วัคซีนเพื่อลดการติดเชื้อโควิด-19
อัตราประชากรที่ได้รับวัคซีนอย่างน้อย 1 โดสแล้วในประเทศต่าง ๆ แผนที่แสดงการอนุมัติให้ใช้วัคซีนโควิดในประเทศต่าง ๆ
อนุญาตให้ใช้ทั่วไป กำลังให้วัคซีนเป็นจำนวนมาก
อนุญาตให้ใช้เป็นการฉุกเฉิน (
EUA ) กำลังให้วัคซีนเป็นจำนวนมาก
อนุญาตให้ใช้เป็นการฉุกเฉิน (
EUA ) มีแผนจะให้วัคซีนเป็นจำนวนมาก
วัคซีนโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 เป็นวัคซีน ที่มุ่งสร้างภูมิคุ้มกัน ต่อเชื้อไวรัสโคโรนาที่เป็นสาเหตุ ของโรคโควิด-19 โดยก่อนที่จะเกิดการระบาดทั่วของโควิด-19 ได้มีความพยายามในการพัฒนาวัคซีนสำหรับโรคไวรัสโคโรนา ชนิดที่เป็นสาเหตุของโรคอื่น ๆ เช่น กลุ่มอาการทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง (ซาร์ส หรือ SARS ) และโรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง (เมอร์ส หรือ MERS ) มาอย่างต่อเนื่อง ความพยายามเหล่านี้ได้สะสมความรู้พอสมควรเกี่ยวกับโครงสร้างและการทำงานของไวรัสโคโรนา ซึ่งได้ช่วยให้การพัฒนาเทคโนโลยีวัคซีนโควิด ต่าง ๆ ตั้งแต่ต้นปี 2020 ดำเนินไปได้อย่างรวดเร็ว[ 1] [ 2] [ 3]
ในการทดลองทางคลินิกระยะที่ 3 วัคซีนหลายชนิดสามารถป้องกันการติดเชื้อแบบแสดงอาการโดยมีประสิทธิศักย์ สูงถึงร้อยละ 95
ณ เดือนกรกฎาคม 2021 มีวัคซีน 20 ชนิดที่ได้ขึ้นทะเบียนให้ใช้ในประเทศอย่างน้อย 1 ประเทศรวมทั้งวัคซีนอาร์เอ็นเอ 2 ชนิด (ไฟเซอร์ และโมเดอร์นา ),
วัคซีนไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย 9 ชนิด
(BBIBP-CorV ของซิโนฟาร์ม , วัคซีนของ Chinese Academy of Medical Sciences, ซิโนแว็ก , โคแว็กซิน ของภารัตไบโอเทค, CoviVac ของ Chumakov Centre, COVIran Barakat ของ Shifa Pharmed Industrial Group, Minhai-Kangtai (KCONVAC)[ A] ไวรัสเป็นเวกเตอร์ 5 ชนิด (สปุตนิกไลท์และสปุตนิกวี ของสถาบันวิจัยกามาเลีย, แอสตร้าเซนเนก้า , Ad5-nCoV ของแคนซิโนไบโอลอจิกส์ และจอห์นสันแอนด์จอห์นสัน )
และวัคซีนหน่วยย่อยโปรตีนของไวรัสโควิด-19 จำนวน 4 ชนิด (Abdala ของ Center for Genetic Engineering and Biotechnology, EpiVacCorona ของสถาบันเวกตอร์, Soberana 02 ของ Finlay Institute และ ZF2001 ของ Anhui Zhifei Longcom)[ 4] [ 5] การวิจัยเพื่อใช้รักษา แล้ว 330 ชนิด ในจำนวนนี้ 30 ชนิดกำลังทดลองในระยะที่ 1 , 30 ชนิดในระยะที่ 1-2 , 25 ชนิดในระยะที่ 3 และ 8 ชนิดในระยะที่ 4 [ 4]
ประเทศต่าง ๆ มีแผนแจกจำหน่ายวัคซีนโดยจัดลำดับการให้ตามกลุ่มที่เสี่ยงเกิดภาวะแทรกซ้อน เช่น ผู้สูงอายุ และกลุ่มที่เสี่ยงติดแล้วแพร่โรค เช่น บุคลากรทางแพทย์[ 6] [ 7] [ 8] [ 9] [ 10]
จนถึงวันที่ 22 สิงหาคม 2021 องค์กรสาธารณสุขรวม ๆ กันทั่วโลกรายงานว่า ได้ฉีดวัคซีนโควิด-19 ถึง 5,000 ล้านโดสแล้ว[ 11] 2021 ไว้ดังนี้ ออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้า 3,000 ล้านโดส, ไฟเซอร์}-[ 12] [ 13] ๆ ก็ได้สั่งวัคซีนล่วงหน้าเกิน 10,000 ล้านโดสแล้ว[ 14] ประเทศรายได้สูง แม้จะมีประชากร เพียงร้อยละ 14 ของโลก[ 15] ความต้องการ วัคซีนสูงเยี่ยงนี้ในช่วงปี 2020–21[ 15] ประเทศกำลังพัฒนา ที่จัดว่ามีรายได้น้อยอาจไม่ได้รับวัคซีนจากผู้ผลิตเหล่านี้จนถึงปี 2023 หรือ 2024 จึงทำให้โปรแกรมโคแว็กซ์ จำเป็นอย่างยิ่งเพื่อให้ส่งวัคซีนได้ทั่วถึงกันทั่วโลก[ 14] [ 15]
มีวัคซีนป้องกันโรคไวรัสโคโรนา ในสัตว์หลายอย่าง รวมทั้งโรคหลอดลมอักเสบเหตุติดเชื้อไวรัส (infectious bronchitis virus) ในนก โรคไวรัสโคโรนาในสุนัข (canine coronavirus) และโรคไวรัสโคโรนาในแมว (feline coronavirus)[ 17] ๆ ที่พัฒนาวัคซีนสำหรับไวรัสในสกุล Coronaviridae ที่มนุษย์ติดเชื้อ มุ่งใช้สำหรับกลุ่มอาการทางเดินหายใจเฉียบพลันรุนแรง (ซาร์ส หรือ SARS ) และโรคทางเดินหายใจตะวันออกกลาง (เมอร์ส หรือ MERS )
โดยทั้งสองได้ทดสอบในสัตว์ทดลอง แล้ว[ 18] [ 19]
ตามวรรณกรรมงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในระหว่างปี 2005–2006 แม้รัฐบาลและองค์กรสาธารณสุขต่าง ๆ ทั่วโลกจะได้ให้ความสำคัญกับการหาและพัฒนาวัคซีนบวกยาใหม่ ๆ[ 20] [ 21] [ 22] 2020 ก็ยังไม่มีวัคซีนรักษาหรือป้องกันโรคซาร์สที่แสดงว่าปลอดภัยและมีประสิทธิผลในมนุษย์[ 23] [ 24]
โรคเมอร์สก็ยังไม่มีวัคซีนด้วย[ 25] [ 23] [ 26] 1 กับมนุษย์แล้ว[ 27] ไวรัสเป็นเวกเตอร์ , 2 อย่างมีอะดีโนไวรัส (ChAdOx1 nCoV-19, BVRS-GamVac) เป็นเวกเตอร์ และอีกอย่างมี modified vaccinia Ankara (MVA) เป็นเวกเตอร์[ 28]
2020ในอดีตยังไม่เคยมีวัคซีนป้องกันโรคติดเชื้อที่สามารถพัฒนาได้จนสำเร็จอย่างรวดเร็วภายในเวลาไม่กี่ปี และวัคซีนป้องกันไวรัสโคโรนาสำหรับใช้ในมนุษย์ก็ยังไม่เคยมีผลิตมาก่อน[ 29] [ 30] [ 31] [ 32] [ 33]
ในปลายเดือนกุมภาพันธ์ 2020 องค์การอนามัยโลก คาดว่า จะมีวัคซีนป้องกันไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ (SARS-CoV-2) ที่เป็นเหตุของโรคอย่างเร็วก็ใช้เวลา 18 เดือน[ 34] 2020 ได้กระตุ้นให้ก่อพันธมิตรระดับนานาชาติและกระตุ้นให้รัฐระดมทรัพยากรเพื่อพัฒนาวัคซีนหลายชนิดในระยะเวลาสั้น ๆ[ 35] อย่างที่เริ่มการทดลองในมนุษย์ในเดือนมีนาคม (ดูตารางการทดลองทางคลินิกที่เริ่มในปี 2020 ต่อไป)[ 31] [ 36]
องค์การอนามัยโลกประเมินค่าใช้จ่ายทั้งหมดถึง 8,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 250,000 ล้านบาท) เพื่อพัฒนาวัคซีนสามอย่างหรือมากกว่าที่มีเทคโนโลยีและการจัดจำหน่ายต่าง ๆ กันเพื่อระงับการระบาดของโควิดทั่วโลก[ 35] บริษัท และสถาบัน เกือบ 80 แห่งใน 19 ประเทศ" ที่กำลังดำเนินการอันเสมือนกับสถานการณ์ตื่นทองนี้แล้ว[ 37] เซพี (CEPI ) ได้ประเมินว่าอาจมีวัคซีนแคนดิเดตต้านโรคโควิดถึง 6 อย่าง ที่พันธมิตรนานาชาติควรเลือกพัฒนาให้ผ่านการทดลองทางคลินิกระยะที่ 2–3
และ 3 อย่างควรช่วยลดระเบียบราชการที่จุกจิกเกินไปให้ผ่านการตรวจสอบของรัฐและการตรวจสอบคุณภาพได้
โดยจะมีค่าใช้จ่ายอย่างน้อยถึง 2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 62,851 ล้านบาท)[ 38] [ 36] [ 29] ๆ กัน 10 อย่างก่อนจะเลือกเพียงไม่กี่อย่างเพื่อพัฒนาจนถึงให้อนุมัติได้[ 29]
ในเดือนกรกฎาคม 2020 ศูนย์ความมั่นคงไซเบอร์แห่งชาติสหราชอาณาจักร บวกกับหน่วยงานความมั่นคงการสื่อสารต่าง ๆ ของแคนาดา สำนักงานความมั่นคงโครงสร้างพื้นฐานแห่งความมั่นคงไซเบอร์สหรัฐ (Cybersecurity Infrastructure Security Agency) และสำนักงานความมั่นคงแห่งชาติ สหรัฐ ได้ร่วมกันกล่าวหาว่านักเลงคอมพิวเตอร์ที่ประเทศรัสเซียสนับสนุนได้พยายามขโมยงานวิจัยเกี่ยวกับการรักษาและวัคซีนโควิดจากสถาบันวิชาการและสถาบันยาในประเทศต่าง ๆ
แต่รัสเซียก็ได้ปฏิเสธข้อกล่าวหานี้[ 39]
ในช่วงปี 2020 ความเปลี่ยนแปลงสำคัญของการพัฒนาวัคซีนโควิดจากต้นปีก็คือ การเพิ่มการร่วมมือกันระหว่างบริษัทยาข้ามชาติกับรัฐบาลของประเทศต่าง ๆ, รูปแบบบริษัทและจำนวนบริษัทเทคโนโลยีชีวภาพ ในประเทศต่าง ๆ ที่ได้เล็งความสนใจไปที่วัคซีนโควิด[ 38] เซพี เมื่อจำแนกตามภูมิภาค องค์กรที่พัฒนาวัคซีนโควิดร้อยละ 40 อยู่ในทวีปอเมริกาเหนือ เทียบกับร้อยละ 30 ในเอเชีย และออสเตรเลีย ร้อยละ 26 ในยุโรป โดยมีโครงการจำนวนน้อยในอเมริกาใต้ และแอฟริกา [ 38] [ 31]
องค์กรนานาชาติรวมทั้งองค์การอนามัยโลก , เซพี (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations, CEPI), กาวี , มูลนิธิบิลและเมลินดาเกตส์ และรัฐบาลต่าง ๆ ได้ก่อตั้งโครงการ "Access to COVID-19 Tools (ACT) Accelerator" เพื่อหาเงินทุน เร่งการวิจัยและพัฒนา การผลิต และการเข้าถึงอย่างยุติธรรมทั่วโลกสำหรับชุดตรวจโควิด วิธีการรักษา และการได้ใบอนุญาตเพื่อผลิตวัคซีน โดยมีโปรแกรมพัฒนาโดยเฉพาะที่เรียกว่า โคแว็กซ์ (COVAX Pillar)[ 40] [ 41] 2021 เพื่อป้องกันบุคลากรทางแพทย์ผู้เป็นหน่วยหน้าและคนที่เสี่ยงมากที่สุด โดยเฉพาะสำหรับประเทศที่มีรายได้ต่ำจนถึงปานกลาง[ 42] [ 43]
จนถึงเดือนธันวาคม 2020
โครงการ ACT Accelerator รวม ๆ แล้วได้เงินทุนมา 2,400 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 75,000 ล้านบาท) มีวัคซีนแคนดิเดต 9 อย่างที่ได้เงินทุนจากโคแว็กซ์และเซพี
จึงจัดเป็นกลุ่มที่มีวัคซีนโควิดมากที่สุด
โดยมีประเทศ 189 ประเทศ
ตกลงว่าจะร่วมแผนการผลิตจัดส่งวัคซีนในที่สุด[ 44] [ 45] 2020 องค์การอนามัยโลกได้ออกสื่อสัญญาณต่อเนื่อง ซึ่งได้สัญญาว่าจะได้เงิน 8,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณสองแสนแปดหมื่นล้านบาท) จากประเทศ 40 ประเทศเพื่อสนับสนุนการเร่งพัฒนาวัคซีน[ 46]
ในเดือนกรกฎาคม องค์การประกาศว่าประเทศ 165 ประเทศ ซึ่งมีประชากรทั้งหมดร้อยละ 60 ของทั้งโลกได้ตกลงกับแผนการของโคแว็กซ์เพื่อให้แจกจำหน่ายวัคซีนที่ได้อย่างยุติธรรมและเท่าเทียมกัน ซึ่งรับประกันว่าประเทศที่เข้าร่วมแต่ละประเทศจะได้ส่วนแบ่งวัคซีนเพื่อให้แก่ประชากรที่เสี่ยงสุดร้อยละ 20 ของประเทศไม่เกินปลายปี 2021[ 47]
ส่วนองค์กรการร่วมมืองานวิจัยโลกเพื่อความเตรียมพร้อมต่อโรคติดต่อ (Global Research Collaboration for Infectious Disease Preparedness) กำลังทำงานอย่างใกล้ชิดกับองค์การอนามัยโลกและประเทศสมาชิกเพื่อจัดลำดับความจำเป็นในการได้ทุนของงานวิจัยต่าง ๆ เพื่อประสานงานระหว่างองค์กรนานาชาติผู้ให้ทุนกับองค์กรที่ทำงานวิจัย เพื่ออัปเดตข้อมูลเกี่ยวกับความก้าวหน้าของวัคซีน และเพื่อหลีกเลี่ยงการให้ทุนซ้ำซ้อน[ 48] [ 49] [ 50]
ในวันที่ 4 มิถุนายน มีงานประชุมสุดยอดเสมือน ที่ประสานงานจากกรุงลอนดอน มีผู้แทนจากองค์กรของรัฐและเอกชนจากประเทศ 52 ประเทศ รวมทั้งประมุขแห่งรัฐ 35 ท่านจากประเทศกลุ่ม 7 และกลุ่ม 20 เพื่อระดมเงิน 8,800 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณสองแสนแปดหมื่นล้านบาท) เพื่อสนับสนุนให้กาวี (พันธมิตรโลกเพื่อวัคซีนและการให้ภูมิคุ้มกัน) เตรียมให้วัคซีนโควิดแก่เด็ก 300 ล้านคนในประเทศด้อยพัฒนาตลอดจนถึงปี 2025[ 51] [ 52] ปอนด์สเตอร์ลิง ต่อปีเป็นเวลา 5 ปีรวมเป็นเงินประมาณหกหมื่นหกพันล้านบาท)[ 51]
ในเดือนธันวาคม มูลนิธิบิลและเมลินดาเกตส์บริจาคทรัพย์อีก 250 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณเจ็ดพันแปดร้อยล้านบาท) ให้แก่ ACT Accelerator เพื่อ "สนับสนุนการส่งชุดตรวจโควิด-19 การรักษา และวัคซีนใหม่ ๆ โดยเฉพาะแก่ประเทศมีรายได้ต่ำและปานกลาง" ในช่วงปี 2021 จึงรวมการบริจาคทรัพย์เกี่ยวกับโควิดของมูลนิธิเป็น 1,750 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 55,000 ล้านบาท)[ 53] [ 54]
เซพี (Coalition for Epidemic Preparedness Innovations, CEPI) เป็นองค์กรนานาชาติที่จัดตั้งขึ้นในปี 2017 มุ่งทำงานร่วมกับเจ้าหน้าที่สาธารณสุขและผู้พัฒนาวัคซีนนานาชาติเพื่อพัฒนาวัคซีน ป้องกันโรคระบาด ต่าง ๆ[ 43] ประชาสังคม เพื่อเร่งวิจัยและทดลองวัคซีนแคนดิเดตสำหรับโควิด 9 อย่าง โดยมีเป้าหมายให้มีหลายอย่างพัฒนาจนได้อนุมัติภายในปี 2020–21[ 38] [ 36] [ 44] สหราชอาณาจักร แคนาดา เบลเยียม นอร์เวย์ สวิตเซอร์แลนด์ เยอรมนี และเนเธอร์แลนด์ ได้บริจาคเงิน915 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณสองหมื่นเก้าพันล้านบาท) แก่เซพีแล้วในต้นเดือนพฤษภาคม[ 46] [ 55] มูลนิธิบิลและเมลินดาเกตส์ ซึ่งมีเป้าหมายในด้านการวิจัยและการแจกจำหน่ายวัคซีน ได้บริจาคเงิน 250 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณเจ็ดพันเก้าร้อยล้านบาท) ให้แก่องค์การเพื่องานวิจัยและการให้การศึกษาแก่สาธารณชนในเรื่องวัคซีนโควิด[ 56] [ 57]
ตลอดการระบาดทั่วปี 2020 เซพีได้ให้เงินทุนพัฒนาวัคซีนแคนดิเดต 9 อย่างโดยตั้งใจให้มีเทคโนโลยีวัคซีนหลายหลากต่าง ๆ กันเพื่อลดความเสี่ยงการล้มเหลวซึ่งปกติจะสูงเมื่อพัฒนาวัคซีน[ 44] [ 58] แอสตร้าเซนเนก้า /มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด (AZD1222 ), Clover Biopharmaceuticals (SCB-2019), CureVac (Zorecimeran/CVnCoV), Inovio (INO-4800), สถาบันปาสเตอร์ (MV-SARS-CoV-2), โมเดอร์นา (mRNA-1273 ), Novavax (NVX-CoV2373), SK bioscience (GBP510), และมหาวิทยาลัยฮ่องกง[ 44] [ 59] [ 60]
รัฐบาลของประเทศที่จัดงบประมาณเพื่อลงทุนในประเทศและต่างประเทศเกี่ยวกับงานวิจัยวัคซีน งานพัฒนา และการผลิตเริ่มต้นในปี 2020 รวมทั้งรัฐบาลกลางของแคนาดา ซึ่งประกาศทุน 275 ล้านดอลลาร์แคนาดา (ประมาณหกพันสี่ร้อยล้านบาท) สำหรับโครงการงานวิจัยวัคซีน 96 โครงการ ทั้งในบริษัท และในมหาวิทยาลัย โดยมีแผนจะสร้าง "ธนาคารวัคซีน" เพื่อฝากวัคซีนไว้หลายอย่างที่สามารถใช้ถ้าโรคระบาดอีก[ 61] [ 62] [ 49] 4 พฤษภาคม รัฐบาลแคนาดาจัดงบประมาณ 850 ล้านดอลลาร์แคนาดา (ประมาณสองหมื่นล้านบาท) ให้แก่องค์การอนามัยโลกเนื่องกับการออกสื่อสัญญาณต่อเนื่อง เพื่อระดมทุน 8,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐให้วัคซีนโควิด[ 63]
ผังของสำนักงาน Government Accountability Office ของสหรัฐ เปรียบเทียบการพัฒนาวัคซีนธรรมดากับไทม์ไลน์ ที่เร่งเร็วขึ้น รวม ๆ คือ (บน) ทั่วไปใช้เวลา 10–15 ปีกว่าจะได้อนุมัติในสหรัฐ (ล่าง) เร่งเร็วใช้เวลาไม่กี่ปี คำแปลคร่าว ๆ (จากซ้ายไปขวาบนลงล่าง) - Exploratory = การวิจัยสืบเสาะ, Preclinic = การทดลองระยะพรีคลินิก , Clinical Trials = การทดลองทางคลินิกแบ่งเป็นระยะ ๆ , FDA Review and Approval = การพิจารณาและอนุมัติโดยองค์การอาหารและยา สหรัฐ, Manufacturing = การผลิต, FDA Rolling Review and Approval = การพิจารณาและอนุมัติที่ทำอย่างต่อเนื่อง, Rapid Manufacturing = การผลิตอย่างรวดเร็ว ในประเทศจีน รัฐบาลได้ให้เงินกู้ มีดอกเบี้ย ต่ำแก่ผู้พัฒนาวัคซีนผ่านธนาคารกลาง และหาที่ดินให้เพื่อให้บริษัทสร้างโรงงานผลิตวัคซีน[ 55] อย่างจาก 11 อย่างที่กำลังทดสอบเบื้องต้นในมนุษย์มาจากองค์กรของจีน[ 56] แห่งได้เงินสนับสนุนจากรัฐบาลจีนเพื่อการวิจัย เพื่อการทดลองทางคลินิก และการผลิตวัคซีนซึ่งดีที่สุด โดยให้ความสำคัญกับการได้หลักฐานประสิทธิศักย์ของวัคซีน เร็ว ๆ ยิ่งกว่าความปลอดภัย[ 64] 18 พฤษภาคม จีนได้สัญญาว่าจะให้เงิน 2 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณหกหมื่นสามพันล้านบาท) เพื่อสนับสนุนงานขององค์การอนามัยโลกเพื่อกำจัดโควิด[ 65] 22 กรกฎาคม จีนได้ประกาศว่าจะให้เงินกู้ 1 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 32,000 ล้านบาท) เพื่อให้ประเทศต่าง ๆ ในลาตินอเมริกา และแคริบเบียน สามารถซื้อวัคซีนจากจีนได้[ 66] 24 สิงหาคม นายกรัฐมนตรีจีน หลี่ เค่อเฉียง ประกาศว่า จะแจกจำหน่ายวัคซีนของจีนให้แก่ประเทศเอเชียอาคเนย์ 5 ประเทศ คือกัมพูชา ลาว เมียนมาร์ ไทย และเวียดนาม ก่อนอื่นเมื่อได้วัคซีนแล้ว[ 67]
ในบรรดาประเทศสหภาพยุโรป เมื่อเดือนพฤษภาคม ฝรั่งเศส ประกาศการลงทุน 4.9 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณร้อยห้าสิบสี่ล้านบาท) ในสหพันธ์การวิจัยวัคซีนโควิดผ่านเซพี ที่องค์กรต่าง ๆ รวมทั้งสถาบันปาสเตอร์ (ฝรั่งเศส ), Themis Bioscience (ออสเตรีย ) และมหาวิทยาลัยพิตต์สเบิร์ก (สหรัฐ ) จะมีบทบาท ซึ่งเพิ่มทุนการพัฒนาวัคซีนโควิดของ CEPI เป็น 480 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณหมื่นห้าพันล้านบาท) [ 68] [ 69] คณะกรรมาธิการยุโรป ได้ลงทุน 80 ล้านยูโร (ประมาณ 2,769 ล้านบาท) กับ CureVac ซึ่งเป็นบริษัทเทคโนโลยีชีวภาพ ของเยอรมนี เพื่อพัฒนาวัคซีนแบบเอ็มอาร์เอ็นเอ [ 70] [ 71] [ 55]
ในเดือนเมษายน รัฐบาลสหราชอาณาจักรก่อตั้งคณะกรรมการวัคซีนโควิดเฉพาะกิจเพื่อเร่งพัฒนาวัคซีนผ่านการร่วมงานระหว่างอุตสาหกรรม มหาวิทยาลัย กับองค์กรต่าง ๆ ของรัฐตลอดขั้นตอนการพัฒนาวัคซีน รวมทั้งกำหนดโรงพยาบาลในประเทศเพื่อทำการทดลองทางคลินิก กฎการอนุมัติ และการผลิตในที่สุด[ 72] มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด และอิมพิเรียลคอลเลจลอนดอน ได้รับงบประมาณ 44 ล้านปอนด์สเตอร์ลิง (ประมาณพันแปดร้อยล้านบาท) ในเดือนเมษายน[ 73] [ 74]
สำนักงานวิจัยและพัฒนาทางชีวเวชขั้นสูงสหรัฐ (Biomedical Advanced Research and Development Authority ตัวย่อ BARDA อ่านว่า บาร์ดา) เป็นองค์กรของรัฐบาลกลางสหรัฐ ที่ให้ทุนกับเทคโนโลยีรักษาโรค ได้ประกาศลงทุนเกือบ 1,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณสามหมื่นหนึ่งพันล้านบาท) เพื่อสนับสนุนการพัฒนาวัคซีนโควิด และเตรียมตัวผลิตวัคซีนแคนดิเดตที่มีหวังที่สุดในสหรัฐ วันที่ 16 เมษายน บาร์ดาลงทุน 483 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณหมื่นห้าพันล้านบาท) กับบริษัทโมเดอร์นา (Moderna) และหุ้นส่วนคือจอห์นสันแอนด์จอห์นสัน[ 55] [ 75] ๆ เช่น Sanofi Pasteur (ฝรั่งเศส) และ Regeneron (สหรัฐ)[ 75] [ 76]
ในวันที่ 15 พฤษภาคม รัฐบาลกลางสหรัฐได้ประกาศให้งบประมาณกับโปรแกรมเร่งด่วนคือ Operation Warp Speed (แปลได้ว่า ปฏิบัติการความเร็วเหนือแสง) โดยมุ่งให้เริ่มทดลองวัคซีนแคนดิเดตทางคลินิกในช่วงฤดูใบไม้ร่วง ปี 2020 แล้วผลิตวัคซีนที่ได้อนุมัติ 300 ล้านโดสให้ได้ในเดือนมกราคม 2021
ผู้นำโปรแกรมนี้เป็นนายพลทหารบกสหรัฐ
ในเดือนมิถุนายน ผู้นำโปรแกรมแจ้งว่า จะทำงานร่วมกับบริษัท 7 บริษัทที่กำลังพัฒนาวัคซีนแคนดิเดตสำหรับโควิด คือ โมเดอร์นา จอห์นสันแอนด์จอห์นสัน เมอร์ค ไฟเซอร์ และมหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด ที่ร่วมมือกับบริษัทแอสตร้าเซนเนก้า บวกกับบริษัทอีกสองบริษัท[ 77] [ 78]
ในเดือนเมษายน 2020 องค์การอนามัยโลกได้ตีพิมพ์แผนการวิจัยและพัฒนาไวรัสโคโรนาใหม่
ซึ่งเตรียมแผน "การวิจัยทางคลินิกขนาดใหญ่ ทำในระดับนานาชาติ มีศูนย์หลายศูนย์ ทำแบบสุ่ม มีกลุ่มควบคุม" เพื่อให้สามารถ "ประเมินประโยชน์และความเสี่ยงของวัคซีนแคนดิเดตแต่ละอย่างพร้อม ๆ กันภายใน 3–6 เดือนที่มีให้ใช้ทดลอง"
