PROFILBARU.COM

Japonya–Türkiye ilişkileri
Diplomatik Misyon
Japonya'nın Ankara Büyükelçiliği	Türkiye'nin Tokyo Büyükelçiliği
Temsilcilik
Büyükelçi Katsumata Takahiko	Büyükelçi Korkut Güngen

Japonya-Türkiye ilişkileri, Japonya Devleti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki ikili ilişkilerdir. İlk olarak 13. yüzyılda Moğol İmparatorluğu döneminde münasebetlere başlamış,^{[kaynak belirtilmeli]} 1870'lerde Sultan II. Abdülhamid döneminde de diplomatik bağlantıya geçmiştir.

Osmanlı öncesi

Japonların, Türkler ile ortak ataya sahip olan ve MÖ. 10.000 civarında Bering Boğazı'n geçerek Amerika kıtasına giden Orta Asyalılar ile çok önceleri tanıştığı söylenebilir.^{[kaynak belirtilmeli]} Kendini Türk olarak tanımlayan ve Türkçe konuşan insanlar ise ordusunda Türklerin bulunduğu Cengiz Han torunu Kubilay Han vasıtasıyla 13. yüzyılda Japonya'ya karşı savaşmıştır. Daha sonra Kaşgarlı Mahmud'un Divânu Lügati't-Türk eserindeki dünya haritasında Japon adalarının belirtilmesi, iki kültürün birbirini bildiği izlenimini doğurmaktadır. Mahmud divanında: "Çaparka, (Japonların) ülkelerinin uzak olması, araya büyük denizlerin girmiş bulunması yüzünden dilleri bizce bilinemiyor" demiştir. Katip Çelebi de Cihannümâ adlı eserinde Japonya'dan bahsetmektedir. Haritalarda “Yaponya” olarak göstermiş, ülkenin idari yapısı, dinî dili, ticareti, sanatı, ahlâkı, geleneği, göreneği hakkında bilgi vermiştir. Şemseddin Sami Kamus-ul Alâm adlı eserinde: “Çaponya yahud Çapon (Japon): Asya kıtasının münteha-yı şarkında ve Çin’in sevahil-i şarkiyyesi karşısında bir devlet olup, birkaç büyük ve birçok küçük adadan mürekkeptir” der.^[1]

Osmanlı ile ilişkiler (1876-1908)

Sultan II. Abdülhamid döneminde 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı ile diplomatik ilişkiler başlamıştır. Bu zamana kadar ilişki olmamasının başlıca sebebi 1600-1868 yılları arasında hüküm süren Tokugawa şogunlarının izolasyonist/muhafazakâr tutumlarıdır. Geleneksel Japonya bu dönemde uluslararası siyasetten uzak durmaktadır. Meiji ile başlayan çağdaş Japonya ise, 1868'den sonra hızlı bir modernleşme programını uygulamaya koyarak XIX. yüzyılda büyük dünya güçleri arasındaki uluslararası rekabete katılmıştır. 1870'lerde de Osmanlı ile diplomatik temaslar başlamıştır. Başladıktan itibaren ortak düşman Rus İmparatorluğu'na karşı siyaset bu iki devleti yakınlaştırmıştır. Mesela 1904-1905 Rus-Japon Savaşı'nda Japonya'nın galibiyeti, Rusya'nın kuvvetlerinin çoğunu Uzak Doğu’ya nakletmesi ve Karadeniz’deki taarruz kuvvetini azaltması Osmanlı'da büyük sevinçle karşılanmıştır.^[2]

Osmanlı- Japon Ticareti^[3]
Yıllar	Japonya'ya İhracat (yen)^{Bir yen on iki buçuk kuruştur}	Japonya'dan İthalat
1902	1.189	41.860
1905	342.389	50.632
1907	130.394	70.598
1910	944.824	81.166
1912	138.665	162.675

