İsim cümlesi

İsim cümlesi veya ad cümlesi; yüklemi bir fiil olmayan cümle. İsim cümlelerinde fiil soylu kelimeler bulunabilir ancak yüklem isim görevinde olmak zorundadır. İsim cümlelerinde isim soylu kelimeler, ek-fiiller kullanılarak yükleme dönüştürülürler. Aşağıdaki cümlelerin hepsi isim cümlelerine örnektir:

• 3 numaralı element lityumdur. (isim)
• Anlaşılan bu işin sorumlusu sensin.
• Babamın çarşıda böyle küçük bir dükkânı vardı. (adlaşmış sıfat)
• Bahsettiğiniz kişi ben değilim. (koşaç)
• Cennet gibidir baharda buralar. (edat)
• Dün okul bahçesinde top oynayanlar kimdi? (zamir)
• Eviniz ne kadar güzelmiş. (adlaşmış sıfat)
• Kapıyı çalan annemdi. (isim)
• Yok bizi arayan soran. (adlaşmış sıfat)
• Yolun sonundaki üç katlı bina bizim okulumuz(dur). (isim tamlaması)

Fiilimsiler de adlaştıklarında isim cümlelerinde yüklem olarak kullanılabilirler:

• En çok isyan eden, en çok sevendir. (sıfat-fiil)
• En zoru, buraları bırakıp gitmekmiş. (isim-fiil)

Olumsuz hâli

İsim cümleleri "değil" koşacı kullanılarak olumsuz hale getirilir. Bu özellik bir cümlenin isim cümlesi olup olmadığının tespitinde kullanılabilir zira fiil cümlelerinin olumsuz hâli yükleme -me olumsuzluk ekinin getirilmesi ile oluşturulur:

• Bahsettiğiniz kişi ben değilim. (isim cümlesi)
• Bahsettiğiniz kişi benim. (isim cümlesi)
• Yemek çok güzel olmuş. (fiil cümlesi)
• Yemek güzel olmamış. (fiil cümlesi)

Bu durumun tek istisnası adlaşmış durumdaki "var" ve "yok" sıfatları ile oluşturulan cümlelerdir:

• Buzdolabında hiç içecek yok(tur). (isim cümlesi)

İsim cümlelerindeki ek-fiiller bazen gizli haldedirler:

• Yolun sonundaki üç katlı bina bizim okulumuz(dur).

İsim cümlelerinde -fiil cümlelerinde de olduğu gibi- yüklem cümle sonunda olmayabilir:

• Cennet gibidir baharda buralar.