แผนการนี้มี "โพรไฟล์ผลิตภัณฑ์เป้าหมาย" (Global Target Product Profile ตัวย่อ TPP) ซึ่งจำแนกคุณสมบัติของวัคซีนที่ปลอดภัยและมีประสิทธิผลไว้เป็น 2 หมวด คือ "วัคซีนเพื่อการป้องกันในระยะยาวสำหรับบุคคลที่เสี่ยงโควิดสูงกว่า เช่น บุคลากรทางการแพทย์" และวัคซีนอื่น ๆ ที่ให้ภูมิคุ้มกันอย่างรวดเร็วเมื่อเกิดการระบาดใหม่[ 35]
องค์การยังได้จัดตั้งทีมนานาชาติ คือ ทีพีพี (TPP) ขึ้นเพื่อ
ประเมินการพัฒนาวัคซีนแคนดิเดตที่มีอนาคตมากสุด
สร้างข้อมูล/แผนที่เกี่ยวกับวัคซีนแคนดิเดตและการทดลองทางคลินิกของวัคซีนทั่วโลก แล้วตีพิมพ์อัปเดตแผนของวัคซีนโดยอัปเดตบ่อย ๆ[ 79]
ประเมินและตรวจคัดวัคซีนแคนดิเดตที่มีอนาคตมากสุดพร้อม ๆ กันอย่างเร็วก่อนจะทดสอบในมนุษย์
ออกแบบและประสานการทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุม มีหลายศูนย์ และทำในระดับนานาชาติซึ่งเรียกว่าการทดลองซอลิแดริตี (Solidarity trial)[ 35] [ 80] ๆ ที่กำลังทดลองทางคลินิกในประเทศที่มีอัตราการติดโรคโควิดสูง แล้วตีความและแชร์ผลที่ได้อย่างรวดเร็วทั่วโลก[ 35] ทีมนานาชาตินี้จะจัดลำดับความสำคัญว่า
วัคซีนใดควรเข้าสู่การทดลองทางคลินิกระยะที่ 2 และ 3 และระบุโพรโทคอล/เกณฑ์วิธีของการทดลองระยะ 3 แบบเข้ากันได้สำหรับวัคซีนทั้งหมดที่เข้าสู่ระยะก่อนได้รับอนุมัตินี้[ 35]
แบบทดลองทางคลินิกที่กำลังทำอยู่อาจปรับได้โดยเรียกว่าเป็น "adaptive design" (แบบปรับได้) ถ้าข้อมูลที่ได้ในการทดลองให้ความชัดเจนตั้งแต่เนิ่น ๆ เกี่ยวกับประสิทธิผล ของวัคซีน ไม่ว่าจะบวกหรือลบ[ 81] [ 82] 2020 จะใช้วิธีเช่นนี้เพื่อให้สามารถเปลี่ยนพารามิเตอร์ของการทดลองได้อย่างรวดเร็วในศูนย์ทดลองทุกแห่งเมื่อผลปรากฏ[ 80] ยาหลอก และวัคซีนอื่น ๆ ก็จะยกเลิกทดลองในโปรแกรมนี้[ 80]
แบบปรับได้ที่ใช้ในการทดลองวัคซีนแคนดิเดตทางคลินิกระยะที่ 2–3 อาจทำให้ระยะการทดลองสั้นลงโดยมีอาสาสมัคร ผู้รับวัคซีนน้อยกว่า ช่วยเร่งการตัดสินใจไม่ว่าจะหยุดการทดลองตั้งแต่ต้น ๆ หรือตัดสินใจว่ามีผล หลีกเลี่ยงทำการวิจัยซ้ำ ๆ และเพิ่มการประสานงานเพื่อเปลี่ยนแบบการทดลองที่ทำร่วมในศูนย์ประเทศต่าง ๆ[ 80] [ 81]
บริษัทยายักษ์ใหญ่ที่มีประสบการณ์ผลิตวัคซีนเป็นจำนวนมาก ๆ รวมทั้งจอห์นสันแอนด์จอห์นสัน แอสตร้าเซนเนก้า และแกล็กโซสมิธไคลน์ กำลังสร้างพันธมิตรกับบริษัทเทคโนโลยีชีวภาพ รัฐบาลของประเทศต่าง ๆ และมหาวิทยาลัยเพื่อเร่งการพัฒนาวัคซีนที่มีประสิทธิภาพ[ 56] [ 55] ตัวเสริม (adjuvant) แกล็กโซสมิธไคลน์จึงได้จับมือกับซาโนฟี่ ซึ่งเป็นหุ้นส่วนแบบที่ไม่ค่อยทำกันระหว่างบริษัทยักษ์ใหญ่นานาชาติเพื่อเร่งพัฒนาวัคซีน[ 83]
เมื่อโควิด-19 กำลังระบาดไปทั่วอย่างรวดเร็วในปี 2020 องค์การนานาชาติเช่นองค์การอนามัยโลกและเซพี ผู้พัฒนาวัคซีน รัฐบาล และอุตสาหกรรมก็ได้ประเมินการแจกจำหน่ายวัคซีนที่จะได้[ 35] [ 32] [ 29] [ 55] [ 32] [ 29] [ 55] เดอะเดลีเทลิกราฟ ๆ รวมทั้งประเทศฝรั่งเศส เยอรมนี และอิตาลีเพื่อค้นหาวัคซีนและแชร์ผลที่ได้ และตกลงว่า ประชาชนอังกฤษจะไม่ได้รับสิทธิพิเศษเพื่อได้วัคซีนโควิดที่มหาวิทยาลัยอังกฤษซึ่งได้รับเงินภาษีของประชาชนเป็นผู้พัฒนาขึ้น[ 73] ๆ ตุนวัคซีนเผื่ออนาคต[ 55]
องค์การอนามัยโลกและเซพีกำลังสร้างทรัพยากรทางการเงินและแนวปฏิบัติเพื่อส่งวัคซีนที่มีประสิทธิผล 3 อย่างหรือยิ่งกว่าไปทั่วโลก โดยสำนึกว่าประเทศต่าง ๆ และประชากรกลุ่มต่าง ๆ ย่อมจำเป็นต่างกัน[ 31] [ 35] [ 36] [ 80] [ 84] [ 85] ๆ แต่ควรพิจารณาความจำเป็นในหมู่ประชากรและความจำเป็นเพื่อลดปัญหาทางเศรษฐกิจ[ 31] [ 36] [ 84]
ๆ ที่ต้องย่อลงประเด็นต่าง ๆ ทางภูมิรัฐศาสตร์ ปัญหาของกลุ่มประชากรที่อ่อนแอ และปัญหาการผลิตวัคซีนเป็นพัน ๆ ล้านโดสล้วนอาจกดดันให้ย่อกำหนดเวลาต่าง ๆ ในการพัฒนาวัคซีนและในบางกรณี อาจรวมระยะการทดลองทางคลินิก หลายระยะเข้าด้วยกันแล้วทำพร้อม ๆ กันโดยใช้เวลาแค่เดือน ๆ ซึ่งปกติต้องทำเป็นลำดับต่อ ๆ กันเป็นปี ๆ[ 56] [ 86] [ 56] [ 87]
เพื่อเร่งพัฒนาวัคซีนในกำหนดเวลาย่อ ๆ สำหรับโรคระบาดทั่ว ทั้งผู้พัฒนาวัคซีนและรัฐบาลได้ยอมรับความเสี่ยงเมื่อลัดวงจรพัฒนาวัคซีนปกติ[ 55] [ 55] ความเป็นพิษ ที่ยอมรับได้ (คือความปลอดภัย) การตั้งเป้าที่กลุ่มประชากรที่อ่อนแอ ความก้าวหน้าอย่างมากของประสิทธิศักย์วัคซีน ที่ต้องมี ระยะการป้องกันของวัคซีน ระบบการส่งยา พิเศษ (เช่น ให้ทางปากหรือทางจมูก แทนที่จะฉีด) ขนาดการให้ยา ความเสถียรของวัคซีนและวิธีการเก็บ ในคลัง การอนุมัติให้ใช้เป็นการฉุกเฉินก่อนได้รับอนุมัติทั่วไป วิธีการผลิตดีที่สุดเพื่อให้ได้วัคซีนเป็นพัน ๆ ล้านโดส และการแจกจำหน่ายวัคซีนที่ได้อนุมัติ[ 29] [ 88] 1 วัคซีนถึงร้อยละ 84–90 ล้มเหลวในช่วงพัฒนาการแล้วไม่ได้รับอนุมัติให้วางตลาดขาย[ 31] [ 89] 3 วัคซีนร้อยละ 25.7 ล้มเหลวและไม่ได้รับอนุมัติโดยที่สุด[ 89] ๆ โดสไปแล้วที่ใช้ไม่ได้[ 29] [ 56] [ 55] ประสิทธิศักย์ของวัคซีน ที่อัตราร้อยละ 70 อาจพอระงับการระบาดทั่ว เพราะถ้ามีประสิทธิศักย์เพียงร้อยละ 60 การระบาด ก็ยังอาจต่อไปได้
และประสิทธิศักย์ที่น้อยกว่าร้อยละ 60 จะไม่ก่อภูมิคุ้มกันหมู่ พอระงับการกระจายเชื้อโดยตนเอง[ 29]
โรคที่ระบาดทั่วในปี 2020 ได้สร้างปัญหากับสถาบันวิจัยเพราะการเว้นระยะห่างทางสังคม และการปิดห้องปฏิบัติการ[ 90] [ 91] ๆ เนื่องจากการซื้อแข่งขันกันในระดับนานาชาติหรือการเข้ายึดของรัฐ[ 64] ๆ สำหรับการทดลองทางคลินิก ซึ่งปกติเป็นกระบวนการที่ทำเป็นลำดับต่อ ๆ กันโดยใช้เวลาเป็นปี ๆ ก็กำลังย่อเป็นการทดลองตรวจความปลอดภัย ประสิทธิศักย์ และหาขนาดยาที่ทำพร้อม ๆ กันโดยใช้เวลาเป็นแค่เดือน ๆ ซึ่งอาจมีผลต่อความปลอดภัย[ 56] [ 55]
ในเดือนกันยายน 2020 นักวิทยาศาสตร์ของเซพีรายงานว่า มีแพลตฟอร์เทคโนโลยี 9 แพลตฟอร์มที่กำลังวิจัยและพัฒนาในช่วงปี 2020 เพื่อสร้างวัคซีนต้านโควิด-19
โดยยังมีวัคซีนแคนดิเดตเป็นจำนวนมากที่ไม่ระบุแพลต์ฟอร์มเทคโนโลยี[ 38] ๆ ของโปรตีนนี้เพื่อใช้เป็นแอนติเจน หลักในการสร้างภูมิคุ้มกันโรค[ 38] 2020 รวมเทคโนโลยีกรดนิวคลีอิก (คือ เอ็มอาร์เอ็นเอที่ดัดแปลงนิวคลีโอไซด์ (modRNA ) หรือดีเอ็นเอ ), เวกเตอร์ไวรัส ที่ไม่ขยายพันธุ์, เพปไทด์ , โปรตีนจากยีนลูกผสม, ไวรัสโควิดลดฤทธิ์ที่ยังเป็น และไวรัสโควิดเชื้อตาย [ 92] [ 38] [ 29] [ 31]
เทคโนโลยีวัคซีนที่กำลังพัฒนาเพื่อโควิดหลายอย่างไม่เหมือนกับวัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ ที่ใช้กันอยู่แล้ว แต่จัดเป็นของใหม่ที่ทำงานเฉพาะเจาะจงกับกลไกการแพร่เชื้อของโควิด[ 31] [ 92] [ 38] [ 31] ๆ รวมทั้งคนชรา เด็ก หญิงมีครรภ์ และคนไข้ที่ภูมิต้านทานอ่อนแอ[ 38] [ 31]
วัคซีนแคนดิเดตที่อาจสร้างโปรตีนของไวรัส SARS-CoV-2 แล้วทำให้ภูมิคุ้มกัน ตอบสนองรวมทั้ง (1) เอ็มอาร์เอ็นเอ ที่เข้ารหัสยีนของไวรัสโควิด-19 ซึ่งทำให้เซลล์สร้างโปรตีนของไวรัส (2) เป็นโปรตีนที่ผิวหุ้มไวรัสโควิด-19 ที่ผลิตจากยีนลูกผสม (3) เวกเตอร์ไวรัส ที่มียีนของโควิด-19 ซึ่งทำให้เซลล์สร้างโปรตีนของไวรัส ผังแสดงการทำงานของวัคซีนอาร์เอ็นเอ ซึ่งเป็นเทคโนโลยี ใหม่ชนิดหนึ่งที่ใช้ในวัคซีนโควิด-19 รวมทั้งของบริษัทไฟเซอร์ -ไบออนเทคและของบริษัทโมเดอร์นา เอ็มอาร์เอ็นเอ ซึ่งอาจบรรจุอยู่ในอนุภาคนาโนที่เป็นลิพิด จะเข้าไปในเซลล์ แล้วได้การแปลรหัส เป็นโปรตีน ของไวรัสโควิด-19 ซึ่งก่อการตอบสนองจากภูมิคุ้มกัน แล้วทำให้ภูมิคุ้มกันรู้จักโปรตีนของไวรัส เมื่อติดเชื้อโควิด-19 ในอนาคต ก็จะตอบสนองต่อเชื้อได้อย่างเข้มแข็งและรวดเร็ว
↑ มีวัคซีนแคนดิเดตหลายสิบชนิดที่ไม่ระบุเทคโนโลยี[ 4]
↑ Non-replicating viral vector
↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 มีวัคซีนแคนดิเดตหนึ่งอย่างหรือมากกว่าในการทดลองระยะที่ 2 หรือ 2-3
↑ RNA-based
↑ Inactivated virus
↑ Protein subunit
↑ DNA-based
↑ Virus-like particle
↑ Replicating viral vector
↑ Live attenuated virus
จนถึงวันที่ 21 ธันวาคม ประเทศ 17 ประเทศ[ B] สหภาพยุโรป [ 110] ไฟเซอร์ -ไบออนเทคคือ tozinameran เป็นการฉุกเฉิน
บาห์เรนยังอนุมัติให้วางตลาดขายฉุกเฉินสำหรับวัคซีน BBIBP-CorV ของบริษัทซิโนฟาร์ม[ 94] [ 95] 16 ธันวาคม คน 138,000 คนได้รับ tozinameran ในอาทิตย์แรกของโปรแกรมการฉีดวัคซีนของประเทศ[ 111] 11 ธันวาคม 2020 องค์การอาหารและยา สหรัฐได้อนุญาตให้ใช้ tozinameran เป็นการฉุกเฉิน[ 112] mRNA-1273 ของบริษัทโมเดอร์นา จึงเป็นประเทศแรกที่อนุญาตให้ใช้วัคซีน 2 อย่างเป็นการฉุกเฉิน[ 113] [ 114] [ 115]
เซพี จัดระยะการพัฒนาวัคซีนเป็นสามกลุ่ม คือ (1) ระยะการสำรวจ (exploratory) คือการวางแผนและออกแบบวัคซีนโดยไม่มีการประเมินในสิ่งมีชีวิต (2) พรีคลินิก (preclinical) คือการประเมินในสิ่งมีชีวิตและเตรียมตัวผลิตสารประกอบเพื่อจะทดสอบในมนุษย์ หรือ (3) ที่เริ่มทดสอบความปลอดภัยในมนุษย์อาสาสมัครที่สุขภาพดีระยะที่ 1 แล้ว[ 38] อย่างที่ได้ยืนยันแล้วว่ากำลังทดลองทางคลินิก หรือว่าเป็นโครงการสำรวจหรือพรีคลินิก[ 38]
การทดลองระยะที่ 1 โดยหลักทดสอบความปลอดภัยและขนาดยาเป็นเบื้องต้นโดยให้ยาแก่อาสาสมัครสุขภาพดีเป็นสิบ ๆ คน ระยะที่ 2 ซึ่งทำหลังประสบความสำเร็จในระยะที่ 1 จะตรวจปฏิกิริยาของภูมิคุ้มกัน, ขนาดของยา (คือตรวจประสิทธิศักย์ โดยใช้ค่าวัดของสารบ่งชี้ทางชีวภาพ คือ biomarker) และผลที่ไม่พึงประสงค์ ปกติทำกับคนเป็นร้อย ๆ คน[ 116] [ 117] [ 117] 3 ปกติจะมีอาสาสมัครมากกว่า มีกลุ่มควบคุม และทดสอบประสิทธิผลป้องกันโรคของวัคซีน (เป็นการทดลองแบบแทรกแซง คือ interventional) และจะเฝ้าสังเกตผลที่ไม่พึงประสงค์เมื่อใช้ขนาดยาที่ดีสุด[ 116] [ 117] 3 อาจต่างกันระหว่างบริษัทต่าง ๆ เช่นการนิยามระดับผลข้างเคียง การติดเชื้อ หรือการแพร่เชื้อ และว่า วัคซีนป้องกันการติดเชื้อโควิดแบบรุนแรงหรือแบบปานกลาง[ 118] [ 119] [ 120]
ดูเพิ่มที่รายการขึ้นทะเบียนวัคซีน (ภาษาอังกฤษ) องค์กรควบคุมของประเทศต่าง ๆ ได้อนุมัติให้ใช้วัคซีน 11 ชนิดเป็นการฉุกเฉิน
ในจำนวนนั้น 6 ชนิดได้รับอนุมัติจากองค์กรควบคุมที่องค์การอนามัยโลกจัดว่ามีระเบียบเคร่งครัด (stringent regulatory authorities) อย่างน้อย 1 แห่ง
วัคซีนที่อนุมัติเป็นการฉุกเฉินหรือให้ใช้ทั่วไป
วัคซีนแคนดิเดต
ของประเทศ
เทคโนโลยี
จำนวนโดส
อุณหภูมิเก็บ
การทดลองก่อนวางตลาด
การทดลองหลังวางตลาด
แอสตร้าเซนเนก้า (Vaxzevria, Covishield) [ 121] [ a] [ b] [ 125] [ 126] [ 127] มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด , แอสตร้าเซนเนก้า , เซพี
สหราชอาณาจักร , สวีเดน
อะดีโนไวรัส ของชิมแปนซี ที่แปลงเพื่อใช้เป็นเวกเตอร์ (ChAdOx1)[ 125] 2 โดส[ 128]
[ 129] ระยะ 3 (30,000)[ 130] สถานะ - ประสิทธิศักย์อยู่ที่ร้อยละ 76 หลังจากโดสแรกและร้อยละ 81 หลังจากโดสที่สองโดยฉีดห่างกัน 12 สัปดาห์หรือยิ่งกว่า[ 131] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค. 2020 – ส.ค. 2021, บราซิล (5,000),[ 132] สหราชอาณาจักร , อินเดีย [ 133] ระยะ 4 (10,000)[ 134] [ c] ช่วงเวลาและแหล่ง: กพ. 2021-ธค. 2024 ในเดนมาร์ก
ไฟเซอร์ (Comirnaty) [ d] [ 96] [ 135] [ 136] ไบออนเทค, ไฟเซอร์
เยอรมนี สหรัฐ
อาร์เอ็นเอ (เอ็มอาร์เอ็นเอที่ดัดแปลงนิวคลีโอไซด์ [ e] ลิพิด )
2 โดส[ 137] [ f]
± 10 °C[ g] ตู้แช่แข็งพิเศษ )
ระยะ 3 (43,998)[ 142] สถานะ - ผลบวกที่พบจากการวิเคราะห์ในระหว่างการทดลองได้ประกาศเมื่อวันที่ 18 พ.ย. 2020[ 143] 10 ธ.ค. 2020 โดยรายงานประสิทธิศักย์ ทั่วไปถึงร้อยละ 95[ 144] [ 145] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2020 – พ.ย. 2020,[ 146] [ 147] เยอรมนี สหรัฐ ระยะ 4 (10,000)[ 134] [ c] ช่วงเวลาและแหล่ง: กพ. 2021 – ธค. 2024 เดนมาร์ก
จอห์นสันแอนด์จอห์นสัน [ 148] [ 149] Janssen Pharmaceutica (หน่วยงานของจอห์นสันแอนด์จอห์นสัน ), BIDMC
สหรัฐ เนเธอร์แลนด์
เวกเตอร์ เป็นอะดีโนไวรัส ลูกผสมที่ไม่ขยายพันธุ์ (Ad26 )[ 150] 1 โดส[ 151]
[ 151] ระยะ 3 (40,000)สถานะ - ผลบวกจากการวิเคราะห์ในระหว่างการทดลองได้ประกาศในวันที่ 29 ม.ค. 2021 วัคซีนมีประสิทธิศักย์ ป้องกันการติดโรคแบบมีอาการอ่อนจนถึงปานกลางร้อยละ 66 (ร้อยละ 64 ในแอฟริกาใต้ จนถึงร้อยละ 72 ในสหรัฐ ) และแบบมีอาการหนักร้อยละ 85[ 152] [ 153] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2020 – 2023, สหรัฐ อาร์เจนตินา บราซิล ชิลี โคลอมเบีย เม็กซิโก เปรู ฟิลิปปินส์ แอฟริกาใต้ และยูเครน
BBIBP-CorV [ 154] หน่วยงานของซิโนฟาร์ม คือ Beijing Institute of Biological Products
จีน
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย (เพาะใน vero cell )[ 154] 2 โดส[ 155]
[ 156] ระยะ 3 (48,000)สถานะ - ผลการทดลองที่ตรวจสอบโดยผู้รู้เสมอกันระบุว่าวัคซีนมีประสิทธิศักย์ป้องกันการติดเชื้อแบบแสดงอาการที่ร้อยละ 78.1[ 157] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2020 – ก.ค. 2021, สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ บาห์เรน จอร์แดน [ 158] อาร์เจนตินา [ 159] โมร็อกโก [ 160] เปรู [ 161]
โมเดอร์นา (Spikevax) [ 162] [ 163] โมเดอร์นา, NIAID , BARDA , เซพี
สหรัฐ
เอ็มอาร์เอ็นเอ (เอ็มอาร์เอ็นเอที่ดัดแปลงนิวคลีโอไซด์ [ e] ลิพิด )[ 164] 2 โดส[ 165] [ f]
± 5 °C[ 166] ระยะ 3 (30,000)สถานะ - ผลบวกที่พบจากการวิเคราะห์ในระหว่างการทดลองได้ประกาศเมื่อวันที่ 15 พ.ย. 2020[ 167] ประสิทธิศักย์ของวัคซีน ที่ร้อยละ 94.1[ 168] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2020 – ต.ค. 2022, สหรัฐ ระยะ 4 (10,000)[ 134] [ c] ช่วงเวลาและแหล่ง: Feb 2021 – Dec 2024, Denmark
สปุตนิกวี (Gam-COVID-Vac)
สถาบันวิจัยระบาดวิทยาและจุลชีววิทยากามาเลีย
รัสเซีย
เวกเตอร์ เป็นอะดีโนไวรัส ลูกผสมที่ไม่ขยายพันธุ์ (Ad5 และ Ad26 )[ 169] 2 โดส[ 170]
≤[ h]
ระยะ 3 (40,000)[ 172] สถานะ - การวิเคราะห์ผลการทดลองในระหว่างที่ตีพิมพ์ในวารสารการแพทย์เดอะแลนซิต ประสิทธิศักย์ของวัคซีน ที่ร้อยละ 91.6 โดยไม่มีผลข้างเคียงเกินปกติ[ 173] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2020 – พ.ค. 2021, รัสเซีย , เบลารุส ,[ 174] อินเดีย ,[ 175] [ 176] เวเนซุเอลา ,[ 177] [ 178] สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ [ 179]
โคโรนาแว็ก [ 180] [ 181] [ 182] ซิโนแว็ก
จีน
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย (เพาะใน vero cell )[ 180] 2 โดส[ 183]
[ 184] ระยะ 3 (33,620)สถานะ - ผลการทดลองทางคลินิกระยะที่ 3 ในตุรกี ซึ่งได้ทบทวนโดยผู้รู้เสมอกันแล้ว แสดงประสิทธิศักย์ที่ร้อยละ 83.5[ 185] [ 186] [ 187] ส่วนงานในบราซิลระบุว่ามีประสิทธิศักย์ป้องกันร้อยละ 50.7 สำหรับการติดเชื้อที่แสดงอาการทั้งหมด, ร้อยละ 83.7 สำหรับการติดเชื้อที่มีอาการเบา และเต็มร้อยสำหรับการมีอาการหนัก[ 188] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2020 – ต.ค. 2021, บราซิล (15,000);[ 189] อินโดนีเซีย (1,620); ต.ค. – พ.ย. 2020, จีน (1,040);[ 190] [ 191] ชิลี (3,000);[ 192] ฟิลิปปินส์ (ระยะ 2-3: 352);[ 193] ตุรกี (13,000)[ 194]
ระยะ 4 (37,867)[ 195] [ 196] ช่วงเวลาและแหล่ง: บราซิล ก.พ. 2021 – ก.พ. 2022, เมืองเซอร์ฮานา รัฐเซาเปาลู (27,711); มี.ค. 2021 – มี.ค. 2022, เมืองมาเนาส์ รัฐอามาโซนัส (10,156)
โคแว็กซิน (BBV152)
ภารตะไบโอเทค, สภาวิจัยทางการแพทย์แห่งอินเดีย
อินเดีย
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย (เพาะใน vero cell )[ 197] 2 โดส[ 198]
[ 198] ระยะ 3 (25,800)[ 199] สถานะ - บริษัทรายงานว่า ผลระหว่างการทดลองทางคลินิกระยะที่ 3 พบว่าวัคซีนมีประสิทธิศักย์ ร้อยละ 78[ 200] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020–มี.ค. 2021, อินเดีย ระยะ 4 (1,000)[ 201] [ c] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2021 – ธ.ค. 2021, อินเดีย
สปุตนิกไลท์
สถาบันวิจัยระบาดวิทยาและจุลชีววิทยากามาเลีย[ 202]
รัสเซีย
เวกเตอร์ เป็นอะดีโนไวรัส ลูกผสมที่ไม่ขยายพันธุ์ (Ad26 )[ 203] 1 โดส[ 203]
[ 204] ระยะ 3 (7,000)[ 205] [ 203] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ. – ธ.ค. 2021, รัสเซีย (6,000)
Convidicea แคนซิโนไบโอลอจิกส์, Beijing Institute of Biotechnology of the Academy of Military Medical Sciences[ 206]
จีน
เวกเตอร์ เป็นอะดีโนไวรัส ลูกผสม (Ad5 ) [ i] [ 207] 1 โดส[ 208]
[ 208] ระยะ 3 (40,000)สถานะ - ในเดือนกุมภาพันธ์ 2021 การวิเคราะห์ผลการทั่วโลกในระหว่างพบประสิทธิศักย์ของวัคซีน ที่ร้อยละ 65.7 ต่อโรคโควิด-19 ที่มีอาการ และร้อยละ 90.98 สำหรับโรคอาการรุนแรง[ 208] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.–ธ.ค. 2020, จีน ; ก.ย. 2020 – ธ.ค. 2021, ปากีสถาน ; ก.ย. 2020 – ธ.ค. 2020, รัสเซีย ,[ 206] อาร์เจนตินา , ชิลี ;[ 209] เม็กซิโก ;[ 210] [ 211] ซาอุดีอาระเบีย [ 212] [ 213]
WIBP-CorV
หน่วยงานของซิโนฟารม์ คือ Wuhan Institute of Biological Products
จีน
วัคซีนไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย (เพาะใน vero cells )
2 โดส[ 214] [ 215] [ 216]
ระยะ 3 (51,600)[ 217] สถานะ - ผลงานการทดลองที่ได้ทบทวนโดยผู้รู้เสมอกันแล้ว แสดงประสิทธิศักย์ ป้องกันการติดเชื้อที่แสดงอาการที่ร้อยละ 72.8[ 157] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2020 – มี.ค. 2021, บาห์เรน , อียิปต์ , จอร์แดน , สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ [ 214] เปรู [ 215] โมร็อกโก [ 218]
EpiVacCorona [ 219] [ 220] สถาบันเวกตอร์
รัสเซีย
หน่วยย่อยเพปไทด์ของไวรัสโควิด-19[ j] [ 219]
2 โดส[ 219]
[ 221] ระยะ 3 (40,150 (ตามแผน), 3,000 (เริ่ม))[ 222] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020 – ธ.ค. 2021, รัสเซีย (3,000)[ 223] [ 224] [ 225] [ 226]
ZF2001 (ZIFIVAX) [ 4] Anhui Zhifei Longcom Biopharmaceutical Co. Ltd.