Türk-Japon ilişkileri tarihi

1873'te Japonya birinci kâtibi Fukuchi Genichiro İstanbul'a geldi. Abdülhamid'i ziyaret etti, dostluk nişanı sundu. Bu nişan Topkapı Müzesi'ndedir.
1889'da Abdülhamid, Osman Paşa'yı Ertuğrul Fırkateyni ile Japonya'ya gönderdi. 12 Temmuz 1889'da yola çıkan Ertuğrul Fırkateyni, 7 Haziran 1890'da Japonya'ya ulaştı. Yolculuk, güzergâh üzerindeki İslam ülkelerinde karşılaşılan coşku nedeniyle uzadı. Ertuğrul Fırkateyni 16 Eylül 1890'da Honşu adasının güneyindeki Kuşimoto'da battı, 650 kişiden 581'i öldü, kurtulan 69 kişi imparatorun emriyle Hiei ve Kongo gemileriyle İstanbul'a gönderildi. Kuşimoto'da Ertuğrul Anıtı dikildi.
1900 başlarında Müslüman seyyah Abdürreşid İbrahim (1857-1944) Japonya'ya gitti. Anılarını Alem-i İslam adıyla yazdı.
1. Dünya Savaşı'nda iki ülke karşı taraftaydı. Japonya 1. Dünya Savaşı galipleri arasında Lozan'da yer aldı. 7 Temmuz 1924'te Türkiye'yi resmen tanıdı. Tokyo ve İstanbul elçilikleri açıldı. Japonya büyükelçiliği 1937'de Ankara'ya taşındı.
1925'te karşılıklı elçiliklerin kurulması.
1926'da bir Japon filosu İstanbul'a geldi ve filonun kumandanı Amiral Isoroku Yamamoto Gazi Mustafa Kemal Paşa ile görüştü.
1930'da Türk-Japon Ticaret ve Seyrisefain Antlaşması'nın imzalandı.
1931'de Japonya İmparatoru'nun kardeşi Prens Takamatsu Türkiye'yi ziyaret ederek, Mustafa Kemal Atatürk ile görüştü.
1931'de Prens ve Prenses Takamatsu Türkiye'yi ziyaret ederek Atatürk'e onur kılıcı hediye ettiler. Bu kılıç Anıtkabir müzesindedir.
6 Ocak 1945'te Türkiye, Japonya ile ilişkisini kesti. 23 Şubat 1945'te Japonya'ya savaş ilan etti. 15 Ağustos'ta Japonya, şartsız yenilgiyi kabul ettiğinde yenilen ülkeler tarafındaydı.
25 Haziran 1950'de Türkiye, Kore Savaşı'na 1 tugayla katıldı ve 1952'de NATO'nun kurucu üyelerinden oldu.
14 Mayıs 1952'de TBMM San Francisco antlaşmasını onayladı, Tokyo'da Türk büyükelçiliğini açtı, İzzet Aksalur elçiliğe atandı. Japonya da Ankara'da 4 Temmuz 1953'te büyükelçilik açtı, Şiniçi Kamimura atandı.
27 Kasım 1956'da Fatin Rüştü Zorlu Japonya'ya gitti. 1958'de Adnan Menderes, 1959'da Refik Koraltan Japonya'yı ziyaret ettiler, ortak bildiri yayınlandı, kültür alışverişi antlaşması yapıldı.
28 Eylül 1959'da Türkiye, Tokyo büyükelçisi Anderiman ve eşi intihar etti.
1962'de Türk Japon Parlamentolararası Dostluk Grubu kuruldu. 1964'te Ferit Melen Japonya'da maliye bakanı Kakuei Tanaka ile görüştü. Japonya OECD'ye girdi.
1964'te Prens Takahito Mikasa ve Prenses Yuriko Mikasa, Türkiye'ye gelerek Başbakan İsmet İnönü, Dışişleri Bakanı Feridun Cemal Erkin ve Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel ile görüştüler. Mikasa, Atatürk Barış Ödülü aldı.
Türkiye, Boğaziçi Köprüsü ihalesi açtı. Japonya ihaleye girdi, fakat kazanamadı, ancak Türkiye'ye 1971 ve 1978'de kredi yardımı yaptı. 13 milyon yenlik yardım Hasan Uğurlu Hidroelektrik Santrali ve Haliç Köprüsü yapımlarında kullanıldı.
1978'de BM Güvenlik Konseyi'nde daimi olmayan ülke seçimi oylamasında iki aday ülke vardı: Bangladeş ve Japonya. Türkiye, Bangladeş'ten yana oy kullandı.
Turgut Özal, Japonya'ya ilk ziyaretini 1981'de başbakan yardımcısı olarak yaptı. Japonya'nın ortak olduğu şirket, Fatih Sultan Mehmed Köprüsü'nü inşa etti, Kınalı-Sakarya Otoyolu yapıldı.
Türkiye makine, elektronik aletler, çelik, kimyasal maddeler, taşıt, yedek parça alırken, Japonya'ya balık, krom, çelik, halı, kimyasal maddeler, tütün, sattı.
1984'te Türk-Japon Teknik İşbirliği Projesi kapsamında Tuzla, İstanbul'da Tuzla Teknik Okulları açıldı.
1985'te İran-Irak Savaşı sırasında Tahran'da mahsur kalan Japonlar, Türk uçaklarıyla ülkelerine ulaştırıldı. Turgut Özal, başbakan olarak 215 kişilik bir heyetle Japonya'ya gitti. Japonya Mitsui Bank ile yatırımlar yaptı, Sabancı Holding ile ortak şirketler açıldı, BRISA ve TOYOTASA kuruldu. Japonya'da Uygarlıklar ülkesi Türkiye Sergisi açıldı.
1985 te Koç topluluğu ile Japon KGM firmasi domates salçası üretimi antlaşması yaptı.
1988'de 2. Boğaziçi Köprüsü törenle açıldı. Japonya'da Topkapı Sarayı Osmanlı Hazineleri Sergisi açıldı.
1990'da Türk-Japon ilişkilerinin 100. yıldönümü etkinlikleri yapıldı. Anma pulları çıkarıldı, Ertuğrul şehitleri anıldı.
1992'de Türk Japon Kültürünü Araştırma ve Dayanışma Derneği Ankara'da kuruldu. Yine aynı yıl Başbakan Süleyman Demirel ve heyeti Japonya'yı ziyaret etti.
1994'te İstanbul Japon Festivali yapıldı.
1995'te Başbakan Tansu Çiller ve heyeti Japonya'yı ziyaret etti.
1999 depremlerinde Japonya, Türkiye'ye yardım etti.
2000'de Dışişleri Bakanı İsmail Cem Japonya'daydı. Diyanet İşleri Başkanı Mehmet Nuri Yılmaz Tokyo'da Tokyo Camii açılışında bulundu. 2003 yılı Japonya'da, Türk Yılı olarak ilan edildi.
2002'de FIFA Dünya Kupası ev sahiplerinden biri olan Japonya, 2. Tur mücadelesi için Türkiye ile karşılaştı. Türkiye maçı 1-0 kazanarak çeyrek finale çıktı.
2003 Japonya'da Türkiye yılı
2003-2004 yılları arasında, 8 ay boyunca Topkapı Hançeri başta olmak üzere Türkiye müzelerinden 207 nadide tarihî eser Japonya'nın 3 büyük şehrinde "Türkiye'de 3 Büyük Medeniyet Sergisi" adlı sergi ile sergilendi.
Nisan 2004'te Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Japonya'yı ziyaret etti, imparatorla görüştü.
2005'te Kaman Kalehöyük Anadolu Arkeoloji Müzesi açıldı, Prens Tomohito açılıştaydı.
Ocak 2006'da Japonya Başbakanı Kouzumi Türkiye'ye geldi.
3-8 Haziran 2008'de Cumhurbaşkanı Abdullah Gül Japonya'yı ziyaret etti. 2010 yılını Türkiye'de Japon Yılı ilan etti.
2010 Türkiye'de Japonya yılı
29 Ekim 2013'te İstanbul'da Marmaray projesinin açılışına Türkiye Başbakan'ı Recep Tayyip Erdoğan'ın onur konuğu olarak Japon Başbakan Shinzō Abe ve bakanları bu açılışa katılmıştır.^[4]
2024 yılı Türkiye ve Japonya arasında diplomatik ilişkilerin tesis edilmesinin 100. yılı olarak kutlanmakta olup, bu yıla özel bir logo tasarlanmıştır.^[5]

