and Other Contagious Diseases. Birleşik Krallık: Adam and Charles Black.
^Ludwig Burkhardt: Die intravenöse Narkose mit Äther und Chloroform., Münchner medizinische Wochenschrift. cilt 2, 1909, sayfa 2365
^H. Orth, I. Kis: Schmerzbekämpfung und Narkose. In: Franz Xaver Sailer, Friedrich Wilhelm Gierhake (Hrsg.): Chirurgie historisch gesehen. Anfang – Entwicklung – Differenzierung. Münih 1973, ISBN 3-87185-021-7
^James Parkhouse, Trichloroethylene, Brit. J. Anaesth. (1965), 37, 681
^abWawersik J. Die Geschichte der Chloroformnarkose [Kloroform anestezisinin tarihi]. Anaesthesiol Reanim. 1997;22(6):144-52. PMID 9487785.
^Pearce, David (2008). "Chloroform". Utopian Surgery: Early arguments against anaesthesia in surgery, dentistry and childbirth. BLTC Research. 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2010. In 1864, the Report of Chloroform Committee of Royal Medical and Chirurgical Society endorsed chloroform as Britain's favourite anaesthetic. But ether was safer for patients.
^abChloroformism - Twentieth century practice v. 3, (1895). Birleşik Krallık: Sampson Low, Marston. Sayfa 92–95 19 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^Chrystie, W. (1891). Morbid Habits - A System of Practical Therapeutics.' Amerika Birleşik Devletleri Sayfa 503–506 19 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^Cathy Frye - Arkansas Democrat-Gazette (17 Aralık 2003). "But not forgotten". www.arkansasonline.com. 7 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2021.
^The Nazi Doctors and the Nuremberg Code: Human Rights in Human Experimentation. (1992).s. 15-16 9 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^Nieuwenhuijsen, MJ; Toledano, MB; Elliott, P (8 Ağustos 2000). "Uptake of chlorination disinfection by-products; a review and a discussion of its implications for exposure assessment in epidemiological studies". Journal of Exposure Analysis and Environmental Epidemiology. 10 (6 Pt 1): 586-99. doi:10.1038/sj.jea.7500139. PMID11140442.
^abFan, Anna M. (2005). "Chloroform". Encyclopedia of Toxicology. Vol. 1 (2nd ed.). Elsevier. pp. 561–565.
^"Chloroform [MAK Value Documentation, 2000]". The MAK-Collection for Occupational Health and Safety. 2012. ss. 20-58. doi:10.1002/3527600418.mb6766e0014.
^Jenkins, Andrew; Greenblatt, Eric P.; Faulkner, Howard J.; Bertaccini, Edward; Light, Adam; Lin, Audrey; Andreasen, Alyson; Viner, Anna; Trudell, James R.; Harrison, Neil L.
^abKlaasen CD. Casarett & Doull’s Toxicology: The Basic Science of Poisons, 6 ed., Mc Graw-Hill, New York. 2001.
^"Chloroform". 19 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2021.
^Torkelson, T.R., Oyen, F. y Rowe, V.K. (1976). The toxicity of chloroform as determined by single and repeated exposure of laboratory animals. J. Am. Ind. Hyg. Assoc., 37, 697-705.
^Eschenbrenner, A.B. Induction of hepatomas in mice by repeat oral administration of chloroform, with observations on sex differences. J. Nat'l. Cancer Inst., 5:251-55, 1945.
^Inhibition of vitamin B12-dependent methionine biosynthesis by chloroform and carbon tetrachloride Biochemical Pharmacology, Cilt 42:12, 1991, Sayfa R25-R28 [2]
^Schwetz, B.A., Leong B.K.J. y Gehring, P.J. (1974). Embryo- and fetotoxicity of inhaled chloroform in rats. Toxicol. Appl. Pharmacol., 28, 442-451.
^U.S. Department of Health and Human Services. Hazardous Substances Data Bank (HSDB, online database). National Toxicology Information Program, National Library of Medicine, Bethesda, MD. 1993.
^Fujie, K., Aoki, T. y Wada, M. (1990). Acute and subacute cytogenetic effects of the trihalomethanes on rat bone marrow cells in vivo. Mutat. Res., 242, 111-119.
^Mtolera, Matern; Collén, Jonas; Pedersén, Marianne; Ekdahl, Anja; Abrahamsson, Katarina; Semesi, Adelaida (1996). "Stress-induced production of volatile halogenated organic compounds in Eucheuma denticulatum (Rhodophyta) caused by elevated pH and high light intensities". European Journal of Phycology. 31 (1): 89. doi:10.1080/09670269600651241.