จีน
หน่วยย่อยโปรตีนแบบลูกผสมของไวรัสโควิด-19 [ k] 3 โดส[ 227] [ 228]
[ 229] ระยะ 3 (29,000)[ 227] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020 – เม.ย. 2022, จีน , เอกวาดอร์ , อินโดนีเซีย , มาเลเซีย , ปากีสถาน , อุซเบกิสถาน [ 230] [ 231]
Abdala BioCubaFarma, Center for Genetic Engineering and Biotechnology
คิวบา
ส่วนประกอบของไวรัสโควิด-19 [ l] 3 โดส[ 232]
[ 233] ระยะ 3 (48,290)[ 234] [ 232] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.-ก.ค. 2021, คิวบา
CoviVac [ 235] The Chumakov Centre ที่วิทยาศาสตรบัณฑิตยสถานรัสเซีย
รัสเซีย
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย (เพาะใน vero cells )[ 236] 2 โดส[ 237]
[ 237] ระยะ 3 (32,000)[ 238] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค. 2021 – ?, รัสเซีย (3,000)[ 239]
QazCovid-in (QazVac) [ 240] คาซัคสถาน
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
2 โดส[ 241]
[ 242] ระยะ 3 (3,000)[ 243] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021 – ก.ค. 2021, คาซัคสถาน [ 243]
Minhai COVID-19 vaccine (KCONVAC) Minhai Biotechnology Co., Shenzhen Kangtai Biological Products Co. Ltd.
จีน
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย (เพาะใน vero cell )
2 โดส[ 244]
ระยะ 3 (28,000)[ 244] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.-พ.ย. 2021, จีน , มาเลเซีย , ฟิลิปปินส์
COVIran Barakat (COVIRAN) [ 245] Barakat Pharmaceutical Group, Shifa Pharmed Industrial Group
อิหร่าน
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
2 โดส[ 246]
ระยะ 3 (30,500)ระยะ 2-3a (20,000) - การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก ทำแบบคู่ขนาน[ 246] ระยะ 3b (10,500)[ 247] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.-มิ.ย. 2021, อิหร่าน
Covidful (Chinese Academy of Medical Sciences COVID-19 vaccine) [ 248] [ 249] Chinese Academy of Medical Sciences, Institute of Medical Biology
จีน
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
2 โดส[ 249]
ระยะ 3 (34,020)ช่วงเวลาและแหล่ง: ม.ค.-ก.ย. 2021, บราซิล, มาเลเซีย
Soberana 02 (FINLAY-FR-2) BioCubaFarma, Instituto Finlay de Vacunas
คิวบา
ส่วนประกอบของไวรัสโควิด-19 [ l] คอนจูเกต )
2 โดส[ 250]
[ 233] ระยะ 3 (44,010)[ 251] [ 250] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.-พ.ค. 2021, คิวบา , อิหร่าน , เวเนซุเอลา [ 252]
ZyCoV-D [ 253] Cadila Healthcare, Biotechnology Industry Research Assistance Council
อินเดีย
พลาสมิดของดีเอ็นเอที่แสดงออกโปรตีน S ของไวรัสโควิด-19
3 โดส[ 253] [ 254]
[ 255] ระยะ 3 (30,000)[ 256] [ 257] [ 258] ช่วงเวลาและแหล่ง: ม.ค.-พ.ค. 2021, อินเดีย [ 259]
วัคซีนแคนดิเดตป้องกันโรคโควิด-19 ที่กำลังทดลองในระยะ 1-3[ 4] [ 260] [ 79]
วัคซีนแคนดิเดต
ประเทศกำเนิด
เทคโนโลยี
ระยะทดลองปัจจุบัน (จำนวน)
ระยะทดลองที่เสร็จแล้ว[ m]
รอการอนุมัติ
Novavax COVID-19 vaccine (Covovax) [ 261] [ 262] โนวาแวกซ์, เซพี
สหรัฐ
ซับยูนิต [ 263] [ 264] [ 265] [ 266] [ 267] ไวรัสโควิด-19 บวกกับตัวเสริม )
ระยะ 3 (49,600)[ 268] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย. 2020 – ม.ค. 2021, สหราชอาณาจักร (15,000); ธ.ค. 2020 – มิ.ย. 2023, สหรัฐ เม็กซิโก ปวยร์โตรีโก (33,000)[ 269] อินเดีย (ระยะ 1/2: 1,600)[ 270] [ 271] ระยะ 1-2 (131) การตอบสนองของสารภูมิต้านทานแบบกำจัดฤทธิ์และ IgG เมื่อใช้ตัวเสริม และหลังจากฉีดยาเพิ่ม
ผลไม่พึงประสงค์ - อาการเกิดในระยะสั้นและเบา คือเจ็บที่จุดฉีด ปวดหัว ล้า และปวดกล้ามเนื้อ[ 272]
Sanofi-GSK COVID-19 vaccine (VAT00008, Vidprevtyn) [ n] แกล็กโซสมิธไคลน์ (GSK)
ฝรั่งเศส สหราชอาณาจักร
ซับยูนิต (โปรตีน S ลูกผสมของ SARS-CoV-2 ที่เติมตัวเสริม )
ระยะ 3 (37,430)[ 284] [ 285] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค. 2021 – ม.ค. 2023, โคลอมเบีย สาธารณรัฐโดมินิกัน กานา ฮอนดูรัส อินเดีย (3,000) ญี่ปุ่น เคนยา [ 286] เม็กซิโก [ 287] ไนจีเรีย ปากีสถาน ศรีลังกา ยูกันดา สหรัฐ ระยะ 1-2 (1,160)[ 288] [ 289] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย. 2020–เม.ย. 2022, สหรัฐ
CureVac COVID-19 vaccine (CVnCoV) [ 294] CureVac, เซพี
เยอรมนี
วัคซีนอาร์เอ็นเอ แบบไม่ดัดแปลง[ 295] ระยะ 3 (44,433)[ 296] [ 297] [ 298] [ 299] [ 300] ประสิทธิศักย์ และความปลอดภัย ทำในศูนย์หลายศูนย์
ระยะ 3 (2,360+180+1,200+1,000=4,740 คน) เป็นการทดลองแแบบสุ่ม มีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก ทำที่ศูนย์หลายศูนย์ บางแห่งอำพรางผู้สังเกตการณ์ บางแห่งไม่อำพรางช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020–มิ.ย. 2022, อาร์เจนตินา เบลเยียม โคลอมเบีย สาธารณรัฐโดมินิกัน ฝรั่งเศส เยอรมนี เม็กซิโก เนเธอร์แลนด์ ปานามา เปรู เสปน [ 301]
ระยะ 1-2 (944)[ 294] [ 302] ระยะ 2a (660): การทดลองแบบมีกลุ่มควบคุม อำพรางผู้สังเกตการณ์บางส่วน ทำที่ศูนย์หลายศูนย์ เพื่อยืนยันขนาดยาช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย 2020–ต.ค. 2021, เบลเยียม (ระยะ 1), เยอรมนี (ระยะ 1), ปานามา (2a), เปรู (2a)
CoVLP [ 305] [ 306] Medicago, แกล็กโซสมิธไคลน์
แคนาดา สหราชอาณาจักร
อนุภาคคล้ายไวรัสที่มีอาร์เอ็นเอลูกผสมที่ทำในพืช[ o] ตัวเสริม AS03 จากแกล็กโซสมิธไคลน์
ระยะ 2-3 (30,918)[ 308] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020–ธ.ค. 2021, บราซิล แคนาดา สหราชอาณาจักร สหรัฐ ระยะ 1 (180)สถานะ - เกิดสารภูมิต้านทานแบบกำจัดฤทธิ์ในวันที่ 42 หลังการฉีดยาครั้งที่ 1 (วันที่ 21 หลังฉีดยาครั้งที่ 2) ในระดับเป็น 10 เท่าของผู้รอดชีวิตจากการติดโรคโควิด[ 309] [ 310] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2020–ก.ย. 2021, แคนาดา [ 311]
Valneva COVID-19 vaccine (VLA2001) [ 313] [ 314] Valneva
ฝรั่งเศส
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
ระยะ 3 (4,769)[ 315] [ 316] [ 317] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.-ธ.ค. 2021, นิวซีแลนด์ สหราชอาณาจักร ระยะ 1-2 (3,039) ระยะ 2 (2,886 คน) การทดลองแบบสุ่มเพื่อตรวจการตอบสนองของภูมิคุ้มกันและผลไม่พึงประสงค์สำหรับการฉีดวัคซีนบูสต์เพื่อป้องกันสายพันธุ์โควิด-19 ดั้งเดิมและสายพันธุ์ใหม่ ๆ[ 318] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-มิ.ย. 2021, สหราชอาณาจักร
Nanocovax [ 321] Nanogen Pharmaceutical Biotechnology JSC
เวียตนาม
วัคซีนซับยูนิต เป็นโปรตีนหนามของ Sars-Cov-2 ลูกผสม[ p] ตัวเสริม เป็นอลูมินัม [ 322] [ 323] ระยะ 3 (13,000)[ 324] [ 325] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย. 2021–ก.ค. 2022, เวียดนาม ระยะ 1-2 (620)[ 326] ระยะ 2 (560 คน) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางทั้งสองฝ่าย ทำที่ศูนย์หลายศูนย์ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020–มิ.ย. 2021, เวียดนาม
UB-612
United Biomedical,Inc, Vaxxinity, Diagnosticos da America
บราซิล สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต (Multitope peptide based S1-RBD-protein based vaccine)
ระยะ 3 (18,320)[ 328] [ 329] ระยะ 3 (11,000 คน)ช่วงเวลาและแหล่ง: ม.ค. 2021–มี.ค. 2023, ไต้หวัน (ระยะ 2b/3) อินเดีย (ระยะ 3)[ 330]
ระยะ 1-2 (3,910)[ 331] ระยะ 2 (3,850 คน) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางผู้สังเกตการณ์ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย. 2020–ม.ค. 2021, ไต้หวัน
TURKOVAC
สถาบันสุขภาพตุรกี
ตุรกี
ไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
ระยะ 3 (40,800)[ 333] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย 2021–ก.ย. 2021, ตุรกี ระยะ 1-2 (294)[ 334] [ 335] ระยะ 2 (250 คน) การทดลองเพื่อระบุประสิทธิศักย์ การตอบสนองของภูมิคุ้มกัน และความปลอดภัยของวัคซีนไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย คือ ERUCOV-VAC โดยมีขนาดสองขนาด เป็นการศึกษาแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางทั้งสองฝ่ายช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020–เม.ย. 2021, ตุรกี
West China Hospital COVID-19 vaccine
Jiangsu Province Centers for Disease Control and Prevention, West China Hospital (WestVac Biopharma), Sichuan University
จีน
วัคซีนซับยูนิต (เป็นโปรตีนลูกผสมที่เพาะใน Sf9 cell)
ระยะ 3 (40,000)[ 336] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย. 2021–ก.พ. 2022, อินโดนีเซีย เคนยา ฟิลิปปินส์ ระยะ 1-2 (5,128)[ 337] [ 338] [ 339] ระยะ 2a (960 คน) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางทั้งสองฝ่าย ทำที่ศูนย์เดียว
ระยะ 2b (4,000 คน) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางทั้งสองฝ่าย ทำที่ศูนย์เดียวช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2020-พ.ค. 2021, จีน
SCB-2019 [ 340] [ 341] Clover Biopharmaceuticals[ 342] [ 343] [ 344] เซพี
จีน
วัคซีนซับยูนิต เป็นโปรตีนหนามของไวรัสโควิด-19 (spike protein trimeric subunit) โดยเติมตัวเสริม คือ CpG 1018 และอลูมิเนียม
ระยะ 3 (29,300) ระยะ 3 (300 คน) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุม อำพรางทั้งสองฝ่าย[ 345] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021–ต.ค. 2022, เบลเยียม บราซิล โคลอมเบีย สาธารณรัฐโดมินิกัน เยอรมนี เนปาล ปานามา ฟิลิปปินส์ โปแลนด์ แอฟริกาใต้ ยูเครน
ระยะ 1-2 (950) ระยะ 2 (800 คน) การทดลองแบบมีกลุ่มควบคุม อำพรางทั้งสองฝ่าย ทำที่ศูนย์หลายศูนย์[ 346] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย. 2020–ต.ค. 2021, ออสเตรเลีย (ระยะ 1) จีน (ระยะ 2)
Walvax COVID-19 vaccine (ARCoV) [ 347] PLA Academy of Military Science, Walvax Biotech[ 348]
จีน
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 3 (28,000)[ 349] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค.–พ.ย. 2021, จีน [ 350] มาเลเซีย เม็กซิโก เนปาลระยะ 1-2 (908) ระยะ 2 (420 คน)
ระยะ 1/2 (320 คน)[ 351] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย. 2020–ต.ค. 2021, จีน [ 352]
COVAX-19 (SpikoGen) [ 353] Vaxine Pty Ltd[ 354] [ 355]
ออสเตรเลีย อิหร่าน
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีนลูกผสม[ q] ระยะ 3 (16,876)[ 356] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค.–ก.ย. 2021, อิหร่าน ระยะ 1-2 (440)[ 357] ระยะ 2 (400 คน) การทดลองแบบมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางทั้งสองฝ่าย มีแขนสองข้าง (Two-armed)[ 358] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย. 2020–ก.ค. 2021, แอดิเลด (ออสเตรเลีย ) อิหร่าน
GRAd-COV2 [ 359] [ 360] ReiThera, Lazzaro Spallanzani National Institute for Infectious Diseases
อิตาลี
วัคซีนอะดีโนไวรัส ของชิมแปนซี ที่ดัดแปลง (มีรหัสว่า GRAd) เพื่อเป็นเวกเตอร์
ระยะ 3 (10,300)[ 361] [ 362] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.–ต.ค. 2021, อิตาลี
ระยะ 1 (90)[ 363] ๆ หนึ่งในสามอย่าง หรือให้ยาหลอก แล้วตรวจติดตามเป็นเวลา 24 สัปดาห์ อาสาสมัครร้อยละ 92.5 ที่ได้วัคซีนเกิดสารภูมิต้านทาน แหล่ง: กรุงโรม ช่วงเวลา: ส.ค.–ธ.ค. 2020
GBP510
SK Bioscience Co. Ltd., แกล็กโซสมิธไคลน์
เกาหลีใต้
วัคซีนซับยูนิต (เป็นอนุภาคนาโนโปรตีนลูกผสมและเติมตัวเสริม AS03)
ระยะ 3 (4,000)[ 364] [ 365] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2021-มี.ค. 2022, เกาหลีใต้ ระยะ 1-2 (580)[ 366] [ 367] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.–ส.ค. 2021, เกาหลีใต้
Bio E COVID-19 (Corbevax) [ 368] [ 369] [ 370] Biological E. Limited , Baylor College of Medicine ,[ 371] เซพี
อินเดีย สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต (ประกอบด้วยแอนติเจน ชนิดหนึ่ง)
ระยะ 3 (1,268)[ 372] [ 373] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.–ส.ค. 2021, อินเดีย ระยะ 1-2 (360)[ 374] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020–ก.พ. 2021, อินเดีย
Inovio COVID-19 Vaccine (INO-4800) [ 375] [ 376] Inovio Pharmaceuticals, เซพี , สถาบันสุขภาพแห่งชาติเกาหลี, International Vaccine Institute
เกาหลีใต้ สหรัฐ
ว้คซีนดีเอ็นเอ (พลาสมิดของดีเอ็นเอส่งด้วยวิธี electroporation[ r]
ระยะ 2-3 (6,578)[ 379] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020–ก.ย. 2022, สหรัฐ (ระยะ 2/3)[ s] ระยะ 1-2 (920) ระยะ 1b-2a (160 คน) การทดลองแบบหาขนาดยา[ 380] [ 381] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย. 2020–ก.พ. 2022, จีน (ระยะ 2) เกาหลีใต้ (ระยะ 1b-2a), สหรัฐ
AG0302-COVID‑19 [ 382] [ 383] [ 384] Japan Agency for Medical Research and Development
ญี่ปุ่น
วัคซีนดีเอ็นเอ (พลาสมิด)
ระยะ 2-3 (500)[ 385] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020–เม.ย. 2021, ญี่ปุ่น ระยะ 1-2 (30)ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย.–พ.ย. 2020, โอซากะ
202-CoV
Shanghai Zerun Biotechnology Co., Walvax Biotech
จีน
วัคซีนซับยูนิต เป็นโปนตีนหนาม (CHO cell) บวกกับตัวเสริม CpG และอลูมิเนียม )
ระยะ 2 (1,056)[ 386] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค.–ธ.ค. 2021, จีน ระยะ 1 (144)[ 387] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค.–ธ.ค. 2021, จีน
V-01 Livzon Mabpharm, Inc.