Kültür

2003 yılında Japonya'da ve 2010 yılında Türkiye'de yapılan etkinliklerde Japon Filmleri Festivali düzenlendi, Japon halk dansları ve kimono gösterileri yapıldı. Japonya'da Türkiye sergileri açıldı, Türk yılı etkinlikleri yapıldı. Sonrasında yapılan etkinliklerin niteliği ve sayısı artarak devam etmiştir.

Türkiye'de Japonca dili eğitimi veren kurumlar: Ankara Üniversitesi, Dokuz Eylul Üniversitesi, Çanakkale Çanakkale 18 Mart Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi olup; ODTÜ, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Bilkent Üniversitesi, Başkent Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi, İTÜ, İzmir Ekonomi Üniversitesi, Galatasaray Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Türktelekom Anadolu Teknik Lisesi, İTO anadolu ticaret lisesi, Türk-Japon Vakfı, Japon Kültür ve Enformasyon Merkezi, Türk Japon Kadınları Dostluk ve Kültür Derneği, TÖMER, Bilgi Eğitim ve kültür vakfı, Japonya İzmir Kültürler Arası Dostluk Derneği gibi birçok kurum ve kuruluşta Japonca kursları verilmektedir. Japonca Yeterlik Sınavı her yıl aralık ayında Ankara'da Japon Vakfı tarafından yapılmakta olup, JLPT denilen bu sınavda 1'den 5'e kadar beş düzeyde yapılmakta ve sınavda başarılı olanlara verilen sertifika dünyanın her yerinde geçerli görülmektedir.

Japon otoları Toyota, Nissan, Subaru, Mazda, Honda, Daihatsu, Mitsubishi, Suzuki Türkiye'dedir. Sony ve Sanyo elektronik ürünleri çok yaygındır.

Kardeş şehirler: Kuşimoto=Yakakent, Şimonoseki=İstanbul, Kuşimoto=Mersin, Ena=Hereke, Sagae=Giresun, Tonami=Yalova. Ayrıca Konya ve Kyoto da kardeş şehir olup Konya'da Japon Kyoto Parkı yapılmıştır.

Sanatçı Barış Manço, Japonya'da bir dizi konser vermiş, Soka Üniversitesi'nden Uluslararası Kültür ve Barış ödülünü almıştır. Tokyo, Japonya (1991)

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ F. Şayan Ulusan Şahin - Türk-Japon İlişkileri (1876-1908) s.1-7
^ F. Şayan Ulusan Şahin - Türk-Japon İlişkileri (1876-1908) s.8
^ F. Şayan Ulusan Şahin - Türk-Japon İlişkileri (1876-1908) s.122
^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2014.
^ "Japonya ile Türkiye Arasında Diplomatik İlişkilerin Tesisinin 100. Yıl Dönümü İçin Logo Belirlendi". Japonya Büyükelçiliği, Türkiye. 14 Kasım 2023. 10 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2024.