Tata Steel-toernooi 2023 Gehouden in Wijk aan Zee Jaar 2023 Data 13 t/m 29 januari Sport Schaken Organisator Tata Steel Eindrangschikking Winnaar Anish Giri Navigatie ← 2022 2024 → Portaal Sport Het Tata Steel-schaaktoernooi 2023 werd van 13 t/m 29 januari 2023 gehouden in het Nederlandse Wijk aan Zee. Het toernooi werd gewonnen door de Nederlander Anish Giri.[1] De Challengers-groep werd gewonnen door de Duitser Alexander Donchenko. Voor het eerst sinds...
Villeneuve-de-Marc Villeneuve-de-Marc (Frankreich) Staat Frankreich Region Auvergne-Rhône-Alpes Département (Nr.) Isère (38) Arrondissement Vienne Kanton Bièvre Gemeindeverband Bièvre Isère Koordinaten 45° 29′ N, 5° 6′ O45.4766666666675.1027777777778Koordinaten: 45° 29′ N, 5° 6′ O Höhe 344–524 m Fläche 26,18 km² Einwohner 1.166 (1. Januar 2020) Bevölkerungsdichte 45 Einw./km² Postleitzahl 38440 INSEE-Code 38555 We...
2012 video game 2012 video gameFarming Simulator 2012The icon for the 3DS releaseDeveloper(s)Giants Software (3DS)Astragon (iOS)Publisher(s)EU: Excalibur Publishing (3DS)NA: Focus Home Interactive (3DS)WW: Astragon (iOS)WW: Giants Software (Android)SeriesFarming SimulatorPlatform(s)Nintendo 3DS, iOS, AndroidReleaseNintendo 3DSEU: March 30, 2012NA: June 23, 2013iOSJuly 30, 2012AndroidJanuary 9, 2013Genre(s)SimulationMode(s)Single-player Farming Simulator 2012 (Farming Simulator 3D for the U.S....
Green sand beach in Kaʻū district, Hawai'i, US Looking over Papakolea Beach Papakōlea Beach (also known as Green Sand Beach or Mahana Beach[1]) is a green sand beach located near South Point, in the Kaʻū district of the island of Hawaiʻi. It is one of only four green sand beaches in the world, the others being Talofofo Beach, Guam; Punta Cormorant on Floreana Island in the Galapagos Islands; and Hornindalsvatnet, Norway.[2][better source needed ...
Melodifestivalen is an event organised by Swedish public broadcasters Sveriges Television (SVT) and Sveriges Radio (SR) to determine the country's representative at the Eurovision Song Contest. The voting procedures to select the entrant for the annual contest have varied over the years since the country's debut in 1958. The Swedish broadcasters have experimented with techniques including splitting the juries by age, regional voting, and using an expert jury. Televoting was controversially fi...
Fort in Alwar, Rajasthan 27°34′28″N 76°35′16″E / 27.57444°N 76.58778°E / 27.57444; 76.58778 This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Alwar fort – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2014) (Learn how and when to remove this template message) Inside the A...
For the song by the Village People, see Live and Sleazy. 2010 promotional single by KeshaSleazyPromotional single by Keshafrom the EP Cannibal A-sideWe R Who We RReleasedOctober 29, 2010 (2010-10-29)GenreDance-pop, pop-rapLength3:25LabelRCASongwriter(s) Kesha Sebert Lukasz Gottwald Benjamin Levin Shondrae Crawford Klas Åhlund Producer(s) Bangladesh Dr. Luke Benny Blanco Alternative coverSecond Remix version artwork Sleazy is a song by American recording artist and songwriter K...
Indian politician Fairoz KhanNational President, NSUIIn office12 June 2017 – 16 Oct 2018 Personal detailsBorn (1989-03-21) 21 March 1989 (age 34)Jammu and Kashmir, IndiaPolitical partyIndian National CongressAlma materDelhi UniversityJammu University Fairoz Khan (born 21 March 1989) is an activist and former president of the National Students' Union of India.[1][2][3] On 11 April 2022, Fairoz Khan has been appointed as Working President of Pradesh Youth...
Television series The Man Who Never WasDana Wynter and Robert Lansing.Created byJohn NewlandStarringRobert LansingDana WynterComposerFrank CordellCountry of originUnited StatesOriginal languageEnglishNo. of seasons1No. of episodes18ProductionRunning time30 minutesProduction companyPalomino Productions in association with 20th Century Fox TelevisionOriginal releaseNetworkABCReleaseSeptember 7, 1966 (1966-09-07) –January 4, 1967 (1967-01-04) The Man Who Never Was is a 1966 ABC-...