จีน
วัคซีนซับยูนิต เป็นโปรตีน fusion ลูกผสมของไวรัสโควิด-19
ระยะ 2 (880)[ 388] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.–พ.ค. 2021, จีน ระยะ 1 (180)[ 389] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ.–มี.ค. 2021, จีน
DelNS1-2019-nCoV-RBD-OPT (DelNS1-nCoV-RBD LAIV)
Beijing Wantai Biological Pharmacy, University of Hong Kong
จีน ฮ่องกง
วัคซีนเวกเตอร์ไวรัส ที่ขยายพันธุ์ได้โดยรวมยีน RBD ของไวรัสโควิด-19
ระยะ 2 (720)[ 390] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020–ธ.ค. 2021, จีน ระยะ 1 (60)[ 391] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย. 2020–ต.ค. 2021, จีน
Brilife (IIBR-100) [ 392] สถาบันวิจัยชีวภาพอิสราเอล
อิสราเอล
วัคซีนมีเวกเตอร์ไวรัส เป็น vesicular stomatitis virus (ลูกผสม)
ระยะ 2-3 (550)[ 393] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค.–ต.ค. 2021, อิสราเอล
ระยะ 1-2 (1,040)[ 394] ช่วงเวลาและแหล่ง: ต.ค. 2020–พ.ค. 2021, อิสราเอล
Razi Cov Pars
Razi Vaccine and Serum Research Institute
อิหร่าน
วัคซีนซับยูนิต เป็นโปรตีนหนามลูกผสมของไวรัสโควิด-19
ระยะ 2 (500)[ 395] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.–มิ.ย. 2021, อิหร่าน ระยะ 1 (133)[ 396] ช่วงเวลาและแหล่ง: ม.ค.–มี.ค. 2021, อิหร่าน
FAKHRAVAC (MIVAC)
Organization of Defensive Innovation and Research
อิหร่าน
วัคซีนไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
ระยะ 2 (500)[ 397] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย.–ก.ค. 2021, อิหร่าน ระยะ 1 (135)[ 398] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.–เม.ย. 2021, อิหร่าน
ยังไม่ได้ตั้งชื่อ
Ihsan Gursel, Scientific and Technological Research Council of Turkey
ตุรกี
อนุภาคคล้ายไวรัส
ระยะ 2 (330)[ 399] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย.–ก.ย. 2021, ตุรกี ระยะ 1 (36)[ 400] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.–พ.ค. 2021, ตุรกี
COH04S1
City of Hope Medical Center
สหรัฐ
วัคซีนเวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 2 (240)[ 401] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2021–มิ.ย. 2023, แคลิฟอร์เนีย (สหรัฐ )ระยะ 1 (129)[ 402] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020 – พ.ย. 2022, แคลิฟอร์เนีย
ยังไม่ได้ตั้งชื่อ
มหาวิทยาลัยชิงหฺวา , Tianjin Medical University[ 403]
จีน
วัคซีนเวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 2 (180)[ 404] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค.–พ.ย. 2021, จีน ระยะ 1 (30)[ 405] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค.–มิ.ย. 2021, จีน
ABNCoV2
Bavarian Nordic[ 406] มหาวิทยาลัยรัดเบาด์ไนเมเคิน
เดนมาร์ก เนเธอร์แลนด์
อนุภาคคล้ายไวรัส
ระยะ 2 (150)[ 407] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2021-2022, เดนมาร์ก เนเธอร์แลนด์ระยะ 1 (42)[ 408] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.-ธ.ค. 2021, เนเธอร์แลนด์
ARCT-154 (VBC-COV19-154 ในเวียดนาม ) [ 409] [ 410] [ 411] Arcturus Therapeutics, Vinbiocare
สหรัฐ เวียดนาม
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1-3 (21,000)[ 412] [ 413] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค.-ต.ค. 2021, เวียดนาม [ 414] พรีคลินิก
SCB-2020S
Clover Biopharmaceuticals[ 415]
จีน
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1-2 (150)[ 416] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2021–เม.ย. 2022, ออสเตรเลีย พรีคลินิก
NDV-HXP-S (ButanVac, COVIVAC, HXP-GPOVac, Patria)
Icahn School of Medicine at Mount Sinai, Institute of Vaccines and Medical Biologicals[ 417] มหาวิทยาลัยมหิดล , มหาวิทยาลัยเท็กซัส ออสติน
บราซิล เม็กซิโก ไทย สหรัฐ เวียดนาม
ใช้ไวรัส Newcastle disease virus (NDV) เป็นเวกเตอร์ (ที่แสดงออก โปรตีนหนามของไวรัสโควิด-19 ทั้งแบบมีตัวเสริม CpG 1018 และไม่มี) / หรือวัคซีนไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
ระยะ 1-2 (6,439)ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021–พ.ค. 2022, บราซิล (5,394) เม็กซิโก (ระยะ 1: 90) ไทย (460)[ 418] [ 419] [ 420] พรีคลินิก
ยังไม่ได้ตั้งชื่อ
National Vaccine and Serum Institute, Lanzhou Institute of Biological Products Co., Ltd., Beijing Zhong Sheng Heng Yi Pharmaceutical Technology Co., Ltd., Zhengzhou University
จีน
วัคซีนซับยูนิต (เป็นโปรตีนลูกผสมเพาะด้วย CHO Cell)
ระยะ 1-2 (3,580)[ 421] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย. 2021–ต.ค. 2022, จีนพรีคลินิก
ARCT-021 [ 422] [ 423] Arcturus Therapeutics, Duke-NUS Medical School
สหรัฐ สิงคโปร์
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1-2 (798) ระยะ 2 (600) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางผู้สังเกตการณ์ ทำในภูมิภาคหลายแห่ง ทำในศูนย์หลายศูนย์ กับผู้ใหญ่สุขภาพดีเพื่อตรวจสอบ ความปลอดภัย ผลข้างเคียง และการตอบสนองของภูมิคุ้มกัน[ 424] [ 425] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2020–เม.ย. 2022, Singapore, United States (phase IIa)
พรีคลินิก
VBI-2902 [ 426] Variation Biotechnologies
สหรัฐ
อนุภาคคล้ายไวรัส
ระยะ 1-2 (780)[ 427] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021-มิ.ย. 2022, แคนาดา พรีคลินิก
ICC Vaccine [ 428] Novavax
สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1-2 (640)[ 429] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย. 2021–มี.ค. 2022, ออสเตรเลีย พรีคลินิก
Sanofi-Translate Bio COVID-19 vaccine (MRT5500) [ 430] Sanofi Pasteur, Translate Bio
ฝรั่งเศส สหรัฐ
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1-2 (333)[ 431] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021–ก.ย. 2022, ฮอนดูรัส สหรัฐ ออสเตรเลีย พรีคลินิก
EuCorVac-19 [ 432] EuBiologics Co
เกาหลีใต้
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีนหนามลูกผสมของไวรัสโควิด-19 บวกกับตัวเสริม )
ระยะ 1-2 (280)ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ. 2021–มี.ค. 2022, ฟิลิปปินส์ (ระยะ 2) เกาหลีใต้ (ระยะ 1/2)พรีคลินิก
RBD SARS-CoV-2 HBsAg VLP
SpyBiotech
สหราชอาณาจักร
อนุภาคคล้ายไวรัส
ระยะ 1-2 (280)[ 433] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2020-?, ออสเตรเลียพรีคลินิก
GX-19 (GX-19N) [ 434] [ 435] [ 436] Genexine consortium[ 437] [ 438]
เกาหลีใต้
วัคซีนดีเอ็นเอ
ระยะ 1-2 (410)ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย. 2020–ก.ค. 2021, กรุงโซล พรีคลินิก
AV-COVID-19
AIVITA Biomedical, กระทรวงสาธารณสุขอินโดนีเซีย
สหรัฐ อินโดนีเซีย
Dendritic cell vaccine (dendritic cell ของคนไข้เองที่ได้นำออกมาใส่โปรตีนหนามของไวรัสโควิด-19 โดยใส่เพิ่ม GM-CSF หรือไม่ใส่)
ระยะ 1-2 (202)[ 439] [ 440] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-ก.พ. 2022, อินโดนีเซีย (ระยะ 1) สหรัฐ (ระยะ 1/2)พรีคลินิก
COVID-eVax
Takis Biotech
อิตาลี
วัคซีนดีเอ็นเอ (injection followed by electroporation)
ระยะ 1-2 (160)[ 441] ระยะ 1 แบบเพิ่มขนาดยา
ระยะ 2 มีแขนเดียวหรือสองแขน สุ่มจัดกลุ่ม เพิ่มขนาดยาช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ.-ก.ย. 2021, อิตาลี
พรีคลินิก
BBV154 [ 442] Bharat Biotech[ 443]
อินเดีย
วัคซีนที่มีอะดีโนไวรัสเป็นเวกเตอร์ (พ่นจมูก)
ระยะ 1-2 (175)[ 442] [ 444] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.–มิ.ย. 2021, อินเดีย พรีคลินิก
ChulaCov19
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
ไทย
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1-2 (72)[ 445] ระยะ 2 การทดลองแบบมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางผู้สังเกตการณ์ ทำที่ศูนย์หลายศูนย์ เพื่อตรวจความปลอดภัย ผลข้างเคียง และการตอบสนองของภูมิคุ้มกันในผู้มีสุขภาพดีอายุระหว่าง 18-75 ปีช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค.–ก.ย. 2021, ไทย
พรีคลินิก
COVID-19/aAPC [ 446] Shenzhen Genoimmune Medical Institute[ 447]
จีน
วัคซีนมีเล็นทิไวรัสเป็นเวกเตอร์[ t]
ระยะ 1 (100)[ 446] แหล่ง: เมืองเชินเจิ้น ช่วงเวลา: ก.พ. 2020–ธ.ค. 2024พรีคลินิก
LV-SMENP-DC [ 448] Shenzhen Genoimmune Medical Institute[ 447]
จีน
วัคซีนมีเล็นทิไวรัสเป็นเวกเตอร์[ t]
ระยะ 1-2 (100)[ 448] แหล่ง: เมืองเชินเจิ้น ช่วงเวลา: มี.ค. 2020–ธ.ค. 2024พรีคลินิก
ImmunityBio COVID-19 vaccine (hAd5)
ImmunityBio
สหรัฐ
วัคซีนเวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 1-2 (540)[ 449] [ 450] [ 451] [ 452] [ 453] เซลล์ที ของอาสาสมัครที่ได้รับวัคซีนสองโดส (Prime + Boost) ที่อนุมัติให้ใช้ในภาวะฉุกเฉินแล้วช่วงเวลาและแหล่ง: ต.ค. 2020-ก.ย. 2021, แอฟริกาใต้ สหรัฐ พรีคลินิก
HGC019 [ 454] Gennova Biopharmaceuticals, HDT Biotech Corporation[ 455]
อินเดีย สหรัฐ
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 2-3 (4,400)[ 456] ระยะ 2 (400)
ระยะ 3 (4,000)ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย. 2021-?, อินเดีย
ระยะ 1-2 (620)[ 457] [ 458] ระยะ 1 (120) การศึกษาแบบไม่อำพรางกับผู้มีสุขภาพดีอายุ 18-70 ปี.
ระยะ 2 (500) การศึกษาแบบอำพรางผู้สังเกตการณ์ในผู้มีสุขภาพดีอายุ 18-75 ปีช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย. 2021-ต.ค. 2021, อินเดีย
PTX-COVID19-B [ 459] Providence Therapeutics
แคนาดา
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1 (60)[ 459] [ 460] ช่วงเวลาและแหล่ง: ม.ค.-พ.ค. 2021, แคนาดา พรีคลินิก
COVAC-2 [ 461] Vaccine and Infectious Disease Organization (University of Saskatchewan)
แคนาดา
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีนหนามของไวรัสโควิด-19 บวกกับตัวเสริม )
ระยะ 1 (108)[ 461] [ 462] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ. 2021 – ต.ค. 2022, แฮลิแฟกซ์ (แคนาดา )พรีคลินิก
COVI-VAC (CDX-005) [ 463] Codagenix Inc.
สหรัฐ
วัคซีนเชื้อลดฤทธิ์
ระยะ 1 (48)[ 464] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-มิ.ย. 2021, สหราชอาณาจักร พรีคลินิก
CoV2 SAM (LNP)
แกล็กโซสมิธไคลน์
สหราชอาณาจักร
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1 (40)[ 465] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ.-มิ.ย. 2021, สหรัฐ พรีคลินิก
COVIGEN [ 466] Bionet Asia, Technovalia, มหาวิทยาลัยซิดนีย์
ออสเตรเลีย ไทย
วัคซีนดีเอ็นเอ
ระยะ 1 (150)[ 467] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ. 2021-มิ.ย. 2022, ออสเตรเลีย ไทย พรีคลินิก
MV-014-212 [ 468] Meissa Vaccine Inc.
สหรัฐ
วัคซีนเชื้อลดฤทธิ์
ระยะ 1 (130)[ 469] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021-ต.ค. 2022, United Statesพรีคลินิก
S-268019
Shionogi
ญี่ปุ่น
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1-2 (300)[ 470] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-มิ.ย. 2022, ญี่ปุ่น พรีคลินิก
KBP-201
Kentucky Bioprocessing
สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1-2 (180)[ 471] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-พ.ค. 2022, สหรัฐ พรีคลินิก
AdCLD-CoV19
Cellid Co
เกาหลีใต้
วัคซีนเวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 1-2 (150)[ 472] ระยะ 2a การทดลองแบบสุ่ม ไม่อำพราง ทำที่ศูนย์หลายศูนย์ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-ก.ค. 2021, เกาหลีใต้
พรีคลินิก
AdimrSC-2f
Adimmune Corporation
ไต้หวัน
วัคซีนซับยูนิต (Recombinant RBD +/− Aluminium)
ระยะ 1 (70)[ 473] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค.-พ.ย. 2020, ไต้หวัน พรีคลินิก
AKS-452
University Medical Center Groningen
เนเธอร์แลนด์
วัคซีนเป็นเวกเตอร์ซับยูนิต
ระยะ 1-2 (130)[ 474] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.-มิ.ย. 2021, เนเธอร์แลนด์ พรีคลินิก
GLS-5310
GeneOne Life Science Inc.
เกาหลีใต้
วัคซีนดีเอ็นเอ
ระยะ 1-2 (345)[ 475] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-ก.ค. 2022, เกาหลีใต้พรีคลินิก
Covigenix VAX-001
Entos Pharmaceuticals Inc.
แคนาดา
วัคซีนดีเอ็นเอ
ระยะ 1-2 (72)[ 476] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.-ส.ค. 2021, แคนาดา พรีคลินิก
NBP2001
SK Bioscience Co. Ltd.
เกาหลีใต้
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีนลูกผสมบวกกับตัวเสริม ประเภทอลูมิเนียม)
ระยะ 1 (50)[ 477] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-เม.ย. 2021, เกาหลีใต้ พรีคลินิก
CoVac-1
University of Tübingen
เยอรมนี
วัคซีนซับยูนิต (เพปไทด์ )
ระยะ 1-2 (104)[ 478] [ 479] ระยะ 1/2 (68) การทดลองเพื่อตรวจความปลอดภัย และการตอบสนองของภูมิคุ้มกันของผู้ที่มีความบกพร่องทางแอนติบอดีหรือ Bcellช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020-ก.พ. 2022, เยอรมนี
พรีคลินิก
bacTRL-Spike
Symvivo
แคนาดา
วัคซีนดีเอ็นเอ
ระยะ 1 (24)[ 480] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2020-ก.พ. 2022, ออสเตรเลีย พรีคลินิก
CORVax12
Providence Health & Services
สหรัฐ
วัคซีนดีเอ็นเอ
ระยะ 1 (36)[ 481] ช่วงเวลาและแหล่ง: ธ.ค. 2020-ก.ค. 2021, สหรัฐพรีคลินิก
ChAdV68-S (SAM-LNP-S)
สถาบันโรคภูมิแพ้และโรคติดต่อแห่งชาติสหรัฐ, Gritstone Oncology
สหรัฐ
วัคซีนเวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 1 (150)[ 482] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021-ก.ย. 2022, สหรัฐพรีคลินิก
VXA-CoV2-1 (VXA-NVV-104)
Vaxart
สหรัฐ
วัคซีนเวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 1 (83)[ 483] [ 484] ระยะ 1b (48) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุมโดยใช้ยาหลอก อำพรางทั้งสองฝ่าย ทำที่ศูนย์หลายศูนย์ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย. 2020-ส.ค. 2021, สหรัฐ
พรีคลินิก
SpFN COVID-19 vaccine
United States Army Medical Research and Development Command
สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1 (72)[ 485] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย. 2021-ต.ค. 2022, สหรัฐพรีคลินิก
MVA-SARS-2-S (MVA-SARS-2-ST)
University Medical Center Hamburg-Eppendorf
เยอรมนี
วัคซีนเวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 1-2 (270)[ 486] [ 487] ระยะ 1b/2a (240) การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุม ทำที่ศูนย์หลายศูนย์ช่วงเวลาและแหล่ง: ต.ค. 2020-มี.ค. 2022, เยอรมนี
พรีคลินิก
ReCOV
Jiangsu Rec-Biotechnology Co Ltd
จีน
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีนลูกผสมรวมโปรตีนหนามและ RBD เพาะใน CHO cell)
ระยะ 1 (160)[ 488] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.-ก.ค. 2021, นิวซีแลนด์ พรีคลินิก
Koçak-19 Inaktif Adjuvanlı COVID-19 vaccine
Kocak Farma
ตุรกี
วัคซีนซึ่งใช้ไวรัสโควิด-19 ที่ฆ่าแล้ว
ระยะ 1 (38)[ 489] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.-มิ.ย. 2021, ตุรกีพรีคลินิก
mRNA-1283
โมเดอร์นา
สหรัฐ
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1 (125)[ 490] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021-เม.ย. 2022, สหรัฐพรีคลินิก
DS-5670 [ 491] Daiichi Sankyo[ 492]
ญี่ปุ่น
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1-2 (152)[ 493] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021-ก.ค. 2022, ญี่ปุ่นพรีคลินิก
CoV2-OGEN1
Syneos Health, US Specialty Formulations
สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1 (45)[ 494] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย.-ธ.ค. 2021, นิวซีแลนด์พรีคลินิก
KD-414
KM Biologics Co
ญี่ปุ่น
วัคซีนไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
ระยะ 1-2 (210)[ 495] [ 496] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021-ธ.ค. 2022, ญี่ปุ่นพรีคลินิก
CoVepiT
OSE Immunotherapeutics
ฝรั่งเศส
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1 (48)[ 497] [ 498] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.-ก.ย. 2021, ฝรั่งเศสพรีคลินิก
HDT-301
Senai Cimatec
บราซิล
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1 (78)[ 499] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย.-ก.ย. 2021, บราซิลพรีคลินิก
SC-Ad6-1
Tetherex Pharmaceuticals
สหรัฐ
เวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 1 (40)[ 500] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย-ธ.ค. 2021, ออสเตรเลียพรีคลินิก
ยังไม่ตั้งชื่อ
Osman ERGANIS, Scientific and Technological Research Council of Turkey
ตุรกี
วัคซีนไวรัสโควิด-19 เชื้อตาย
ระยะ 1 (50)[ 501] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.-ต.ค. 2021, ตุรกีพรีคลินิก
EXG-5003
Elixirgen Therapeutics, Fujita Health University
ญี่ปุ่น สหรัฐ
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1-2 (60)[ 502] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย. 2021-ม.ค. 2023, ญี่ปุ่นพรีคลินิก
mRNACOVID-19 Vaccine
Stemirna Therapeutics Co. Ltd.
จีน
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1 (240)[ 503] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค.-ก.ค. 2021, จีนพรีคลินิก
IVX-411
Icosavax, Seqirus Inc.
สหรัฐ
อนุภาคคล้ายไวรัส
ระยะ 1-2 (168)[ 504] [ 505] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย. 2021-2022, ออสเตรเลียพรีคลินิก
QazCoVac-P [ 506] Research Institute for Biological Safety Problems
คาซัคสถาน
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1-2 (244)[ 507] ระยะ 2 การทดลองแบบสุ่ม ไม่อำพรางช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย.-ธ.ค. 2021, คาซัคสถาน
พรีคลินิก
LNP-nCOV saRNA-02
MRC/UVRI & LSHTM Uganda Research Unit
ยูกันดา
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1 (42)[ 508] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย. 2021-มิ.ย. 2022, Ugandaพรีคลินิก
Noora [ 509] Baqiyatallah University of Medical Sciences
อิหร่าน
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีน RBD ลูกผสม)
ระยะ 1 (70)[ 510] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย.-ส.ค. 2021, อิหร่าน พรีคลินิก
Baiya SARS-CoV-2 Vax 1 [ 511] Baiya Phytopharm Co Ltd.
ไทย
วัคซีนซับยูนิต ที่เพาะในพืช (เป็นโปรตีน RBD-Fc บวกกับยาเสริม)
ระยะ 1 (96)[ 512] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ย.-ธ.ค. 2021, Thailandพรีคลินิก
CVXGA1
CyanVac LLC
สหรัฐ
เวกเตอร์ไวรัส
ระยะ 1 (80)[ 513] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค.-ธ.ค. 2021, สหรัฐ พรีคลินิก
ยังไม่ตั้งชื่อ
St. Petersburg Scientific Research Institute of Vaccines and Sera of Russia at the Federal Medical Biological Agency
รัสเซีย
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีนลูกผสม)
ระยะ 1-2 (200)[ 514] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค.-? 2021, รัสเซียพรีคลินิก
LVRNA009
Liverna Therapeutics Inc.
จีน
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1 (24)[ 515] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค.-พ.ย. 2021, จีนพรีคลินิก
PHH-1V
Hipra[ 516]
สเปน
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1-2 (30)[ 517] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค.-พ.ย. 2021, สเปนพรีคลินิก
Versamune-CoV-2FC
Farmacore Biotechnology, PDS Biotechnology Corporation, Faculty of Medicine of Ribeirão Preto
บราซิล สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1-2 (360)[ 518] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ย. 2021-มี.ค. 2022, บราซิลพรีคลินิก
ยังไม่ตั้งชื่อ
North's Academy of Medical Science Medical biology institute
เกาหลีหนือ
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีนหนามบวกกับ Angiotensin-converting enzyme 2)
ระยะ 1-2 (?)[ 519] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.ค. 2020, เกาหลีหนือพรีคลินิก
ยังไม่ตั้งชื่อ
ซิโนฟาร์ม
จีน
วัคซีนซับยูนิต
ระยะ 1-2 (?)[ 520] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย. 2021-?, จีนพรีคลินิก
Vabiotech COVID-19 vaccine
Vaccine and Biological Production Company No.1 (Vabiotech)
เวียดนาม
วัคซีนซับยูนิต
พรีคลินิก สถานะ - รอทำการทดลองระยะที่ 1[ 521] ?
INO-4802
Inovio Pharmaceuticals
สหรัฐ
วัคซีนดีเอ็นเอ
พรีคลินิก สถานะ - รอทำการทดลองระยะที่ 1/2[ 522] ?
Bangavax (Bancovid) [ 523] [ 524] Globe Biotech Ltd of Bangladesh
บังกลาเทศ
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
พรีคลินิก สถานะ - รออนุมัติให้ทำการทดลองระยะแรก[ 525] ?
ยังไม่ตั้งชื่อ
Indian Immunologicals, Griffith University[ 526]
ออสเตรเลีย อินเดีย
วัคซีนเชื้อลดฤทธิ์
พรีคลินิก ?
EPV-CoV-19 [ 527] EpiVax
สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต (T cell epitope-based protein)
พรีคลินิก ?
CV2CoV [ 528] CureVac, แกล็กโซสมิธไคลน์
เยอรมนี สหราชอาณาจักร
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
พรีคลินิก ?
DYAI-100 [ 529] Sorrento Therapeutics, Dyadic International, Inc.[ 530]
สหรัฐ
วัคซีนซับยูนิต
พรีคลินิก ?
ยังไม่ตั้งชื่อ [ 531] กระทรวงสาธารณสุขมาเลเซีย, Malaysia Institute of Medical Research Malaysia, Universiti Putra Malaysia
มาเลเซีย
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
พรีคลินิก ?
ARCT-165
Arcturus Therapeutics
สหรัฐ
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
พรีคลินิก สถานะ - รอการอนุมัติให้ทำาการทดลองระยะ 1/2[ 532] ?
AdCOVID
Altimmune Inc.
สหรัฐ
เวกเตอร์ไวรัส
ยกเลิกแล้ว (180)[ 533] [ 534] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ. 2021-ก.พ. 2022, สหรัฐพรีคลินิก
LNP-nCoVsaRNA [ 535] หน่วย Medical Research Council Clinical Trials Unit ที่อิมพิเรียลคอลเลจลอนดอน
สหราชอาณาจักร
วัคซีนอาร์เอ็นเอ
ระยะ 1 (105)การทดลองระยะที่ 1 แบบสุ่มโดยทดลองเพิ่มขนาดยา (15) แล้วขยายเพื่อตรวจสอบความปลอดภัย (อย่างน้อย 200)แหล่ง: สหราชอาณาจักร ช่วงเวลา: มิ.ย. 2020-ก.ค. 2021พรีคลินิก
TMV-083
Institut Pasteur
ฝรั่งเศส
เวกเตอร์ไวรัส
ยกเลิกแล้ว (90)[ 536] ช่วงเวลาและแหล่ง: ส.ค. 2020-ก.ค. 2021, เบลเยียม ฝรั่งเศส?
SARS-CoV-2 Sclamp /V451 [ 537] [ 538] มหาวิทยาลัยควีนส์แลนด์, Syneos Health, เซพี , Seqirus (ส่วนของ CSL Limited)
วัคซีนซับยูนิต (โปรตีนหนามทำให้เสถียรด้วย molecular clamp บวกกับตัวเสริม MF59)
ยกเลิกแล้ว (120)การทดลองแบบสุ่มและใช้ยาหลอก อำพรางทั้งสองฝ่าย ตรวจหาขนาดยาสถานะ - ได้ผลบวกลวง เมื่อตรวจไวรัสเอชไอวี ในอาสาสมัครแหล่ง: บริสเบน ช่วงเวลา: ก.ค.-ต.ค. 2020?
V590 [ 539] V591/MV-SARS-CoV-2 [ 540] เมอร์ค (Themis BIOscience), สถาบันปาสเตอร์ , University of Pittsburgh's Center for Vaccine Research (CVR), เซพี
สหรัฐ ฝรั่งเศส
วัคซีนที่ใช้ไวรัส Vesicular stomatitis เป็นเวกเตอร์[ 541] เวกเตอร์ [ 542]
ยกเลิกแล้ว สถานะ - การทดลองระยะที่ 1 พบการตอบสนองของภูมิคุ้มกันในระดับอ่อนกว่าที่พบในการติดเชื้อจริง ๆ และที่พบในวัคซีนโควิด-19 อื่น ๆ[ 543]
↑
สถาบันเซรุ่มแห่งอินเดีย (Serum Institute of India) จะเป็นผู้ผลิตวัคซีน ChAdOx1 nCoV-19 ให้แก่อินเดีย[ 122] ๆ[ 123]
↑
ชื่อใช้ที่มหาวิทยาลัยคือ ChAdOx1 nCoV-19 สถาบัน Oswaldo Cruz Foundation จะเป็นผู้ผลิตในบราซิล[ 124]
↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Interventional, non-randomised
↑ ใช้ชื่อว่า BNT162b2 เมื่อยังไม่ได้อนุมัติ
↑ 5.0 5.1 Nucleoside-modified messenger RNA, ตัวย่อ modRNA
↑ 6.0 6.1
นี่เป็นระยะห่างที่แนะนำ
แต่โดสที่สองของไฟเซอร์และโมเดอร์นาสามารถฉีดได้ช้าสุด 6 สัปดาห์หลังโดสแรกถ้าขาดแคลนวัคซีน[ 138] [ 139]
↑ ของไฟเซอร์ สามารถเก็บเป็นระยะยาวในอุณหภูมิระหว่าง −25 และ −15 องศาเซลเซียส (−13 และ 5 องศาฟาเรนไฮต์) จนถึง 2 สัปดาห์ก่อนจะใช้
และระหว่าง 2 และ 8 องศาเซลเซียส (36 และ 46 องศาฟาเรนไฮต์) ได้จนถถึง 5 วันก่อนจะใช้[ 140] [ 141] ↑
นี่เป็นอุณหภูมิที่ใช้เก็บ Gam-COVID-Vac สูตรแช่แข็ง
แต่สูตรทำแห้งเยือกแข็ง คือ Gam-COVID-Vac-Lyo สามารถเก็บไว้ระหว่างอุณหภูมิ 2-8 องศาสเซลเซียส[ 171]
↑ Recombinant adenovirus type 5 vector
↑ Subunit peptide
↑ Recombinant subunit vaccine
↑ 12.0 12.1 Subunit vaccine ↑ ระยะล่าสุดที่ได้ตีพิมพ์ผล
↑
เป็นแผนกวัคซีนของบริษัทยาซาโนฟี่
↑ อนุภาคคล้ายไวรัส (virus-like particles) ที่ก่อในพืชประจำถิ่นออสเตรเลีย Nicotiana benthamiana ซึ่งอยู่ในสกุล เดียวกันกับยาสูบ [ 307]
↑ recombinant spike protein
↑ Recombinant protein
↑
electroporation หรือ electropermeabilization หรือ electrotransfer เป็นเทคนิคทางจุลชีววิทยา ที่ประกบสนามไฟฟ้า กับเซลล์ เพื่อเพิ่มสภาพให้ซึมผ่านได้ของเยื่อหุ้มเซลล์ จึงทำให้สารเคมี ยา หรือดีเอ็นเอ เข้าไปในเซลล์ได้[ 377] [ 378]
↑ ระยะ 1-2a ในเกาหลีใต้ทำพร้อมกับระยะ 2-3 ในสหรัฐ
↑ 20.0 20.1 Lentiviral vector vaccine
ในเดือนกรกฎาคม 2021 องค์การอาหารและยาสหรัฐ (FDA ) และศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐ (CDC ) ได้ร่วมกันแถลงการณ์ว่า การฉีดวัคซีนบูสต์ยังไม่จำเป็นสำหรับผู้ที่ได้รับวัคซีนตามสูตรแล้ว[ 544] สถาบันสุขภาพแห่งชาติสหรัฐ มุ่งมั่นใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ที่เข้มงวดเพื่อพิจารณาว่า เมื่อไรจึงต้องฉีดวัคซีนบูสต์[ 544] วัคซีนเอ็มอาร์เอ็นเอ เป็นตัวบูสต์สำหรับผู้ที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง[ 545] [ 546]
ผู้เชี่ยวชาญบางส่วนเชื่อว่า การฉีดวัคซีนสองโดสต่างชนิดกัน (prime-boost vaccination) จะช่วยเพิ่มภูมิคุ้มกันเทียบกับการฉีดวัคซีนสองโดสเหมือนกัน โดยมีงานศึกษาที่กำลังตรวจสอบผลเช่นนี้อยู่[ 547] ประสิทธิศักย์ และความปลอดภัยของการฉีดวัคซีนไขว้เช่นนี้ แคนาดา และประเทศต่าง ๆ ในยุโรป ต่างก็แนะนำให้ฉีดวัคซีนโดสที่สองต่างชนิดกันสำหรับบุคคลที่ได้รับวัคซีนแอสตร้าเซนเนก้า เป็นโดสที่หนึ่ง[ 548]
ในเดือนกุมภาพันธ์ 2021 กลุ่มวิจัยวัคซีนที่มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด ได้เริ่มการทดลองซึ่งตรวจสอบการได้วัคซีนโควิด-19 สองโดสโดยต่างชนิด[ 549] การทดลองทางคลินิกระยะที่ 2 แล้วโดยมีงานสองงาน คือ Com-COV และ Com-COV2[ 550]
งานทดลอง Com-COV เปรียบการฉีดวัคซีนไขว้คือ วัคซีนของแอสตร้าเซนเนก้า กับของไฟเซอร์-ไบออนเทค เทียบกับการฉีดวัคซีนสองชนิดสองเข็มประเภทเดียวกัน โดยมีระยะห่าง 28 วัน (4 สัปดาห์) หรือ 84 วัน (12 สัปดาห์) ระหว่างโดส[ 551] [ 552] [แหล่งอ้างอิงทางการแพทย์ที่ไม่น่าเชื่อถือ?
ส่วนงานทดลอง Com-COV2 ฉีดวัคซีนโดสแรกซึ่งไม่เป็นของแอสตร้าเซนเนก้าก็เป็นของไฟเซอร์ ส่วนโดสที่สองเป็นของโมเดอร์นา หรือของโนวาแวกซ์ หรือเป็นวัคซีนชนิดเดียวกันกับโดสแรก โดยฉีดห่างกัน 56 วัน (8 สัปดาห์) หรือ 84 วัน (12 สัปดาห์)[ 553]
งานศึกษาอีกงานหนึ่งในสหราชอาณาจักรกำลังตรวจการฉีดบูสต์ซึ่งเลือกวัคซีนโดยสุ่ม วัคซีนอาจเป็นของแอสตร้าเซนเนก้า , ของไฟเซอร์ , ของโมเดอร์นา , ของโนวาแวกซ์ , VLA2001, CureVac, หรือของจอห์นสันแอนด์จอห์นสัน [ 554]
การฉีดวัคซีนไขว้ที่กำลังทดลองทางคลินิก
โดสแรก
โดสสอง
ตารางการฉีด
ระยะการทดลอง (จำนวนอาสาสมัคร), ช่วงเวลา และเขตที่ทำ
แอสตร้าเซนเนก้า ไฟเซอร์
แอสตร้าเซนเนก้า ไฟเซอร์
วันที่ 0 และ 28
ระยะ 2 (820)[ 551] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ.-ส.ค. 2021, สหราชอาณาจักร
สปุตนิกไลท์
แอสตร้าเซนเนก้า ของโมเดอร์นา ของซิโนฟาร์ม
ระยะ 2 (121)[ 555] ช่วงเวลาและแหล่ง: ก.พ.-ส.ค. 2021, อาร์เจนตินา
แอสตร้าเซนเนก้า ไฟเซอร์
แอสตร้าเซนเนก้า ไฟเซอร์ โมเดอร์นา โนวาแวกซ์
วันที่ 0 และ 56-84
ระยะ 2 (1,050)[ 553] ช่วงเวลาและแหล่ง: มี.ค. 2021-ก.ย. 2022, สหราชอาณาจักร
Convidecia
ZF2001
วันที่ 0 และ 28
ระยะ 4 (120)[ 556] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย.-ธ.ค. 2021, จีน
แอสตร้าเซนเนก้า
ไฟเซอร์
วันที่ 0 และ 28
ระยะ 2 (676)[ 557] ช่วงเวลาและแหล่ง: เม.ย. 2021-เม.ย. 2022, สเปน
แอสตร้าเซนเนก้า ไฟเซอร์ โมเดอร์นา
ไฟเซอร์ โมเดอร์นา
วันที่ 0 และ 28
ระยะ 2 (1,200)[ 558] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค. 2021-มี.ค. 2023, แคนาดา
ไฟเซอร์ โมเดอร์นา
ไฟเซอร์ โมเดอร์นา
วันที่ 0 และ 42
ระยะ 2 (400)[ 559] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค. 2021-ม.ค. 2022, ฝรั่งเศส
แอสตร้าเซนเนก้า
ไฟเซอร์
วันที่ 0 และ 28
ระยะ 2 (3,000)[ 560] ช่วงเวลาและแหล่ง: พ.ค.-ธ.ค. 2021, ออสเตรีย
จอห์นสัน
ไฟเซอร์ จอห์นสัน โมเดอร์นา
วันที่ 0 และ 84
ระยะ 2 (432)[ 561] ช่วงเวลาและแหล่ง: มิ.ย. 2021-ก.ย. 2022, เนเธอร์แลนด์
ในเดือนเมษายน องค์การอนามัยโลกแถลงการณ์โดยเป็นตัวแทนของนักวิทยาศาสตร์กลุ่มต่าง ๆ ทั่วโลกว่าจะร่วมมือกันเพื่อเร่งพัฒนาวัคซีนป้องกันโรคโควิด[ 562] ๆ รวมทั้งองค์กรที่กำลังพัฒนาวัคซีนแคนดิเดต องค์กรควบคุมและตั้งนโยบายของรัฐ ผู้ให้เงินทุน องค์กรสาธารณสุข และรัฐบาล ให้ร่วมมือกันเพื่อให้สามารถผลิตวัคซีนที่มีประสิทธิผลได้โดยมีปริมาณเพียงพอในการแจกจำหน่ายให้แก่เขตต่าง ๆ ทั้งหมดของโลกโดยเฉพาะเขตที่ยากจน[ 31]
เมื่อวิเคราะห์ประวัติของอุตสาหกรรมพัฒนาวัคซีนก็พบว่า การพัฒนาจะล้มเหลวในอัตราร้อยละ 84–90[ 31] [ 89] ๆ ที่ยังไม่ชัดเจนทั้งหมด และต้องใช้กลยุทธ์และเทคโนโลยีใหม่ ๆ เพื่อพัฒนาวัคซีน ทุก ๆ ขั้นตอนจึงเสี่ยงไม่สำเร็จสูงมาก[ 31]
เพื่อประเมินประสิทธิผลที่วัคซีนหนึ่ง ๆ อาจมี ก็จะต้องพัฒนาแบบจำลองทางคอมพิวเตอร์และสัตว์จำลองซึ่งเฉพาะเจาะจงต่อโควิดที่ไม่เคยมีมาก่อน และสิ่งจำลองเหล่านี้ก็ยังไม่สามารถทดสอบยืนยันกับลักษณะต่าง ๆ ของไวรัสที่ยังไม่ปรากฏ เป็นสิ่งที่ต้องร่วมกันทำโดยกำลังจัดตั้งในปี 2020[ 31] [ 38]
ผู้พัฒนาวัคซีนโดยมากเป็นบริษัทเล็ก ๆ หรือทีมนักวิจัยในมหาวิทยาลัย ผู้มีประสบการณ์น้อยในการออกแบบวัคซีนให้ประสบความสำเร็จ มีทุนจำกัดเพื่อทำงานทดลองทางคลินิกที่ซับซ้อนและเพื่อผลิตวัคซีนถ้าไม่ได้บริษัทเภสัชภัณฑ์ยักษ์ใหญ่ข้ามชาติ เป็นหุ้นส่วน[ 38] [ 31] [ 31]
2020วัคซีนแคนดิเดตที่กำลังออกแบบหรือพัฒนาในระยะพรีคลินิกสำหรับโควิดอาจไม่ได้รับอนุมัติให้ศึกษาในมนุษย์ช่วงปี 2020 เพราะเป็นพิษ ไม่มีประสิทธิผล ชักนำให้ภูมิคุ้มกันตอบสนอง หรือล้มเหลวในด้านต่าง ๆ ในสัตว์ทดลอง หรืออาจไม่มีทุนพอ[ 563] [ 564] 1 อยู่ในอัตราร้อยละ 41–57[ 563]
ค่าใช้จ่ายของการทดลองเบื้องต้นในมนุษย์ค่อนข้างสูงสำหรับผู้พัฒนาวัคซีน ประเมินอยู่ที่ 14–25 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 440–786 ล้านบาท)
สำหรับโปรแกรมการทดลองระยะที่ 1 ทั่วไป แต่ก็อาจถึง 70 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 2,200 ล้านบาท) ได้เหมือนกัน[ 563] [ 565] โรคไวรัสอีโบลา ที่ระบาดทั่วระหว่างปี 2013–2016 ซึ่งมีวัคซีนแคนดิเดต 37 ชนิดที่พัฒนาอย่างเร่งด่วน มีเพียงชนิดเดียวเท่านั้นที่ได้รับอนุมัติให้ใช้เป็นวัคซีน โดยมีค่าใช้จ่ายเพื่อยืนยันประสิทธิผลในการทดลองระยะที่ 2–3 ประมาณพันล้านดอลลาร์สหรัฐ (35,292 ล้านบาท)[ 563]
วัคซีนบางชนิดมีผลที่ไม่เฉพาะเจาะจง (non-specific effects)
คืออาจมีประโยชน์เกินนอกเหนือจากโรคที่ป้องกัน[ 566]
แม้อ้างว่า (มี.ค., มิ.ย. และ ก.ค.) อัตราการตายเหตุโควิดจะต่ำกว่าในประเทศที่ฉีดวัคซีนบีซีจี เพื่อป้องกันวัณโรค เป็นปกติ[ 567] [ 568] [ 569] [ 570] องค์การอนามัยโลก ก็กล่าวในเดือนเมษายนว่า ไม่มีหลักฐานว่าวัคซีนนี้มีผลต้านโควิด[ 571] ประเทศเนเธอร์แลนด์ ได้เริ่มการทดลองวัคซีนบีซีจีแบบสุ่มเพื่อลดการติดโรคโควิดโดยรับแพทย์พยาบาล 1,000 คน[ 572] ออสเตรเลีย ก็ทดลองแบบสุ่มเช่นกันโดยรับแพทย์พยาบาล 4,170 คน[ 573] [ 574]
การทดลองแบบสุ่มและมีกลุ่มควบคุม โดยยาหลอก เพื่อตรวจว่าวัคซีนเอ็มเอ็มอาร์ (ป้องกันโรคหัด -คางทูม -หัดเยอรมัน ) สามารถป้องกันแพทย์พยาบาลจากโรคโควิดจะเริ่มในเดือนพฤษภาคม 2020 ที่กรุงไคโร โดยรับอาสาสมัคร 200 คน[ 575]
นักวิจัยได้ศึกษาวัคซีนบีซีจี อันอาจมีผลที่ไม่เฉพาะเจาะจง (non-specific effects) เป็นการป้องกันการติดเชื้อไวรัสโควิด-19 หลังจากสังเกตการณ์ว่าอัตราตายและความรุนแรงของโรคจะน้อยกว่าในประเทศกำลังพัฒนา (ที่มักใช้วัคซีนนี้)
แต่องค์การอนามัยโลกก็เตือนว่า มีปัจจัยหลายอย่างที่อาจมีผลต่อข้อสังเกตเช่นนี้เช่น อัตราการตรวจโรคโควิดและภาระโรค (disease burden)[ 576] ๆ[ 577]
ปัจจุบัน ยังไม่มีหลักฐานพอสนับสนุนข้อสรุปว่า วัคซีนบีซีจีมีประสิทธิภาพป้องกันโควิด[ 578] มหาวิทยาลัยเอ็กซิเตอร์ (อังกฤษ) ประกาศการทดลองนานาชาติขนาดใหญ่เพื่อศึกษาว่า การให้วัคซีนบีซีจีสามารถลดอันตรายของโควิดต่อบุคลากรทางแพทย์หรือไม่[ 579] [ 580] เนเธอร์แลนด์ ก็ประกาศเช่นเดียวกันในเดือนพฤษภาคมก่อนหน้านั้น[ 577]
จนถึงเดือนกันยายน 2020 วัคซีนแคนดิเดต 11 อย่างที่อยู่ในระยะการทดลองทางคลินิกใช้ตัวเสริมเพื่อเพิ่มการตอบสนองของภูมิคุ้มกัน[ 38] ตัวเสริม หรือ immunological adjuvant เป็นสารที่เลือกใช้กับวัคซีนเพื่อเพิ่มการตอบสนองของภูมิคุ้มกันต่อแอนติเจน เช่นต่อไวรัสโควิดหรือไข้หวัดใหญ่[ 581] ๆ ก็คือ ตัวเสริมอาจใช้กับวัคซีนโควิดเพื่อเพิ่มการตอบสนองของภูมิคุ้มกันและเพิ่มประสิทธิศักย์ ในการลดหรือป้องกันการติดเชื้อโควิดในบุคคลที่ได้วัคซีน[ 581] [ 582] ไวรัสโควิดเชื้อตาย (inactivated) ในวัคซีนโปรตีนที่ได้จากยีนลูกผสม (recombinant protein) หรือในวัคซีนที่ใช้เวกเตอร์ (vector)[ 582] [ 582] [ 581] [ 582]
เส้นโค้ง การติดไวรัสโควิด-19 ที่แสดงอาการแบบสะสม (cumulative incidence curve) หลังจากฉีดวัคซีนโควิด-19 ของไฟเซอร์-ไบออนเทค (โทซิแนเมแรน) โดสแรก เทียบกับที่ฉีดยาหลอก ในการทดลองทางคลินิก แบบอำพรางทั้งสองฝ่าย คือทั้งผู้ฉีดยาและผู้ตรวจสอบไม่รู้ว่าผู้ฉีดยาได้วัคซีนหรือยาหลอก (เส้นแดง) ยาหลอก (เส้นน้ำเงิน) โทซิแนเมแรน[ 583] ประสิทธิศักย์ของวัคซีน (efficacy) หมายถึงสมรรถภาพของวัคซีนในการลดความเสี่ยงการติดโรคของผู้ได้รับวัคซีนในการทดลองแบบมีกลุ่มควบคุม โดยเทียบกับผู้ไม่ได้รับ[ 147] ยาหลอก ) และที่ร้อยละ 50 ก็หมายถึงการมีกรณีการติดโรคครึ่งหนึ่งเทียบกับผู้ไม่ได้วัคซีน
ประสิทธิศักย์อาจลดลงถ้าผู้ฉีดจับแขนหรือบีบแขนของผู้รับวัคซีนอย่างไม่ถูกต้อง ทำให้ฉีดวัคซีนเข้าใต้ผิวหนัง แทนที่จะฉีดเข้ากล้ามเนื้อ [ 584] [ 585] [ 586]
เป็นการยากที่จะเทียบประสิทธิศักย์ของวัคซีนต่างชนิดกัน เพราะข้อมูลประสิทธิศักย์ของวัคซีนแต่ละชนิดได้จากการทำการทดลองกับกลุ่มประชากรที่ต่างกัน ในภูมิภาคที่ต่างกัน และกับไวรัสสายพันธุ์ต่าง ๆ กัน[ 587] [ 588] ๆ สะท้อนเพียงการป้องกันโรค และอาจเป็นตัวบ่งชี้การติดต่อเชื้อที่ไม่ดีเพราะผู้ไม่มีอาการก็ยังสามารถแพร่เชื้อไปให้คนอื่นได้มาก[ 589]
องค์การอาหารและยาสหรัฐ (FDA) และสำนักงานการแพทย์ยุโรป (EMA) มีเกณฑ์ประสิทธิศักย์ขั้นต่ำของวัคซีนโควิด-19 ที่ร้อยละ 50 สำหรับการขึ้นทะเบียนให้ใช้[ 590] [ 591] [ 592] ค่าระดับการติดเชื้อพื้นฐาน คือ
R
0
{\displaystyle R_{0}}
นโยบาย อื่น ๆ เช่น การเว้นระยะห่างทางสังคม [ 593]
ประสิทธิศักย์ที่ไม่น้อยของวัคซีนเอ็มอาร์เอ็นเอบางอย่างหลังจากฉีดเพียงแค่โดสเดียวเป็นตัวบ่งว่า[ 594] ๆ ก็ได้เห็นแล้วตั้งแต่การทดลองระยะที่ 1-2[ 595] ๆ (เช่น ให้เต็มสูตรสำหรับคนชรา ให้น้อยลดสำหรับเยาวชน[ 596] [ 597] ๆ แบบจำลองการระบาดได้แสดงให้เห็นแล้ว[ 598]
พิสัยต่าง ๆ ในตารางต่อไปนี้มีช่วงความเชื่อมั่น (CI ) ที่ร้อยละ 95 ยกเว้นจะระบุเป็นพิเศษ โดยค่าเป็นจริงสำหรับคนทุกช่วงอายุตามแหล่งอ้างอิง
โดยนิยามแล้ว ความแม่นยำของค่าประเมินที่ไม่มีช่วงความเชื่อมั่นจะยังไม่ชัดเจน
ค่าประสิทธิศักย์ในการป้องกันโรคที่มีอาการรุนแรงเป็นเรื่องสำคัญสุด เพราะการเข้า รพ. และความตายเป็นปัญหาทางสาธารณสุขที่ต้องป้องกันก่อนอื่น[ 599]
↑ อาการน้อยรวมทั้งเป็นไข้ ไอแห้ง ล้า ปวดกล้ามเนื้อ ปวดข้อ เจ็บคอ ท้องร่วง คลื่นไส้ อาเจียน ปวดศีรษะ ไม่ได้กลิ่น ไม่รู้รส คัดจมูก น้ำมูกไหล ตาแดง เป็นผื่น หนาวสะท้าน เวียนศีรษะ อาการปานกลางคือ ปอดอักเสบ
↑ อาการรุนแรงแต่ไม่ถึงต้องเข้า รพ. และไม่เสียชีวิตสำหรับคนหนึ่ง ๆ หมายถึงอาการทางการหายใจที่รุนแรงตามที่วัดเมื่อพักหรือเมื่อกำลังตรวจ (ซึ่งนอกเหนือจากการมีปอดบวม ลิ่มเลือดในหลอดเลือดดำส่วนลึก หายใจลำบาก ภาวะพร่องออกซิเจน การเจ็บหน้าอกอย่างคงยืน เบื่ออาหาร สับสน เป็นไข้สูงกว่า 38 องศาสเซลเซียส) เป็นอาการที่ยังไม่คงยืนหรือรุนแรงพอให้เข้า รพ. หรือทำให้ถึงชีวิต โดยเป็นอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้ คือ หายใจ ≥ 30 ครั้งต่อนาที, หัวใจเต้น ≥ 125 ครั้งต่อนาที, ความเข้มข้นออกซิเจนในเลือด (SpO2) ≤ 93% เมื่อหายใจปกติที่ระดับน้ำทะเล หรือ partial pressure of oxygen/fraction of inspired oxygen (PaO2/FiO2) < 300 mmHg
↑ อาการรุนแรงจนต้องเข้า รพ. หรือถึงตายหมายถึงอาการที่ต้องรักษาที่ รพ. หรือทำให้ถึงตาย รวมทั้ง หายใจลำบาก ภาวะพร่องออกซิเจน การเจ็บหน้าอกอย่างคงยืน เบื่ออาหาร สับสน เป็นไข้สูงกว่า 38 องศาสเซลเซียส) การหายใจล้มเหลว ไตวาย การทำงานผิดปกติของอวัยวะหลายระบบ ภาวะพิษเหตุติดเชื้อ และช็อก
↑ เมื่อฉีด 2 โดสโดยห่างกันอย่างน้อย12 สัปดาห์ แต่เมื่อฉีดห่างกันน้อยกว่า 6 สัปดาห์ ประสิทธิศักย์จะอยู่ที่ ≈
↑ 5.00 5.01 5.02 5.03 5.04 5.05 5.06 5.07 5.08 5.09 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 5.16 5.17 5.18 5.19 5.20 5.21 5.22 5.23 5.24 5.25 ไม่ได้ระบุช่วงความเชื่อมั่น (CI ) จึงไม่สามารถรู้ความแม่นยำของค่านี้ได้จริง ๆ
↑ เมื่อฉีด 2 โดสโดยห่างกัน 4 สัปดาห์เป็นค่าประสิทธิศักย์เพื่อ "ป้องกันโรคโควิด-19 ที่แสดงอาการ"
↑ 7.0 7.1 7.2 ในการทดลองวัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทค สำหรับกลุ่มฉีดวัคซีน ผู้มีอาการโควิด-19 จะนับว่าติดโรคก็ต่อเมื่อเริ่มมีอาการยิ่งกว่า 7 วันหลังฉีดวัคซีนโดสที่ 2 และยืนยันด้วยการตรวจ RT-PCR เป็นผลบวก
กรณีที่มีอาการน้อยหรือปานกลางต้องมีอาการดังต่อไปนี้อย่างใดอย่างหนึ่งและตรวจพบเชื้อภายใน 4 วันก่อนหรือหลังช่วงที่มีอาการ อาการรวมทั้ง เป็นไข้ เริ่มไอ หรือไอเพิ่ม เริ่มหายใจติดขัดหรือติดขัดเพิ่ม หนาวสะท้าน เริ่มปวดกล้ามเนื้อ หรือปวดเพิ่ม เริ่มไม่ได้กลิ่นหรือไม่รู้รสหรือเป็นเพิ่ม เจ็บคอ ท้องร่วง หรืออาเจียน
เค้สอาการรุนแรงยังต้องมีอาการเพิ่มดังต่อไปนี้อย่างใดอย่างหนึ่ง
อาการเมื่อพักที่แสดงว่าเป็นโรคทั้งร่างกายอย่างรุนแรง (หายใจ ≥30 ครั้งต่อนาที, หัวใจเต้น ≥ 125 ครั้งต่อนาที, ความเข้มข้นออกซิเจน (SpO2) ≤93% เมื่อหายใจปกติที่ระดับน้ำทะเล หรือ PaO2/FiO2 < 300 mmHg),
การหายใจล้มเหลว (นิยามว่าต้องใช้ออกซิเจนแบบไฮโฟลว์ หรือใช้เครื่องช่วยหายใจ คือ non-invasive ventilation, mechanical ventilation หรือ ECMO )
มีหลักฐานว่าช็อก คือ SBP < 90 mm Hg, DBP < 60 mm Hg หรือต้องใช้สารกระตุ้นการหดตัวกล้ามเนื้อหลอดเลือด (vasopressors)
การทำงานผิดปกติอย่างฉับพลันและสำคัญของไต ตับ และระบบประสาท ,
เข้าห้องไอซียู
เสียชีวิต[ 601] [ 602] ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 ค่านี้ไม่แม่นยำพอเพื่อจะยืนยันว่ามีประสิทธิศักย์สูงจริง ๆ เพราะค่าจำกัดล่างของช่วงความเชื่อมั่น (CI ) แบบ 95% นั้นต่ำกว่า 30%
↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 กรณีมีอาการปานกลาง
↑ 10.00 10.01 10.02 10.03 10.04 10.05 10.06 10.07 10.08 10.09 10.10 10.11 เป็นค่าประสิทธิศักย์ที่รายงาน ณ วันที่ 28 หลังฉีดวัคซีนของจอห์นสันแอนด์จอห์นสันแบบโดสเดียว โดยค่าจะต่ำกว่าถ้ารายงาน ณ วันที่ 14 หลังฉีดวัคซีน[ 153]
↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 หลังจากฉีดวัคซีน 28 วัน ไม่มีใครเข้า รพ. หรือเสียชีวิตในบรรดาคน 19,630 คนที่ได้วัคซีนในการทดลอง เทียบกับกลุ่มที่ได้ยาหลอก 19,691 ซึ่งมีคนเข้า รพ. 16 คน (อัตราอุบัติการณ์ ที่ 5.2 ต่อ 1,000 คน-ปี)[ 153] ราย[ 603]
↑ ในการทดลองวัคซีนของโมเดอร์นา สำหรับกลุ่มฉีดวัคซีน ผู้มีอาการโควิด-19 จะนับว่าติดโรคก็ต่อเมื่อเริ่มมีอาการยิ่งกว่า 14 วันหลังฉีดวัคซีนโดสที่ 2 และยืนยันด้วยการตรวจ RT-PCR เป็นผลบวก และต้องมีอาการแบบทั้งร่างกายอย่างน้อย 2 อย่าง (เป็นไข้ ยิ่งกว่า 38 องศาสเซลเซียส, หนาวสะท้าน, ปวดกล้ามเนื้อ , ปวดศีรษะ , เจ็บคอ , ปัญหาการได้กลิ่นหรือลิ้มรสที่เกิดใหม่) หรือมีอาการทางการหายใจอย่างหนึ่ง (ไอ หายใจติดขัด หรือปอดบวม ไม่ว่าจะโดยอาการหรือโดยการถ่ายเอกซเรย์ )[ 604]
↑ 13.0 13.1 ในการทดลองวัคซีนของโมเดอร์นา อาการที่จัดว่าหนักนิยามว่า ต้องผ่านเกณฑ์อาการเบา/ปานกลางบวกกับกลุ่มอาการอย่างใดอย่างหนึ่งดังต่อไปนี้
อาการที่ระบุว่าป่วยหนักทั้งระบบ เช่น หายใจ ≥30 ครั้งต่อนาที, หัวใจเต้น ≥125 ครั้งต่อนาที, ความเข้มข้นออกซิเจนในเลือด (SpO2) ≤93% เมื่อหายใจปกติที่ระดับน้ำทะเล หรือ PaO2/FIO2 < 300 mm Hg,
ความล้มเหลวทางการหายใจ หรือ ARDS (นิยามว่าต้องให้ออกซิเจนแบบไฮโฟลว์ ต้องใช้เครื่องช่วยหายใจ หรือ ECMO ) มีหลักฐานว่าช็อก (SBP < 90 mmHg, DBP < 60 mmHg หรือต้องใช้สารกระตุ้นการหดตัวกล้ามเนื้อหลอดเลือด (vasopressors)
การทำงานผิดปกติอย่างสำคัญของไต ตับ หรือระบบประสาท
การเข้าห้องไอซียู
การเสียชีวิต ยาหลอก ซึ่งมีคน 30 คนเข้า รพ. (อัตราอุบัติการณ์ ที่ 9.1 ต่อ 1,000 คน-ปี)[ 604]
↑ 14.0 14.1 14.2 14.3 14.4 14.5 14.6 ข้อมูลของการทดลองทางคลินิก ระยะที่ 3 ยังไม่ได้ตีพิมพ์และยังไม่ได้ทบทวนโดยผู้รู้เสมอกัน
↑ 15.0 15.1 15.2 15.3 15.4 15.5 ไม่พบเค้สในการทดลอง
งานศึกษาประสิทธิภาพของวัคซีนในสถานการณ์จริงจะวัดว่า วัคซีนสามารถป้องกันเหตุการณ์ต่าง ๆ รวมทั้งการติดเชื้อ อาการแสดง การเข้า รพ. และการตายได้แค่ไหน โดยติดตามตรวจสอบกับกลุ่มประชากรขนาดใหญ่ในเหตุการณ์จริงที่ปัจจัยต่าง ๆ ไม่ได้เป็นไปตามคาดหวังทุกอย่าง[ 619]