Secondary college in Kensington, South Australia, Adelaide, South Australia, AustraliaMary MacKillop CollegeLocationKensington, South Australia, Adelaide, South AustraliaAustraliaInformationTypeSecondary collegeMottoIn Omnibus CaritasDenominationRoman CatholicEstablished1944PrincipalSonia NelsonWebsitewww.marymackillop.sa.edu.au Mary MacKillop College, formerly St Joseph's Upper Primary, then St Joseph's High School, is a Catholic girls' secondary school in the Adelaide suburb of Kensington, ...
Revolusi MawarBagian dari Revolusi warnaPara pengunjuk rasa bertebaran pada malam hari di Parlemen Georgia di TbilisiTanggalNovember 2003LokasiGeorgiaSebabKesalahan manajemen ekonomi,Kecurangan pemungutan suara,Korupsi politik,Kemiskinan,Kegagalan negaraTujuanIntegrasi Eropa,Pemilihan bebas,Reintegrasi Abkhazia, Adjara dan Ossetia Selatan,Pengunduran diri Eduard ShevardnadzeMetodeMerebaknya demonstrasiStatusBerakhirPihak terlibat Gerakan Nasional Bersatu Kmara Pemerintah Georgia Kepolisian Ge...
17th Chief Minister of Gujarat Bhupendrabhai PatelPatel in 202217th Chief Minister of GujaratIncumbentAssumed office 13 September 2021GovernorAcharya DevvratPreceded byVijay RupaniMember of Gujarat Legislative AssemblyIncumbentAssumed office 18 December 2017Preceded byAnandiben PatelConstituencyGhatlodiaLeader of the House of Gujarat Legislative AssemblyIncumbentAssumed office 13 September 2021Preceded byVijay Rupani Personal detailsBorn (1962-07-15) 15 July 1962 (age 61)Ahme...
Active ChildActive Child performing in 2012Background informationBirth namePatrick James GrossiBorn (1983-05-28) May 28, 1983 (age 40)Elizabeth, New Jersey, U.S.Genres R&B new wave ambient electronic soul experimental Occupation(s)Singer, songwriter, producerInstrument(s)Vocals, harp, synthesizer, piano, guitarYears active2010 (2010)–presentLabelsVagrant, Spunk, PlanchaWebsitewww.activechildmusic.com Musical artist Patrick James Grossi (born May 28, 1983), better known by his...
O Estado de S. PauloTipeKoran harianFormatLembar lebarPemilikGrupo EstadoRedaksiRoberto GazziDidirikan4 Januari 1875Pandangan politikLiberalisme ekonomi, Liberalisme klasikalPusatAv. Eng. Caetano Álvares, 55São Paulo, BrasilSirkulasi surat kabar236,369 (2010)[1]Situs webwww.estadao.com.br O Estado de S. Paulo (pengucapan bahasa Portugis: [u isˈtadu dʒi sɐ̃w̃ ˈpawlu], Negara Bagian São Paulo) adalah surat kabar harian berbahasa Portugis yang diterbitkan dalam wilayah metr...
Den här artikeln behöver källhänvisningar för att kunna verifieras. (2023-01) Åtgärda genom att lägga till pålitliga källor (gärna som fotnoter). Uppgifter utan källhänvisning kan ifrågasättas och tas bort utan att det behöver diskuteras på diskussionssidan. Wiktionary har en ordboksartikel om gourmet. Ordbok Gourmet eller gourmé (franska: gourmet) är en person som lägger stor vikt vid god mat och dess kvalitet, till skillnad från en gourmand, för vilken mängden mat of...
Tre-garthMathpentref DaearyddiaethSirGwynedd Gwlad CymruCyfesurynnau53.18°N 4.1°W Cod OSSH603678 GwleidyddiaethAC/auSiân Gwenllian (Plaid Cymru)AS/auClaire Hughes (Llafur) Ffeiliau perthnasol ar Comin[golygwch ar Wicidata] Pentref yng nghymuned Llandygái, Gwynedd, Cymru, yw Tre-garth[1] neu Tregarth[2] ( ynganiad ). Fe'i lleolir rhwng Bethesda a dinas Bangor gerllaw Afon Ogwen. Saif Chwarel y Penrhyn rhwng Tregarth a Bethesda, a thyfo...
Масло Steirisches Kürbiskernöl (PDO 1996) из Австрии Тыквенное масло получают из семян тыквы методом холодного прессования. Химический состав продукта: триглицериды, эфирные масла, фосфолипиды, токоферолы, каротиноиды, пектины, стерины, витамины А, Е и F, селен. Масло богато белком, поли...
-3.jpg)