ในอิสราเอล ช่วง 20 ธันวาคม 2020 - 28 มกราคม 2021 ในบรรดาคน 715,425 คนที่ฉีดวัคซีนของโมเดอร์นา หรือของไฟเซอร์-ไบออนเทค พบว่า เริ่มตั้งแต่วันที่ 7 หลังจากได้โดสที่สอง มีเพียง 317 คน (ร้อยละ 0.04) ที่ป่วยเป็นโรคโควิด-19 โดยมีอาการเบาจนถึงปานกลาง และมีเพียง 16 คน (ร้อยละ 0.002) ที่ต้องเข้า รพ.[ 620]
ตามรายงานของศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคสหรัฐ วัคซีนของโมเดอร์นาและของไฟเซอร์-ไบออนเทคมีผลป้องกันดีมากในสถานการณ์จริง คือ เมื่อได้วัคซีนครบ ประสิทธิภาพป้องกันโรคทั้งที่มีอาการและไม่มีอาการของวัคซีนเอ็มอาร์เอ็นเอ (≥14 วันหลังจากโดสที่สอง) อยู่ที่ร้อยละ 90 ส่วนเมื่อได้วัคซีนเพียงโดสเดียว ประสิทธิภาพป้องกันโรค (≥14 วันหลังจากโดสแรกแต่ก่อนได้โดสที่สอง) อยู่ที่ร้อยละ 80[ 621]
ในสหราชอาณาจักร มีบุคลากรทางแพทย์ 15,121 คนใน รพ. 104 แห่งผู้ตรวจไม่พบแอนติบอดี สำหรับโควิด-19 ก่อนงานศึกษานี้ ที่ได้ติดตามตรวจด้วย RT-PCR อาทิตย์ละสองครั้งระหว่าง 7 ธันวาคม 2020 - 5 กุมภาพันธ์ 2021 ซึ่งเป็นช่วงที่สายพันธุ์อัลฟา กำลังระบาด งานศึกษาเปรียบเทียบผู้ที่ได้วัคซีนกับผู้ที่ไม่ได้วัคซีน โดยร้อยละ 90.7 ได้วัคซีนและที่เหลือร้อยละ 9.3 ไม่ได้ แล้วพบว่า วัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทคลดการติดเชื้อทั้งหมด (รวมทั้งแบบไม่แสดงอาการ) [ 622] [ต้องการการอัปเดต
ในอิสราเอล งานศึกษากับกลุ่มประชากรทั่วไปจาก 17 มกราคม - 6 มีนาคม 2021 ซึ่งเป็นช่วงที่อัลฟาเป็นสายพันธุ์หลัก พบว่า วัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทคลดการติดเชื้อโควิด-19 แบบไม่แสดงอาการร้อยละ 94 และลดการติดเชื้อแบบแสดงอาการร้อยละ 97[ 623]
งานศึกษากับคนไข้ของมาโยคลินิกก่อนผ่าตัดในสหรัฐแสดงว่า วัคซีนเอ็มอาร์เอ็นเอ ป้องกันการติดเชื้อแบบไม่แสดงอาการได้ร้อยละ 80[ 624]
งานศึกษาหนึ่งในสหราชอาณาจักรพบว่า วัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้า โดสหนึ่งมีผลป้องกันโรค ปีและยิ่งกว่า[ 625]
แม้เป้าหมายแรกสุดในเหตุการณ์โรคระบาดทั่วก็คือป้องกันคนไม่ไให้ติดโรค แต่เป้าหมายระยะยาวปกติก็คือเพื่อกำจัดโรคในที่สุด
แต่จะทำอย่างนี้ได้ สัดส่วนประชากรที่มีภูมิคุ้มกันจะต้องยิ่งกว่าอัตราการฉีดวัคซีนครอบคลุมวิกฤติ คือ
V
c
{\displaystyle V_{c}}
ค่าระดับการติดเชื้อพื้นฐาน คือ
R
0
{\displaystyle R_{0}}
E
{\displaystyle E}
[ 644]
V
c
=
1
− − -->
1
/
R
0
E
{\displaystyle V_{c}={\frac {1-1/R_{0}}{E}}}
สำหรับเชื้อโควิด-19 ถ้าสมมุติว่า R0 ≈ 2.87[ 645] สมการ เดียวกัน ประสิทธิภาพป้องกันการติดต่อโรคที่จำเป็นของวัคซีนสามารถคำนวณได้โดยสมการ
E
=
1
− − -->
1
/
R
0
V
c
{\displaystyle E={\frac {1-1/R_{0}}{V_{c}}}}
ถ้าสมมุติเช่นกันว่า R0 ≈ 2.87 และสมมุติว่า จริง ๆ คงจะฉีดวัคซีนให้ประชากรได้ประมาณร้อยละ 75 วัคซีนก็จะต้องมีประสิทธิภาพป้องกันการติดต่อโรคได้ยิ่งกว่าร้อยละ 86.9[ 593] ๆ ทำไม่ได้ว่าเต็มร้อย วัคซีนก็จะต้องมีประสิทธิภาพป้องกันการติดต่อโรคได้ยิ่งกว่าร้อยละ 65.2
และที่มีประสิทธิภาพน้อยกว่านี้ก็จะไม่สามารถกำจัดโรคได้
จนถึงเดือนมิถุนายน 2021 งานศึกษาหลังวางตลาด (post-marketing) หลายงานได้ประเมินประสิทธิภาพของวัคซีนในการป้องกันการติดเชื้อที่ไม่แสดงอาการ
แม้การป้องกันการติดเชื้อจะมีผลชะลอการติดต่อโรค (โดยเฉพาะแบบไม่แสดงอาการ) แต่ก็ยังต้องตรวจสอบผลระงับการติดต่อโรคที่ได้แน่นอนต่อไป[ 646]
ไวรัสโควิด-19 บางสายพันธุ์ ติดต่อได้ง่ายกว่า คือมีค่าระดับการติดเชื้อยังผล (effective reproduction number) ที่สูงกว่า ซึ่งระบุว่ามีค่าระดับการติดเชื้อพื้นฐาน ที่สูงกว่า
ดังนั้น การควบคุมโรคจึงต้องอาศัยอัตราการฉีดวัคซีนครอบคลุมที่สูงกว่า หรือวัคซีนต้องมีประสิทธิภาพป้องกันการติดต่อได้สูงกว่า หรืออาจจะต้องได้ปัจจัยทั้งสองอย่าง
ในเดือนกรกฎาคม 2021 ผู้เชี่ยวชาญหลายท่านระบุว่า การได้ภูมิคุ้มกันหมู่ ในปัจจุบันอาจเป็นไปไม่ได้เพราะว่าสายพันธุ์เดลตา ยังสามารถติดต่อได้แม้ในบุคคลที่ฉีดวัคซีนแล้ว[ 647] ๆ[ 648]
วิดีโอภาษาอังกฤษขององค์การอนามัยโลก ซึ่งอธิบายว่าสายพันธุ์ของโรคเกิดขึ้นได้อย่างไรในเขตที่ประชาชนไม่ได้ฉีดวัคซีน ปฏิสัมพันธ์ระหว่างไวรัสโควิด-19 กับมนุษย์ตอนแรกเป็นไปตามธรรมชาติ แต่ปัจจุบันได้เปลี่ยนไปเพราะการฉีดวัคซีน[ 649] [ 650] ๆ ได้ระบุว่า วัคซีนที่พัฒนาเพื่อต่อต้านสายพันธุ์ดั้งเดิมมีประสิทธิศักย์ต่อต้านการติดเชื้อแบบแสดงอาการที่ลดลงสำหรับสายพันธุ์บางสายพันธุ์[ 651]
ในเดือนธันวาคม สายพันธุ์ใหม่ของไวรัสโควิด-19 คือสายพันธุ์อัลฟา (B.1.1.7) ได้พบเป็นครั้งแรกในสหราชอาณาจักร[ 652]
องค์การอนามัยโลก ระบุว่ามีหลักฐานจำกัดที่แสดงว่าวัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้า ของไฟเซอร์-ไบออนเทค และโนวาแวกซ์ยังคงประสิทธิผล/ประสิทธิภาพต่อต้านสายพันธุ์อัลฟาอยู่ ส่วนวัคซีนอื่น ๆ ยังไม่มีข้อมูล
ในเรื่องการคงระดับแอนติบอดีลบล้างฤทธิ์ ซึ่งป้องกันการติดเชื้อแบบไม่แสดงอาการและสำคัญในการยุติเหตุการณ์ระบาดทั่ว วัคซีนที่ใช้มากที่สุดรวมทั้งสปุตนิกวี วัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทค ของโมเดอร์นา ของซิโนแวค ของซิโนฟาร์ม และโคแว็กซิน ก็ปรากฏว่าคงระดับแอนติบอดีสำหรับสายอัลฟาด้วย
สำหรับวัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้า ระดับแอนติบอดีลดลงเล็กน้อยจนถึงปานกลาง
ส่วนวัคซีนอื่น ๆ ยังไม่มีข้อมูล[ 653]
ผลเบื้องต้นแสดงว่า วัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทคและโมเดอร์นาสามารถป้องกันสายพันธุ์นี้[ 654] [ 655]
งานศึกษาหนึ่งระบุว่า วัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้ามีประสิทธิศักย์ระหว่าง 42-89 ต่อต้านสายพันธุ์นี้ เทียบกับร้อยละ 71-91 สำหรับสายพันธุ์อื่น[ 656]
ผลเบื้องต้นจากการทดลองทางคลินิกระบุว่า วัคซีนโนวาแวกซ์มีประสิทธิภาพประมาณร้อยละ 96 สำหรับการติดเชื้อที่แสดงอาการสำหรับสายพันธุ์ดั้งเดิม และประมาณร้อยละ 86 สำหรับสายพันธุ์อัลฟา[ 657]
องค์การอนามัยโลกระบุว่า มีหลักฐานจำกัดจากงานศึกษาเบื้องต้นหลายงานที่แสดงว่าวัคซีนต่าง ๆ มีประสิทธิศักย์/ประสิทธิภาพต่อต้านสายพันธุ์เบตาลดลงในระดับต่าง ๆ รวมทั้งวัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้า (อาจจะมาก) โนวาแวกซ์ (ปานกลาง) วัคซีนของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทคและจอห์นสันแอนด์จอห์นสัน (น้อย) โดยยังไม่มีข้อมูลสำหรับวัคซีนอื่น ๆ
ในเรื่องการคงระดับแอนติบอดีลบล้างฤทธิ์ ซึ่งป้องกันการติดเชื้อแบบไม่แสดงอาการและสำคัญในการยุติเหตุการณ์ระบาดทั่ว วัคซีนที่ใช้มากที่สุดรวมทั้งวัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้า สปุตนิกวี จอห์นสันแอนด์จอห์นสัน ไฟเซอร์-ไบออนเทค โมเดอร์นา และโนวาแวกซ์ล้วนมีแอนติบอดีลดลงในระดับน้อยจนถึงมาก ยกเว้นซิโนแวคและซิโนฟาร์มที่มีแอนติบอดีลดลงน้อย โดยวัคซีนอื่น ๆ ยังไม่มีข้อมูล[ 653]
โมเดอร์นาได้เริ่มทำการทดลองวัคซีนรุ่นใหม่เพื่อจัดการสายพันธุ์เบตา (B.1.351) แล้ว[ 658] 17 กุมภาพันธ์ 2021 บริษัทไฟเซอร์ประกาศว่า สำหรับสายพันธุ์นี้ อานุภาพทำลายฤทธิ์ไวรัสของแอนติบอดีที่เนื่องกับวัคซีนลดลงถึง 2/3 โดยระบุด้วยว่ายังไม่สามารถกำหนดประสิทธิศักย์ของวัคซีนในการป้องกันการติดเชื้อแบบแสดงอาการ[ 659] ๆ[ 655] [ 660] 1 เมษายน 2021 รายงานจากการทดลองวัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทคในแอฟริกาใต้ กลับรายงานว่า วัคซีนมีประสิทธิภาพเต็มร้อยจนถึงตอนนั้น (คือ อาสาสมัครที่ฉีดวัคซีนไม่มีใครติดโรคเลย) เทียบกับกลุ่มยาหลอกที่อาสาสมัคร 6 คนติดเชื้อชนิดเบตา[ 661]
ในเดือนมกราคม 2021 บริษัทจอห์นสันแอนด์จอห์นสันซึ่งกำลังทดสอบวัคซีนโควิด-19 ในแอฟริกาใต้ รายงานว่าประสิทธิศักย์การป้องกันการติดเชื้อแบบมีอาการปานกลางจนถึงหนักอยู่ที่ร้อยละ 72 ในสหรัฐและร้อยละ 57 ในแอฟริกาใต้[ 662]
ในวันที่ 6 กุมภาพันธ์ หนังสือพิมพ์อังกฤษ Financial Times ได้รายงานข้อมูลเบื้องต้นจากงานศึกษาในแอฟริกาใต้ร่วมกับมหาวิทยาลัยออกซฟอร์ดที่แสดงว่า วัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้ามีประสิทธิศักย์ลดลงสำหรับสายพันธุ์นี้[ 663] คน วัคซีนสามารถป้องกันโรคได้เพียงเล็กน้อยยกเว้นแต่คนที่มีอาการหนักสุด[ 664] 7 กุมภาพันธ์ 2021 กระทรวงสาธารณสุขแอฟริกาใต้จึงระงับแผนการฉีดวัคซีนนี้ 1 ล้านโดสให้แก่ประชาชน[ 664] [ 665]
ในเดือนมีนาคม 2021 มีรายงานว่า "ประสิทธิศักย์เบื้องต้นที่พบ" ของโนวาแว็กซ์ (NVX-CoV2373) สำหรับการติดเชื้อชนิดเบตาที่มีอาการอ่อน ปานกลาง และรุนแรง[ 666]
องค์การอนามัยโลก ระบุว่ามีหลักฐานจำกัดที่แสดงว่าวัคซีนของซิโนแวค และของซิโนฟาร์ม ยังคงประสิทธิผล/ประสิทธิภาพต่อต้านสายพันธุ์แกมมาอยู่ ส่วนวัคซีนอื่น ๆ ยังไม่มีข้อมูล
ในเรื่องการคงระดับแอนติบอดีลบล้างฤทธิ์ ซึ่งป้องกันการติดเชื้อแบบไม่แสดงอาการและสำคัญในการยุติเหตุการณ์ระบาดทั่ว วัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้าและของซิโนแวคไม่ลดหรือแทบไม่ลดประสิทธิภาพต่อต้านสายพันธุ์แกมมาเลย วัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทคและของโมเดอร์นาลดลงบางเล็กน้อยจนถึงปานกลาง ส่วนวัคซีนอื่น ๆ ยังไม่มีข้อมูล[ 653] [ 660]
สายพันธุ์เดลตา หรือ B.1.617.2 หรือ G/452R.V3 หรือ 21A[ 667] [ 668] ๆ แล้ว
เป็นสายพันธุ์ลูกหลานของ B.1.617 เช่นเดียวกับสายพันธุ์แคปปา ที่กำลังตรวจสอบ[ 669] [ 670] [ 671] [ 672] [ 673] 6 พฤษภาคม 2021 นักวิทยาศาสตร์อังกฤษได้ประกาศสายพันธุ์นี้ (ซึ่งมีจุดเด่นคือ ไม่มีการกลายพันธุ์ E484Q ) ว่าเป็นสายพันธุ์ที่น่าเป็นห่วงโดยกำหนดรหัสเป็น VOC-21APR-02 หลังจากที่พบหลักฐานว่ามันกระจายไปได้เร็วกว่าไวรัสดั้งเดิมและอาจกระจายได้เร็วเท่าสายพันธุ์อัลฟา [ 674] [ 675] [ 676] L452R , T478K และ P681R [ 677] E484Q
องค์การอนามัยโลกระบุว่า มีหลักฐานจำกัดจากงานศึกษาเบื้องต้นต่าง ๆ ที่แสดงว่าวัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้าและของไฟเซอร์-ไบออนเทคยังคงประสิทธิผล/ประสิทธิภาพต่อสายพันธุ์นี้ ส่วนวัคซีนอื่น ๆ ยังไม่มีข้อมูล
ในเรื่องการคงระดับแอนติบอดีลบล้างฤทธิ์ ซึ่งป้องกันการติดเชื้อแบบไม่แสดงอาการและสำคัญในการยุติเหตุการณ์ระบาดทั่ว วัคซีนของออกซฟอร์ด-แอสตร้าเซนเนก้ามีประสิทธิภาพลดลงอย่างมาก และวัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทคและโคแว็กซินมีประสิทธิภาพลดลงน้อยจนถึงปานกลาง ส่วนวัคซีนอื่น ๆ ยังไม่มีข้อมูล[ 653]
การรีบเร่งพัฒนาและผลิตวัคซีนเพื่อโควิด-19 ที่ระบาดทั่วอาจเพิ่มความเสี่ยงและอัตราความล้มเหลวของการได้วัคซีนที่ปลอดภัยและมีประสิทธิผล[ 92] [ 31] [ 678] [ 89] 2020 น่าจะอยู่ที่เพียงร้อยละ 10[ 31]
ในเดือนเมษายน 2020 รายงานของเซพีระบุว่า "การประสานงานและการร่วมมือกันอย่างเข้มแข็งและเป็นสากลระหว่างผู้พัฒนาวัคซีน องค์กรควบคุม องค์กรตั้งนโยบาย ผู้ให้เงินทุน องค์กรสาธารณสุข และรัฐบาลเป็นเรื่องจำเป็นเพื่อให้วัคซีนแคนดิเดตในระยะสุดท้าย ๆ สามารถผลิตได้อย่างเพียงพอและแจกจำหน่ายให้แก่เขตติดโรคทั้งหมดได้อย่างยุติธรรม โดยเฉพาะแก่เขตที่ยากจน"[ 31] [ 679] [ 680] 2020 งานสำรวจสองงานประเมินว่าประชากรสหรัฐร้อยละ 67 หรือ 80 จะยอมรับการฉีดวัคซีนป้องกันโควิด โดยมีความต่าง ๆ กันมากเหตุระดับการศึกษา การมีงานทำ เชื้อชาติ และภูมิลำเนา[ 681] [ 682]
งานวิจัยเบื้องต้นเพื่อประเมินประสิทธิผลของวัคซีนโดยใช้สัตว์แบบจำลองที่เฉพาะต่อโรคโควิด (เช่น หนูเพาะให้มียีนหน่วยรับ ACE) และใช้สัตว์ทดลองอื่น ๆ และไพรเมต ที่ไม่ใช่มนุษย์ แสดงว่าต้องรักษาความปลอดภัยทางชีวภาพในระดับ 3 เมื่อทดลองไวรัสที่ยังไม่ตาย และต้องร่วมมือกันในระดับสากลเพื่อให้มีมาตรฐานรักษาความปลอดภัย[ 92] [ 31]
แม้วัคซีนจะมุ่งช่วยกระตุ้นให้ร่างกายผลิตสารภูมิต้านทานเพื่อกำจัดเชื้อโรค แต่วัคซีนก็อาจมีผลตรงกันข้ามโดยเพิ่มฤทธิ์ของเชื้อ เป็นกระบวนการที่เรียกว่า การเพิ่มฤทธิ์ของเชื้อโดยอาศัยภูมิต้านทาน (antibody-dependent enhancement, ADE) ซึ่งเพิ่มสมรรถภาพของไวรัสในการจับกับเซลล์เป้าหมายในร่างกายแล้วจุดชนวนอาการพายุไซโตไคน์ เมื่อติดเชื้อหลังจากได้วัคซีน[ 92] [ 683] ไวรัสเป็นเวกเตอร์ , ใช้โปรตีน spike ของไวรัส หรือใช้หน่วยย่อยโปรตีนของไวรัส), ขนาดวัคซีนที่ให้, ระยะเวลาระหว่างการให้วัคซีนซ้ำ ๆ เพราะโอกาสการติดเชื้อโควิดอีก และอายุมาก ล้วนเป็นปัจจัยที่กำหนดความเสี่ยงและความรุนแรงของ ADE [ 92] [ 683] [ 92] [ 683] [ 684]
ดูหัวข้อหลักที่ประสิทธิศักย์ ประสิทธิภาพ (effectiveness) ของวัคซีนขึ้นอยู่กับประสิทธิศักย์ (efficacy) ของวัคซีน[ 147] ภูมิคุ้มกันหมู่ [ 29] [ 684] ยีน สุขภาพ (โรคประจำตัว อาหาร การตั้งครรภ์ ไวหรือแพ้อะไรง่าย ) ภูมิคุ้มกัน อายุ ฐานะทางเศรษฐกิจ หรือวัฒนธรรม อาจเป็นปัจจัยปฐมภูมิหรือทุติยภูมิซึ่งมีผลต่อความรุนแรงเมื่อติดโรคและการตอบสนองต่อวัคซีน[ 684] ปี) ผู้มีภูมิแพ้ และคนอ้วน เสี่ยงมีการตอบสนองของภูมิคุ้มกันที่อ่อนแอแล้วทำให้วัคซีนไม่มีประสิทธิผล จึงอาจต้องใช้เทคโนโลยีวัคซีนโดยเฉพาะ ๆ สำหรับคนกลุ่มเฉพาะ ๆ หรือต้องให้วัคซีนซ้ำ ๆ เพื่อจำกัดการแพร่เชื้อ[ 684] การกลายพันธุ์ของเชื้อไวรัส อาจเปลี่ยนโครงสร้างที่เป็นเป้าหมายของวัคซีน ทำให้วัคซีนไม่ได้ผล[ 685] [ 686]
ผู้พัฒนาวัคซีนต้องลงทุนแข่งขันในระดับนานาชาติเพื่อหาอาสาสมัครสำหรับการทดลองทางคลินิกระยะ 2–3 ให้มีจำนวนเพียงพอเพราะไวรัสระบาดไปในอัตราต่าง ๆ กันทั้งข้ามประเทศและในประเทศ[ 118] มาเลเซีย แคนาดา สหราชอาณาจักร และบราซิลเพื่อรับอาสาสมัครในการทดลองและเพื่อผลิตวัคซีนให้ได้จำนวนเพียงพอสำหรับการทดลองระยะที่ 3 ในประเทศบราซิลที่โรคได้เร่งระบาดเพิ่มขึ้น[ 118] ๆ และกับโปรแกรม Solidarity trial ที่องค์การอนามัยโลกเป็นผู้จัด[ 118]
นอกจากปัญหาการแข่งขันหาอาสาสมัครแล้ว ผู้จัดทำการทดลองอาจเจอกับคนที่ไม่ต้องการได้วัคซีนเพราะเหตุผลเกี่ยวกับความปลอดภัยและประสิทธิศักย์ ที่ค้านกับความเห็นพ้องของนักวิทยาศาสตร์ [ 680] [ 687]
การมีบุคลากรที่ชำนาญในการให้วัคซีนไม่พออาจเป็นอุปสรรคต่อการทดลองทางคลินิกที่ต้องแก้ปัญหาต่าง ๆ เช่น การรับสมัครอาสาสมัครในเขตชนบทที่มีความหนาแน่นประชากร น้อย อาสาสมัครที่มีอายุ เชื้อชาติ และปัญหาทางสุขภาพต่าง ๆ[ 118] [ 688]
วัคซีนต้านโควิดที่มีประสิทธิผลอาจลดความเสียหายทางเศรษฐกิจ ของโลกเป็นล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ และดังนั้น ค่าใช้จ่ายเป็นพัน ๆ ล้านดอลลาร์สหรัฐสำหรับวัคซีนเมื่อเทียบกันแล้วก็เล็กน้อย[ 689] ๆ ของเหตุการณ์ระบาดทั่ว ยังไม่ชัดเจนว่าจะสามารถสร้างวัคซีนสำหรับไวรัสนี้ได้อย่างปลอดภัย เชื่อถือได้ และมีราคาที่พอซื้อไหว และก็ยังไม่รู้ด้วยว่าจะมีค่าใช้จ่ายเพื่อพัฒนาวัคซีนเท่าไร[ 29] [ 32] [ 56] ๆ ล้านดอลลาร์สหรัฐนั้นอาจไม่ได้ผลอะไร[ 55]
หลังจากสร้างวัคซีนได้แล้ว จะต้องผลิตวัคซีนเป็นพัน ๆ ล้านโดสแล้วแจกจ่ายทั่วโลก ในเดือนเมษายน 2020 มูลนิธิบิลและเมลินดาเกตส์ประเมินว่า การผลิตและการแจกจำหน่ายวัคซีนอาจมีค่าใช้จ่ายถึง 25,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณแปดแสนล้านบาท)[ 690]
คณะกรรมาธิการยุโรป จัดให้มีการประชุมทางวิดีโอ ของผู้นำโลกในวันที่ 4 พฤษภาคม 2020 ซึ่งได้สัญญาว่าจะให้เงิน 8,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐเพื่อพัฒนาวัคซีนไวรัสโคโรนา (เป็นงานเดียวกับขององค์การอนามัยโลก)[ 691]
จนถึงเดือนพฤศจิกายน 2020 บริษัทที่ได้เงินทุนจากโปรแกรมปฏิบัติการความเร็วเหนือแสงของสหรัฐได้ตั้งราคาวัคซีนเบื้องต้นประมาณ 19.5–25 ดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 610–780 บาท) ต่อโดส (คนหนึ่งปกติต้องใช้ 2 โดส) ซึ่งเป็นราคาประมาณเท่า ๆ กับวัคซีนไข้หวัดใหญ่[ 692] ๆ[ 693]
วัคซีนต่าง ๆ ต้องขนส่งและจัดการต่าง ๆ กัน
ตัวอย่างเช่น วัคซีน tozinameran ของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทคต้องส่งในตู้แช่แข็งพิเศษ โดยมีอุณหภูมิระหว่าง −80 ถึง −60 องศาเซลเซียส [ 695] วันหลังละลาย[ 695] โดส จึงคงมีแต่ รพ. ใหญ่ ๆ ซึ่งมีเครื่องไม้เครื่องมือดีที่สามารถให้วัคซีนนี้ได้[ 696]
ส่วนวัคซีนของโมเดอร์นาต้องเก็บแช่แข็ง ระหว่าง −25 ถึง −15 องศาเซลเซียส[ 697] วัน[ 697]
สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ได้ประกาศให้อนุมัติวัคซีนของจีนคือ BBIBP-CorV แต่ก็ไม่ได้ประกอบด้วยข้อมูลและรายละเอียดสำคัญต่าง ๆ[ 698] ประสิทธิศักย์ น้อย
แม้สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์จะระบุว่า ได้พิจารณางานวิเคราะห์ในระหว่างของบริษัท แต่ก็ไม่ชัดเจนว่า ได้วิเคราะห์ข้อมูลดิบเองอย่างเป็นอิสระ
และก็ไม่ชัดเจนว่า บริษัทได้สรุปข้อมูลอย่างไร เพราะสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ไม่ได้ระบุรายละเอียดการวิเคราะห์ที่สำคัญ เช่น จำนวนคนติดเชื้อและอายุของอาสาสมัคร[ 698]
นักวิทยาการระบาด ชาวจีนที่มหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด กล่าวว่า "ยากที่จะรู้ว่าวัคซีนได้ผลดีขนาดไหน ผมหวังว่ามันคงเป็นจริง"[ 699] ๆ คล้อยตามจะต้องมีหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ ที่แน่นและข้อมูลที่ดีซึ่งสามารถให้ตรวจดูได้
ส่วนนักวิทยาไวรัส ที่มหาวิทยาลัยฮ่องกงอีกคนหนึ่งเป็นห่วงว่า ประเทศต่าง ๆ อาจต้องเลือกยอมรับวัคซีนโดยไม่มีการวิเคราะห์ที่เป็นอิสระ หรือเลือกไม่ใช้วัคซีนนี้เลย[ 699]
วัคซีนจีนอีกอย่างคือ CoronaVac ก็มีปัญหาเช่นเดียวกัน
ในวันที่ 14 ธันวาคม 2020 สำนักงานควบคุมสาธารณสุขบราซิล (Anvisa) ระบุว่า การให้อนุมัติเพื่อใช้ในประเทศจีนไม่ใช่เรื่องเปิดเผย
คือไม่มีข้อมูลว่าใช้กฎเกณฑ์อะไรในการอนุมัติให้ใช้เป็นการฉุกเฉินในประเทศจีนเมื่อเดือนมิถุนายน 2020[ 700]
เพราะโรคโควิดที่กำลังระบาดทั่ว เป็นเรื่องฉุกเฉินทั่วโลก จึงต้องพิจารณายุทธการย่อเวลาเพื่ออนุมัติให้ใช้วัคซีนป้องกันโควิด โดยเฉพาะการย่อเวลาของการทดลองทางคลินิกระยะ 2-3 ที่ปกติยาวเป็นปี ๆ[ 701] [ 702] [ 703] ไข้หวัดใหญ่ ทั่วไป ไข้รากสาดน้อย อหิวาตกโรค และมาลาเรีย [ 702] ท้าทาย (challenge) จงใจให้อาสาสมัครติดเชื้อโควิด โดยมีกลุ่มควบคุมและข้ามงานทดลองระยะ 3 ซึ่งปกติต้องทำ เพื่อช่วยเร่งให้อนุมัติใช้วัคซีนเพื่อป้องกันโรคได้อย่างกว้างขวาง[ 701] [ 704] [ 702]
เริ่มตั้งแต่เดือนมกราคม 2021 อาสาสมัครผู้ใหญ่หนุ่มสาวเป็นโหล ๆ จะจงใจทำให้ติดเชื้อโควิดในการทดลองแบบท้าทายใน รพ. ในกรุงลอนดอน ซึ่งบริหารโดยหน่วยบริหารวัคซีนโควิดเฉพาะกิจของรัฐบาลอังกฤษ[ 705] อย่างหรือมากกว่านั้น[ 705]
งานศึกษาแบบท้าทายมีสองขั้นตอน ขั้นแรกตรวจสอบวัคซีนแคนดิเดตว่าปลอดภัยหรือไม่และมีผลต่อภูมิต้านทานอย่างไรทั้งในสัตว์ทดลองและผู้ใหญ่อาสาสมัครสุขภาพดี (100 คนหรือน้อยกว่านั้น) โดยทำพร้อม ๆ กันซึ่งปกติจะทำเป็นลำดับต่อกันเริ่มจากสัตว์ก่อน
เมื่อขั้นแรกได้ผลดี ขั้นสองเป็นการทดลองขนาดใหญ่ระยะ 2–3 และให้วัคซีนขนาดที่ได้ผลแก่อาสาสมัครผู้ไม่ได้ติดโรคมาก่อน มีความเสี่ยงน้อย (เช่น ผู้มีอายุน้อย) โดยจงใจทำให้ติดเชื้อไวรัสโควิดเพื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุมที่ให้ยาหลอก [ 701] [ 702] [ 704] [ 701] [ 702] เจ้าหน้าที่ดับเพลิง หรือของผู้บริจาคอวัยวะ[ 701]
แม้งานศึกษาเช่นนี้จะน่าสงสัยทางจริยธรรม เพราะอันตรายที่อาจเกิดขึ้นต่ออาสาสมัครเหตุโรครุนแรงขึ้นอาศัยวัคซีน เพราะไม่ชัดเจนว่าวัคซีนปลอดภัยในระยะยาวหรือไม่ หรือเพราะประเด็นปัญหาอื่น ๆ แต่ตามผู้เชี่ยวชาญในเรื่องโรคติดต่อบางท่าน[ 701] [ 702] [ 704] ๆ คนทั่วโลก[ 701] [ 706]
ในวันที่ 6 พฤษภาคม 2020 องค์การอนามัยโลกได้พัฒนาแนวปฏิบัติที่แสดงกฎเกณฑ์การศึกษาโควิดแบบท้าทายในอาสาสมัครสุขภาพดี รวมวิธีการประเมินทางวิทยาศาสตร์และทางจริยธรรม การปรึกษาหารือและการประสานงานกับประชาชน การเลือกและการขอคำยินยอมของอาสาสมัคร และการดูแลสอดส่องโดยผู้เชี่ยวชาญอิสระ[ 707]
เมื่อโควิดได้เริ่มระบาดทั่วเมื่อต้นปี 2020 องค์การอนามัยโลกได้เผยแพร่แนวทางการจดบัญชีรายการยาให้ใช้เป็นการฉุกเฉิน (Emergency Use Listing) สำหรับวัคซีนใหม่ ๆ เป็นกระบวนการที่ได้มาจากการระบาดทั่วของอีโบลาระหว่างปี 2013-2016[ 708] GMP และต้องผ่านการพัฒนาตามกระบวนการให้อนุญาตก่อน (prequalification) ขององค์การ[ 708] ๆ ที่พัฒนาขึ้นในระหว่างการระบาดทั่วของโควิด การให้อนุญาตก็ยังบังคับให้ส่งเอกสารแบบเต็มในเรื่องการพัฒนาและคุณภาพการผลิต
เทียบกับสหภาพยุโรป ที่บริษัทสามารถใช้กระบวนการพิจารณาอย่างต่อเนื่อง (rolling review) คือให้ข้อมูลตามเท่าที่ได้ในการทดลองระยะที่ 3 แทนที่จะส่งข้อมูลเต็มซึ่งต้องทำเป็นเดือน ๆ หรือปี ๆ หลังการทดลองในกระบวนการปกติ
กระบวนการเช่นนี้ทำให้คณะกรรมการเวชภัณฑ์สำหรับใช้ในมนุษย์ยุโรป (CHMP) สามารถประเมินข้อมูลในเวลาจริง ซึ่งช่วยให้วัคซีนแคนดิเดตอันมีอนาคตสามารถได้อนุมัติอย่างรวดเร็วจากสำนักงานการแพทย์ยุโรป (EMA)[ 709] [ 710] วัคซีนของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทค [ 711]
วันที่ 24 มิถุนายน 2020 ประเทศจีนได้อนุมัติวัคซีนของบริษัทแคนซิโนไบโอลอจิกส์เพื่อให้ใช้อย่างจำกัดในทหาร และอนุมัติวัคซีนแบบไวรัสโควิดฆ่าแล้ว สองอย่างเพื่อใช้ในการฉุกเฉินสำหรับผู้ประกอบอาชีพความเสี่ยงสูง[ 712] 11 สิงหาคม 2020 รัสเซียประกาศการอนุมัติวัคซีนสปุตนิก วี เพื่อใช้ในการฉุกเฉิน แต่เดือนหนึ่งต่อจากนั้น ก็ยังมีวัคซีนเพียงจำนวนน้อยที่แจกจำหน่ายนอกการทดลองทางคลินิกระยะที่ 3[ 713] สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ อนุมัติวัคซีนของบริษัทซิโนฟาร์มเป็นการฉุกเฉินสำหรับบุคลากรทางแพทย์[ 714] บาห์เรน ก็ทำเช่นเดียวกันในเดือนพฤศจิกายนต่อมา[ 715]
ในสหรัฐ องค์การอาหารและยาอาจให้อนุมัติเป็นการฉุกเฉินแก่วัคซีนโควิดก่อนจะได้หลักฐานเต็มจากการทดลองระยะที่ 3 ในเรื่องความปลอดภัยและประสิทธิศักย์ แต่ก็ถูกวิจารณ์ว่าใช้อย่างผิด ๆ เพราะเหตุทางการเมือง เป็นการลดมาตรฐาน และเพิ่มความรู้สึกต่อต้านวัคซีนของประชาชนในช่วงปี 2020[ 681] [ 716] [ 717] 8 กันยายน 2020 บริษัทยาแนวหน้า 9 บริษัทที่วิจัยวัคซีนโควิดจึงได้ร่วมให้สัญญาว่า จะยื่นคำขอใช้เป็นการฉุกเฉินก็ต่อเมื่อการทดลองระยะที่ 3 ได้ระบุวัคซีนว่าปลอดภัยและมีประสิทธิศักย์แล้ว[ 718]
วันที่ 20 พฤศจิกายน 2020 บริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทคได้ยื่นคำขอใช้วัคซีนของบริษัทเป็นการฉุกเฉินแก่องค์การอาหารและยาสหรัฐ[ 719] [ 720] VRBPAC ) ขององค์การจะพิจารณาคำขอนี้ในวันที่ 10 ธันวาคม[ 721] [ 722] [ 723] 3 ต่อไปเพื่อบูรณาการข้อมูลความปลอดภัยและประสิทธิศักย์ของวัคซีน โดยในที่สุดก็จะยื่นคำขออนุมัติแบบเต็ม[ 723]
ในวันที่ 30 พฤศจิกายน 2020 บริษัทโมเดอร์นาได้ยื่นคำขอใช้วัคซีนเป็นการฉุกเฉินแก่องค์การอาหารและยาสหรัฐ[ 724] [ 725]
ในเดือนพฤศจิกายนและธันวาคม 2020 องค์การควบคุมทางสุขภาพแห่งชาติบาห์เรน (National Health Regulatory Authority, NHRA) ได้อนุญาตให้ใช้วัคซีน BBIBP-CorV ของบริษัทซิโนฟาร์ม และวัคซีน tozinameran ของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทคเป็นการฉุกเฉิน[ 94]
ในวันที่ 9 ธันวาคม 2020 กระทรวงสาธารณสุขแคนาดา (Health Canada) ได้อนุญาตให้นำเข้าวัคซีนของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทคเพื่อใช้ในการฉุกเฉินอย่างชั่วคราว[ 96] โดสส่งมาถึงแคนาดาในวันที่ 13 ธันวาคม โดยกะว่าจะได้ 249,000 โดสไม่เกินปลายปี 2020 และ 6 ล้านโดสก่อนเดือนเมษายน 2021[ 726]
ในวันที่ 11 ธันวาคม 2020 คณะกรรมการกลางป้องกันความเสี่ยงทางอนามัย (Federal Commission for the Protection against Sanitary Risk, COFEPRIS) ของเม็กซิโกได้อนุญาตให้ใช้วัคซีนของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทค เป็นการฉุกเฉิน วัคซีนได้สั่งแล้ว 34.4 ล้านโดสโดยเริ่มส่งตั้งแต่กลางเดือนธันวาคม[ 99]
ในวันที่ 2 ธันวาคม 2020 ประธานาธิบดีฟิลิปปินส์โรดรีโก ดูแตร์เต ได้สั่งองค์กรอาหารและยาฟิลิปปินส์ให้ให้อนุญาตใช้วัคซีนและการรักษาโควิดอื่น ๆ เป็นการฉุกเฉิน[ 727] ๆ ที่มีการควบคุมดี
องค์การก็ได้ประกาศว่าผู้ผลิตวัคซีน 3 รายคือไฟเซอร์ แอสตร้าเซนเนก้า และซิโนแว็กก็ได้สอบถามเรื่องกระบวนการขออนุญาตให้ใช้เป็นการฉุกเฉินในประเทศ[ 728]
ในวันที่ 2 ธันวาคม 2020 สำนักงานควบคุมผลิตภัณฑ์ยาและสุขภาพ (Medicines and Healthcare products Regulatory Agency, MHRA) แห่งสหราชอาณาจักรได้อนุมัติให้ใช้วัคซีนของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทค คือ Tozinameran (BNT162b2) เป็นการฉุกเฉิน เป็นประเทศแรกที่อนุมัติวัคซีนนี้ และประเทศตะวันตก แรกที่ให้อนุมัติเป็นการฉุกเฉินแก่วัคซีนโควิด[ 93] [ 729] [ 730]
ในวันที่ 11 ธันวาคม 2020 องค์กรอาหารและยาสหรัฐได้อนุญาตให้ใช้วัคซีนของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทคเป็นการฉุกเฉิน[ 112]
วัคซีนจะได้อนุญาตตามความสำเร็จของการทดลองทางคลินิกระยะ 1–3 ที่ได้แสดงความปลอดภัย, การสร้างภูมิคุ้มกันโรคเมื่อใช้ขนาดยาโดยเฉพาะ, ประสิทธิภาพป้องกันการติดเชื้อในกลุ่มประชากรเป้าหมาย และประสิทธิภาพการป้องกันที่คงยืน[ 731] ๆ ใช้ในการให้อนุญาตวัคซีนของตนเอง[ 731] [ 732] [ 733]
การสร้างความมั่นใจและการยอมรับวัคซีนที่ได้อนุมัติแก่สาธารณชนเป็นหน้าที่การสื่อสารของรัฐและบุคลากรทางแพทย์เพื่อให้โปรแกรมการฉีดวัคซีนดำเนินไปได้ด้วยดี, เพื่อช่วยชีวิตคน และช่วยคืนสภาพทางเศรษฐกิจ[ 734] โลจิสติกส์ จึงต้องมีแผนการจัดสรรวัคซีนจำนวนจำกัดที่มี และจัดลำดับกลุ่มประชากรที่ควรได้วัคซีนแรก ๆ[ 734]
วัคซีนที่พัฒนาเพื่อแจกจำหน่ายข้ามชาติผ่านกองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ ต้องได้การอนุญาตก่อน (pre-qualification) ขององค์การอนามัยโลกเพื่อให้ได้มาตรฐานสากลในด้านคุณภาพ ความปลอดภัย การสร้างภูมิคุ้มกัน และประสิทธิศักย์ จึงจะนำไปใช้ในประเทศต่าง ๆ มากมายได้[ 731] GMP [ 731] ๆ หรือไม่[ 731] ๆ ที่น่าเชื่อถือเช่น สำนักงานการแพทย์ยุโรป (EMA ) หรือองค์การอาหารและยา สหรัฐ แต่ราคาก็อาจจะแพงกว่า และวิธีการแจกจำหน่ายก็อาจใช้ในประเทศกำลังพัฒนา นั้น ๆ ไม่ได้[ 731]
ในเดือนตุลาคม 2020 องค์กรสินค้าเพื่อการรักษา (Therapeutic Goods Administration, TGA) ของออสเตรเลียได้ให้อนุญาตชั่วคราวแก่วัคซีนโควิดคือ ChAdOx1 nCoV-19 ของบริษัทแอสตร้าเซนเนก้า และวัคซีน Tozinameran (BNT162b2) ของบริษัทไฟเซอร์ [ 735] [ 736]
ในสหภาพยุโรป วัคซีนสำหรับโรคระบาดทั่ว เช่น ไข้หวัดใหญ่ จะได้อนุญาตแบบต่าง ๆ รวมทั้ง อนุญาตทั่วไป (centralized) คือรัฐสมาชิกทั้งหมดปฏิบัติตาม หรืออนุญาตในบางประเทศ (decentralized) หรืออนุญาตในประเทศ ๆ เดียว[ 732] EMA ) ซึ่งมีหน้าที่ให้อนุญาตวัคซีน[ 732] [ 732] CHMP ได้เริ่มทำการพิจารณาอย่างต่อเนื่อง (rolling reviews) สำหรับวัคซีน ChAdOx1 nCoV-19 ของบริษัทแอสตร้าเซนเนก้า และ Tozinameran (BNT162b2) ของบริษัทไฟเซอร์ [ 737] [ 738] [ 739]
ในเดือนพฤศจิกายน 2020 CHMP ได้เริ่มการพิจารณาอย่างต่อเนื่องสำหรับวัคซีนโควิดของบริษัทโมเดอร์นาคือ mRNA-1273 [ 740]
ในเดือนธันวาคม 2020 EMA ได้รับคำขออนุญาตวางตลาดแบบมีเงื่อนไข (conditional marketing authorization) แก่วัคซีนแบบ modRNA คือ Tozinameran และ mRNA-1273 [ 741] [ 742] [ 741] [ 742]
ในเดือนธันวาคม 2020 CHMP ได้เริ่มการพิจารณาอย่างต่อเนื่องสำหรับวัคซีนโควิด Ad26.COV2.S ของบริษัท Janssen-Cilag International N.V.[ 743]
ตามกฎขององค์การอาหารและยา สหรัฐ การแสดงหลักฐานว่าวัคซีนปลอดภัยและมีประสิทธิศักย์ ทางคลินิกจะเหมือนกับกระบวนการอนุมัติยาที่แพทย์สั่ง[ 744] ๆ บริษัทก็จะยื่นคำขอที่เรียกว่า Biologics License Application ซึ่งต้องแนบหลักฐานอย่างละเอียดว่าวัคซีนแคนดิเดตแสดงประสิทธิศักย์และความปลอดภัยตลอดระยะการพัฒนา เพื่อการพิจารณาทางวิทยาศาสตร์โดยคณะผู้เชี่ยวชาญสาขาต่าง ๆ รวมทั้งแพทย์ นักสถิติ นักจุลชีววิทยา และนักเคมี
หลังจากนี้ ผู้เชี่ยวชาญก็จะตรวจโรงงานผลิตว่า ได้มาตรฐาน GMP หรือไม่ โดยฉลากยาต้องมีข้อมูลสำหรับแพทย์พยาบาลเกี่ยวกับการใช้ยาและความเสี่ยง เพื่อให้สามารถสื่อสารและให้ยากับสาธารณชนได้[ 744]
คณะกรรมการที่ปรึกษาเรื่องแนวปฏิบัติเพื่อสร้างภูมิคุมกัน (Advisory Committee on Immunization Practices) ของศูนย์ป้องกันและควบคุมโรคสหรัฐได้ลงมติในวันที่ 2 ธันวาคมว่า วัคซีนที่ได้แรก ๆ ควรจัดให้กับแพทย์พยาบาลและผู้ดูแลรักษาผู้ป่วยในสถานพยาบาลระยะยาวก่อน
โดยระบุด้วยว่าเมื่อการผลิตเพิ่มขึ้นแล้วกลุ่มที่ได้ต่อ ๆ มาควรเป็นคนชรา ผู้ทำการฉุกเฉิน (รวมตำรวจ นักผจญเพลิง ) ครู และผู้ทำการจำเป็นที่ไม่สามารถเว้นระยะห่างทางสังคม ได้ดี และบุคคลที่มีโรคร่วมหลายโรค
อย่างไรก็ตาม รัฐต่าง ๆ ในสหรัฐจะเป็นผู้ตัดสินว่าจะจัดสรร แจกจำหน่าย จัดการโลจิสติกส์อย่างไร เพื่อให้วัคซีนแก่ทุก ๆ คนเมื่อมีวัคซีน[ 745] ๆ ว่ายังได้มาตรฐาน GMP หรือไม่ ก็จะทำต่อไปตราบเท่าที่ผู้ผลิตยังได้อนุญาตอยู่ โดยผู้ผลิตอาจต้องยื่นเอกสารเพิ่มเกี่ยวกับขั้นตอนการผลิตแต่ละขั้น ๆ ว่ายังสามารถคงฤทธิ์ ความปลอดภัย และความบริสุทธิ์ของวัคซีนได้หรือไม่[ 744]
จนกว่าจะได้ใช้วัคซีนในกลุ่มประชากรทั่วไป ก็ยังอาจไม่รู้ผลไม่พึงประสงค์ทั้งหมดของวัคซีน จึงทำให้ผู้ผลิตต้องสอดส่องผลของยาหลังจากวางตลาด (postmarketing surveillance) หรือบางครั้งเรียกว่า การทดลองทางคลินิกระยะที่ 4 ของวัคซีนเมื่อกำลังให้แก่สาธารณชนทั่วไป[ 731] [ 744] [ 731] [ 744]
จนถึงเดือนมิถุนายน 2020 บริษัท รัฐบาล องค์กรสาธารณสุขนานาชาติ และกลุ่มวิจัยในมหาวิทยาลัยได้ลงทุนเป็นหมื่น ๆ ล้านดอลลาร์สหรัฐเพื่อพัฒนาวัคซีนแคนดิเดตเป็นสิบ ๆ อย่าง และเตรียมตัวตั้งโปรแกรมให้วัคซีนเพือสร้างภูมิคุ้มกันต้านการติดเชื้อโควิด-19[ 32] [ 746] [ 747] [ 748] การลงทุน ของบริษัทและความจำเป็นต้องสร้างคุณค่าให้แก่ผู้ถือหุ้น ก่อความกังวลในเรื่องการพัฒนาวัคซีนที่ใช้ "วิธีการทางตลาด" ว่าวัคซีนที่ได้อนุมัติจะมีราคาแพง ว่าประเทศร่ำรวยจะได้วัคซีนก่อน และว่าเขตที่โรคระบาดแย่สุดจะไม่ได้วัคซีนหรือได้น้อย ซึ่งพยากรณ์ว่าจะเกิดในประเทศยากจน มีประชากรหนาแน่น ที่ไม่สามารถซื้อวัคซีนได้[ 32] [ 56] [ 747]
การร่วมมือกันระหว่างมหาวิทยาลัยออกซฟอร์ด กับแอสตร้าเซนเนก้า (เป็นบริษัทยายักษ์ใหญ่ในประเทศสหราชอาณาจักรมีรายได้ประมาณแปดแสนล้านบาทในปี 2016[ 749] [ 748] [ 748]
ในต้นเดือนมิถุนายน บริษัทตกลงให้เซพีและกาวี ผลิตและแจกจำหน่ายวัคซีน 300 ล้านโดสถ้าวัคซีนของออกซฟอร์ดพิสูจน์ว่าปลอดภัยและได้ผลโดยแลกเปลี่ยนกับการลงทุน 750 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณสองหมื่นสี่พันล้านบาท) โดยเท่ากับเพิ่มสมรรถภาพการผลิตวัคซีนของบริษัทเป็นมากกว่า2,000 ล้านโดสต่อปี[ 750] [ 32] [ 55] [ 56] [ 746] ไฟเซอร์ ระบุว่า ไม่สนใจเป็นหุ้นส่วนกับรัฐ เพราะจะเป็น "มือที่สาม" ที่ทำให้โปรแกรมวัคซีนของบริษัทล่าช้า[ 751] [ 751]
การเลือกแจกจำหน่ายวัคซีนให้แก่ประเทศไม่กี่ประเทศ ซึ่งคนตะวันตกเรียกว่า "vaccine sovereignty" (อธิปไตยวัคซีน) เป็นข้อวิจารณ์ข้อหนึ่งของหุ้นส่วนการพัฒนาวัคซีน[ 747] [ 752] [ 748] [ 753] [ 754] [ 752]
ในเดือนพฤษภาคม รัฐบาลจีนได้ให้คำมั่นสัญญาว่า วัคซีนจีนที่สำเร็จจะเป็น "สินค้าสาธารณะของโลก" (global, public good) คือบอกเป็นนัยว่า จะผลิตวัคซีนให้พอแจกจำหน่ายทั้งในประเทศและนอกประเทศ[ 755] ต้องเก็บไว้ ในอุณหภูมิต่ำมาก วัคซีนอันเป็นไวรัสฆ่าแล้ว ของซิโนแว็กและซิโนฟาร์มต้องเก็บไว้ในเพียงตู้เย็น เก็บยาธรรมดา[ 756] [ 757]
ในเดือนมิถุนายน สถาบันเซรุ่มแห่งอินเดีย (Serum Institute of India) ซึ่งเป็นผู้ผลิตวัคซีนรายใหญ่ของโลก ได้สิทธิจากบริษัทแอสตร้าเซนเนก้าให้ผลิตวัคซีน 1,000 ล้านโดสสำหรับประเทศมีรายได้น้อยจนถึงปานกลาง[ 750] [ 758] [ 759]
เพราะการพัฒนาและการผลิตวัคซีนแคนดิเดตยังมีผลลัพธ์ที่ไม่ชัดเจน รวมทั้งอัตราความล้มเหลวสูงในช่วงทดสอบในมนุษย์ องค์กรต่าง ๆ รวมทั้งเซพี องค์การอนามัยโลก และองค์กรวัคซีนการกุศล เช่น มูลนิธิบิลและเมลินดาเกตส์และกาวี ได้ระดมทุนเกินกว่า 20,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ ในต้นปี 2020 เพื่อเป็นทุนพัฒนาวัคซีนและเตรียมตัวแจกจำหน่ายให้วัคซีน โดยเฉพาะแก่เด็กในประเทศด้อยพัฒนา [ 760] [ 46] [ 51] [ 746]
เซพีแถลงการณ์ว่า รัฐบาลต่าง ๆ ควรจัดระบบจัดสรรวัคซีนที่ยุติธรรมทั่วโลกสำหรับวัคซีนที่จะได้ โดยประสานงานการผลิต การจัดหาทุนและการซื้อ และประกันว่าไม่ต้องรับผิดชอบต่อผลิตภัณฑ์เพื่อลดความเสี่ยงต่อผู้พัฒนาวัคซีน[ 36] [ 752] [ 761]
ราคาวัคซีนจะต้องตั้งให้ต่ำสุดเท่าที่จะทำได้ในอาณาเขตที่ได้รับผลหรืออาจได้รับผลจากการระบาดของโรคที่เงินทุนของเซพีได้ใช้เพื่อพัฒนาวัคซีน
ข้อมูล วิธี และวัสดุต่าง ๆ ที่ใช้พัฒนาวัคซีนต้องแชร์กับ (หรือถ่ายโอนให้แก่) เซพี เพื่อให้องค์กรสามารถพัฒนาวัคซีนต่อได้ถ้าบริษัทเลิกลงทุนกับวัคซีนแคนดิเดตที่มีอนาคต
เซพีต้องสามารถเข้าถึง หรือสามารถจัดการสิทธิทรัพย์สินทางปัญญา (เช่น สิทธิบัตร ) สำหรับวัคซีนที่มีอนาคต
เซพีจะได้รับผลประโยชน์ทางการเงินที่อาจพอกพูนขึ้นจากการพัฒนาวัคซีนที่เซพีสนับสนุน เพื่อนำกลับไปลงทุนเพื่อสนับสนุนภารกิจขององค์กรในการทำประโยชน์ทางสาธารณสุขในระดับโลก
ความโปร่งใสของข้อมูลในระหว่างหุ้นส่วนการพัฒนาควรใช้เกณฑ์ "WHO Statement on Public Disclosure of Clinical Trial Results" และบังคับให้ตีพิมพ์ผลโดยเข้าถึงได้อย่างเสรี [ 761] แต่ผู้ผลิตวัคซีนบางรายก็ต่อต้านข้อเสนอนี้เป็นบางส่วน[ 747] [ 761]
กลุ่มนานาชาติบางกลุ่ม เช่น Centre for Artistic Activism และ Universities Allied for Essential Medicines สนับสนุนให้เข้าถึงวัคซีนโควิดที่อนุมัติได้อย่างยุติธรรม[ 762] [ 763] [ 752] [ 761] [ 32] [ 746] [ 747] 2020 องค์การอนามัยโลก กาวี และเซพี ได้รวมกำลังก่อตั้งโคแว็กซ์ ซึ่งเป็นโปรแกรมประสานงานสร้างวัคซีนที่เข้าถึงได้อย่างยุติธรรมทั่วโลก[ 84] [ 47]
นักวิทยาศาสตร์นานาชาติและบุคคลที่เป็นห่วงจำนวนหนึ่ง (รวมทั้งบุคลากรขององค์กรทางศาสนา) ได้ร้องให้ทำวัคซีนโควิดให้เป็นสาธารณสมบัติ
ตามตัวอย่างการพัฒนาวัคซีนโปลิโอ โดยแพทย์ชาวอเมริกันโจนัส ซอล์ก ผู้ไม่ได้จดสิทธิบัตร วัคซีนโควิด-19 ที่ได้ผลควรจะได้อนุมัติและผลิตในประเทศต่าง ๆ และศูนย์การผลิตยาทั่วโลก เพื่อให้สามารถแจกจำหน่ายได้อย่างยุติธรรมและมีราคาถูกยิ่งขึ้นในระดับโลก[ 764]
ในช่วงปี 2021 และหลังจากนั้น การแจกจำหน่ายวัคซีนโควิดต้องอาศัยการขนส่งและการติดตามวัคซีนถึง 10,000-19,000 ล้านขวด ซึ่งจะเป็นความท้าทายทางโซ่อุปทาน อันยิ่งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์[ 29] [ 765] [ 758] โลจิสติกส์ ก็ยังแสดงความเป็นห่วงว่า เครือข่ายทั้งภายในประเทศและนานาชาติที่มีอยู่แล้วเพื่อแจกจำหน่ายวัคซีนอาจไม่พอรับรองจำนวนหรือความเร่งด่วนของวัคซีนโควิด เพราะสมรรถภาพการขนส่งได้เสื่อมลงเหตุการล็อกดาวน์และการลดจำนวนพนักงานในช่วงปี 2020[ 765] [ 766] [ 767] ๆ รวมทั้งโปรแกรมโคแว็กซ์ บริษัทยาสากล ผู้รับจ้างผลิตวัคซีน บริษัทขนส่งทั้งในประเทศและนานาชาติ คลังจัดเก็บวัคซีน และองค์กรสาธารณสุขในแต่ละประเทศ ประธานบริหารของกาวี ได้ระบุว่า "การส่งวัคซีน เป็นพัน ๆ ล้านโดสไปทั่วโลกอย่างมีประสิทธิภาพจะมีอุปสรรคทางโลจิสติกส์และทางแผนการที่ซับซ้อนอย่างยิ่งตลอดทั้งโซ่อุปทาน"[ 768]
ตัวอย่างที่เน้นความใหญ่โตของปัญหาก็คือ สมาคมการขนส่งทางอากาศนานาชาติ (International Air Transport Association, IATA) ระบุว่า จะต้องมีเครื่องบิน ขนส่งโบอิง 747 ซึ่งประกอบกับตู้เย็นวัคซีนพิเศษที่รักษาอุณหภูมิอย่างแม่นยำถึง 8,000 ลำเพื่อใช้ส่งยาเพียงโดสหนึ่งไปยังประเทศเกิน 200 ประเทศทั่วโลก[ 769] [ 84]
เมื่อเทียบกับเทคโนโลยีวัคซีนและงานวิจัยทางคลินิกระยะต้น ๆ ที่ได้เงินทุนเป็นพัน ๆ ล้านดอลลาร์สหรัฐแล้ว
โซ่อุปทานที่จำเป็นหลังวัคซีนได้อนุมัติกลับไม่ได้รับความสนใจเท่าในด้านการวางแผน การประสานงาน ความมั่นคงปลอดภัย และการลงทุน[ 765] [ 766] [ 770] [ 84] [ 771]
ในเดือนกันยายน โปรแกรมโคแว็กซ์รวมประเทศ 172 ประเทศซึ่งประสานแผนงานเพื่อให้ได้โซ่อุปทานของวัคซีนโควิดที่ดีสุด[ 772] กองทุนเพื่อเด็กแห่งสหประชาชาติ ก็ได้เข้าร่วมกับโคแว็กซ์เพื่อตระเตรียมเงินทุนและโซ่อุปทานเพื่อให้วัคซีนแก่เด็กในประเทศกำลังพัฒนา 92 ประเทศ[ 773] [ 774]
การมีระบบโลจิสติกส์ ในการให้วัคซีนจะช่วยให้มีเครื่องไม้เครื่องมือ บุคลากร และวัคซีนที่ได้อนุมัติอย่างข้ามพรมแดน[ 775] การบริหารการเก็บและขนส่งที่ต้องใช้ตู้เย็น และความปลอดภัยในการแจกจำหน่ายวัคซีนภายในระบบ[ 776] [ 84] [ 770] [ 776] ๆ ที่จะทำในระดับนานาชาติเมื่อแจกจำหน่ายวัคซีนโควิดอาจรวม[ 765] [ 777] [ 778]
การสืบติดตามวัคซีนแต่ละขวดได้ผ่านบาร์โค้ด
การแชร์ผลการตรวจสอบ (audit) ผู้จัดจำหน่าย
การแชร์ระบบติดตามขวดวัคซีนเริ่มจากผู้ผลิตไปจนถึงบุคคลที่ได้วัคซีน
การใช้อุปกรณ์สอดส่องอุณหภูมิของวัคซีน
การตรวจและการประกันความเสถียรของอุณหภูมิ
เทคโนโลยีการบรรจุและการขนส่ง ใหม่ ๆ
การเก็บ สะสมวัคซีนในคลังการจัดการเครื่องมือเครื่องใช้ภายในประเทศ (อุปกรณ์ป้องกันโรค สารทำให้เจือจาง กระบอกฉีดยา เข็มฉีดยา จุก เชื้อเพลิงหรือแหล่งพลังงานสำหรับตู้เย็นเก็บวัคซีน การจัดการของเสีย/ขยะ เป็นต้น)
เทคโนโลยีการสื่อสาร
การบริหารผลต่อสิ่งแวดล้อมในแต่ละประเทศ
ตามผู้ผลิตวัคซีนรายหนึ่ง ปัญหาทางโลจิสติกส์ในขั้นใดขั้นหนึ่งอาจสะดุดโซ่อุปทานทั้งโซ่[ 779] ๆ[ 767]
จนถึงเดือนสิงหาคม 2020 แม้เมื่อมีวัคซีนแคนดิเดตเพียงไม่กี่อย่างที่กำลังทดลองทางคลินิกในระยะที่ 3 โดยยังต้องใช้เวลาอีกหลายเดือนเพื่อกำหนดความปลอดภัยและประสิทธิศักย์ รัฐบาลต่าง ๆ ก็ได้สั่งวัคซีนล่วงหน้ามากกว่า 2,000 ล้านโดสโดยมีค่าใช้จ่ายเกิน 5,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 158,000 ล้านบาท)[ 758] [ 779] [ 780] 2021 ล่วงหน้าเป็นจำนวน 5 โดสต่อประชากรหนึ่งคน เป็นจำนวนที่ก่อความท้อใจแก่องค์กรต่าง ๆ เช่น องค์การอนามัยโลกและกาวีซึ่งกำลังโปรโมตการเข้าถึงวัคซีนอย่างยุติธรรมและทั่วถึงกันโดยเฉพาะสำหรับประเทศกำลังพัฒนา[ 758] อย่าง โดยมีอีก 9 อย่างที่กำลังประเมิน และตกลงจะผลิตวัคซีนที่ได้อนุมัติ 3 อย่างเป็นจำนวน 2,000 ล้านโดสไม่เกินปี 2021[ 772] 2022 ทั่วโลกอาจผลิตวัคซีนระหว่างเจ็ดพันถึงหมื่นล้านโดส แต่การสั่งวัคซีนล่วงหน้าของประเทศร่ำรวยก็อาจทำให้วัคซีนไม่มีสำหรับประเทศที่ยากจน[ 29] [ 779] [ 758]
หลังจากเข้าร่วมโปรแกรมโคแว็กซ์ในเดือนตุลาคม จีนก็ระบุว่าจะผลิตวัคซีน 600 ล้านโดสก่อนสิ้นปี 2020 และผลิตอีกพันล้านโดสในปี 2021 แต่ก็ไม่แน่ใจว่าจำนวนเท่าไรจะใช้ในจีนเองซึ่งมีประชากรกว่า 1,300 ล้านคน[ 781] 2021[ 782] ดูไบ คือบริษัท G42 Healthcare ก็มุ่งจะผลิตให้ได้ถึง 100 ล้านโดสในปี 2021 ให้ใช้ในตะวันออกกลาง [ 783] 2020 เพื่อเพิ่มกำลังผลิตวัคซีน CoronaVac เป็น 600 ล้านโดสซึ่งเป็นทวีคูณจากจำนวนเดิม[ 784] [ 785] [ 786]
สถาบันเซรุ่มแห่งอินเดียมีแผนจะผลิตวัคซีนอย่างน้อย 1,000 ล้านโดส แต่ก็ระบุแล้วว่าครึ่งหนึ่งจะใช้ในอินเดีย[ 758]
ส่วนประธานบริหารของบริษัทแอสตร้าเซนเนก้าระบุว่า "ปัญหาไม่ใช่การผลิตวัคซีนเอง มันอยู่ที่ขวดบรรจุ คือโลกไม่มีขวดบรรจุพอ"[ 787] [ 788] [ 789] [ 84] [ 758] [ 767]
วัคซีนต้องดูแลและขนส่งตามกฎควบคุมสากล ต้องรักษาไว้ที่อุณหภูมิอันแน่นอนต่าง ๆ กัน แล้วแต่เทคโนโลยีของวัคซีน และต้องใช้ก่อนเสื่อมเมื่อเก็บไว้ในคลัง[ 758] [ 779] [ 29] [ 766] [ 766] [ 768] [ 773] อาร์เอฟไอดี (การระบุตัวด้วยคลื่นวิทยุ) เพื่อติดตามและยืนยันวัคซีนของจริงโดยเริ่มจากผู้ผลิต ไปตามโซ่อุปทาน จนถึงผู้ได้วัคซีน[ 790]
วัคซีน และตัวเสริม ไม่เสถียรโดยธรรมชาติเมื่ออุณหภูมิ เปลี่ยน จึงทำให้ต้องมี "โซ่เย็น " (cold chain) คือมีการแช่เย็น ในการขนส่ง และการเก็บ ตลอดโซ่อุปทาน ปกติที่อุณหภูมิราว2–8 องศาเซลเซียส [ 778] [ 791] ๆ จึงก่อปัญหาใหม่ ๆ ในการจัดการบริหารโซ่เย็น มีวัคซีนบางอย่างที่เสถียรเมื่อแช่แข็งแต่ไม่คงตัวเมื่อเจอความร้อน บางอย่างไม่ควรแช่แข็งเลย และบางอย่างเสถียรตลอดทุกอุณหภูมิ[ 791] [ 792]
ถ้าวัคซีนโควิดมากกว่าหนึ่งอย่างได้อนุมัติ โซ่เย็นวัคซีนอาจต้องแก้ปัญหาความไวอุณหภูมิในระดับต่าง ๆ ข้ามประเทศต่าง ๆ ที่มีภูมิอากาศ ต่าง ๆ และมีทรัพยากรในพื้นที่เพื่อรักษาอุณหภูมิต่าง ๆ กัน[ 791] วัคซีนอันใช้ไวรัสที่ฆ่าแล้ว ซึ่งอยู่ระหว่างการทดลองระยะที่ 3 อันสามารถขนส่งโดยระบบโซ่เย็นที่มีอยู่แล้วได้ กล่าวคือสามารถแช่เย็นในอุณหภูมิระหว่าง 2–8 องศาเซลเซียส[ 793] [ 794]
วัคซีนอาร์เอ็นเออาจมีความยากลำบากในการผลิตในปริมาณมาก ๆ หรือรักษาไว้ไม่ให้เสื่อม คือต้องใช้ตู้แช่แข็งอุณหภูมิต่ำพิเศษ เพื่อเก็บในคลัง และในการขนส่ง [ 767] จุดเยือกแข็ง โดยเก็บได้เป็นเวลาจำกัด แต่วัคซีนของไฟเซอร์-ไบออนเทคต้องเก็บในตู้แช่แข็งอุณหภูมิต่ำ −80 ถึง −60 องศาเซลเซียสตลอดการขนส่งจนถึงจุดให้วัคซีน[ 795] [ 796]
หลังจากเจาะขวดวัคซีนด้วยเข็มฉีดแล้ว ก็จะใช้ได้เพียงแค่ 6 ชม. แล้วก็ต้องทิ้งไป หน่วยบริการในพื้นที่จึงต้องบริหารการแช่แข็งและการให้วัคซีน[ 29] [ 797] [ 765] [ 797] จักรยานยนต์ หรือด้วยโดรน ส่งของ กับการต้องให้วัคซีนครั้งที่สอง กับการใช้สารทำให้เจือจาง กับการเข้าถึงกลุ่มประชากรเป้าหมาย เช่น บุคลากรทางแพทย์ เด็ก และคนชรา[ 29] [ 773] [ 798]
การประสานงานเครื่องบินขนส่งระดับนานาชาติจำเป็นในการแจกจำหน่ายวัคซีนโควิดที่มีจำกัดเวลาและอุณหภูมิ แต่จนถึงเดือนกันยายน 2020 เครือข่ายขนส่งเช่นนี้ก็ยังไม่พร้อมขนส่งวัคซีนในระดับนานาชาติ[ 766] [ 769] [ 799] IATA ) ได้กล่าวในเดือนกันยายนว่า
"การขนส่งวัคซีนโควิด-19 อย่างปลอดภัยจะเป็นภาระหน้าที่ซึ่งศตวรรษหนึ่งมีครั้งเดียวของอุตสาหกรรมขนส่งทางอากาศทั่วโลก
แต่นี่เป็นไปไม่ได้ถ้าไม่วางแผนล่วงหน้าอย่างระมัดระวัง
ซึ่งต้องทำเดี๋ยวนี้
เราวิงวอนให้รัฐบาลเป็นผู้นำในการอำนวยการร่วมมือกันตลอดโซ่โลจิสติกส์เพื่อจัดการสิ่งอำนวยความสะดวก ความมั่นคงและปลอดภัย และกระบวนการตรวจที่ชายแดนให้พร้อมกับงานขนาดยักษ์และซับซ้อนข้างหน้านี้"[ 799]
เพราะการลดจำนวนผู้โดยสารทางอากาศอย่างหนักในช่วงปี 2020 สายการบินต่าง ๆ จึงได้ไล่พนักงานออก ลดจุดหมายที่บริการ และนำเครื่องบินไปเก็บในโรงเก็บระยะยาว[ 766] [ 799] ลำเพียงแค่จะส่งวัคซีนโดสเดียวไปยังประเทศต่าง ๆ[ 773] [ 799]
วัคซีนสองอย่างแรก ๆ ที่ได้อนุมัติคือ Tozinameran ของบริษัทไฟเซอร์-ไบออนเทค และ mRNA-1273 ของโมเดอร์นาต้องแช่แข็งในระหว่างการขนส่ง
โดยใช้ตู้บรรจุที่ออกแบบเป็นพิเศษ[ C] น้ำแข็งแห้ง แต่น้ำแข็งแห้งก็ปกติอนุญาตเป็นจำนวนจำกัดบนเครื่องบินเพราะแก๊ส จากการการระเหิด อาจเป็นพิษ
ในสหรัฐ องค์การบริหารการบินแห่งชาติ จำกัดจำนวนน้ำแข็งแห้งสำหรับเครื่องบินโบอิง 777 เพียงแค่ 1.4 ตัน แต่ก็อนุญาตชั่วคราวให้สายการบินยูไนเต็ดแอร์ไลน์ ขนส่งถึง 6.8 ตัน คือเป็นวัคซีนเกือบ 1 ล้านโดส ระหว่างกรุงบรัสเซลส์ จนถึงเมืองชิคาโก
อเมริกันแอร์ไลน์ โบอิง และเดลตาแอร์ไลน์ ก็กำลังเพิ่มสมรรถภาพการขนส่งน้ำแข็งแห้งสำหรับเที่ยวบิน โดยสายการบินอเมริกัน เดลตา และยูไนเต็ดต่างก็มีเครือข่ายขนส่งสินค้าแช่เย็นในสหรัฐของตน ๆ
ส่วนเฟดเอกซ์ และยูพีเอส ได้ติดตั้งตู้แช่เข็งเย็นพิเศษที่ศูนย์เครื่องบินขนส่งในยุโรปและอเมริกาเหนือ[ 801]
ยาเป็นสินค้าปลอมที่มีค่ามากที่สุดในโลก โดยมีมูลค่าเกิน 200,000 ล้านดอลลาร์สหรัฐต่อปี (ประมาณ 6.3 ล้านล้านบาท) ซึ่งทำให้วัคซีนโควิดอันมีความต้องการอย่างยิ่งเสี่ยงถูกปลอม ถูกขโมย เสี่ยงการฉ้อฉลและการโจมตีทางไซเบอร์ (cyberattack) ตลอดโซ่อุปทาน [ 770] [ 802] ตำรวจสากล เรียกมันว่า "ทองเหลว" และเตือนถึงการมีอาชญากรรมประเภทต่าง ๆ เกิดขึ้นพร้อม ๆ กัน[ 803] คอรัปชั่น การสร้างความโปร่งใส การระบุหน้าที่รับผิดชอบก็กำลังตั้งขึ้นเพื่อลดและกำจัดคอรัปชั่นเกี่ยวกับเครื่องมือเครื่องใช้ของวัคซีนโควิด[ 802] [ 804] กฎหมาย ที่มีโครงสร้างเดียวกันระหว่างประเทศต่าง ๆ การไร้สมรรถภาพทางเทคโนโลยี วัคซีนที่มีจำกัด และความไม่สามารถระบุหรือติดตามวัคซีนของจริงหรือของปลอม ก็อาจเป็นอัตรายต่อชีวิตของผู้ได้วัคซีน และอาจทำให้การระบาดทั่วของโควิดไม่สิ้นสุด[ 802] [ 770] [ 790] [ 805]
ในเดือนธันวาคม 2020 ตำรวจสากลเตือนว่า พวกมาเฟีย อาจแทรกตัวเข้าไปในโซ่อุปทาน ของวัคซีนแล้วขโมยวัคซีนหรือขโมยข้อมูล หรือแม้แต่ขายชุดวัคซีนปลอม[ 806] [ 803]
อุปกรณ์จีพีเอส จะใช้ติดตามวัคซีนในสหรัฐ
ในรัฐโคโลราโด เจ้าหน้าที่ตำรวจรัฐจะตามคุ้มครองวัคซีนที่ส่งจากท่าอากาศยานนานาชาติเดนเวอร์ ไปยังศูนย์ส่งต่อวัคซีนต่าง ๆ ในรัฐ 8 แห่ง
โดยแผนการขนส่งจะเก็บเป็นความลับและเจ้าหน้าที่จะอำพรางปิดบังภารกิจ[ 800]
ธุรกิจที่เกี่ยวข้องก็ยังอาจเกิดผลกระทบด้วย
นักวิเคราะห์ทางความมั่นคงปลอดภัยของบริษัทไอบีเอ็ม ได้ให้สัมภาษณ์กับหนังสือพิมพ์เดอะนิวยอร์กไทมส์ นักเลงคอมพิวเตอร์ เพราะบทบาทสำคัญของบริษัทในการผลิตน้ำแข็งแห้ง[ 803]
องค์การอนามัยโลกได้สร้างระบบบริหารวัคซีนอย่างมีประสิทธิภาพ (Effective Vaccine Management)[ 807]
ฝึกบุคลากรให้สามารถจัดการวัคซีนที่มีเวลาและอุณหภูมิจำกัด
ระบบการเฝ้าสอดส่องที่ทนทานเพื่อให้สามารถเก็บและขนส่งวัคซีนได้ดีที่สุด
การมีอุปกรณ์และสถานที่ที่ควบคุมอุณหภูมิได้
การติดตามวัคซีนได้
ความปลอดภัย
กระบวนการตรวจเมื่อเข้าเมืองเพื่อให้จัดการวัคซีนและผ่านกงศุลได้อย่างมีประสิทธิภาพในประเทศแต่ละประเทศอาจรวม[ 775] [ 807]
อำนวยความสะดวกแก่สายการบิน
ยกเว้นเจ้าหน้าที่เครื่องบินจากการกักด่าน
สร้างระบบปฏิบัติการที่ยืดหยุ่นได้เพื่อให้ใช้ในประเทศได้อย่างมีประสิทธิภาพ
จัดลำดับให้เครื่องบินขนส่งลงก่อนเพื่อรักษาอุณหภูมิวัคซีน
วันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2020 เลขาธิการกระทรวงบริการทางสาธารณสุขและมนุษย์สหรัฐได้ประกาศยกเว้นความรับผิดชอบต่อผลิตภัณฑ์ที่ใช้สู้กับโควิด-19 คือ วัคซีนอะไรก็ได้ ที่ใช้รักษา วินิจฉัย ป้องกัน หรือลดอาการโควิด-19 หรือลดการแพร่เชื้อของ SARS-CoV-2 หรือของไวรัสที่กลายพันธุ์จากนั้น และระบุว่า ประกาศนี้กันการฟ้องคดีเกี่ยวกับความรับผิดชอบว่า ผู้ผลิตวัคซีนประมาทเลินเล่อ หรือแพทย์พยาบาลประมาทเลินเล่อเพราะให้ยาผิดขนาด/ผิดประเภท หากไม่ได้จงใจประพฤติไม่ชอบในหน้าที่[ 808] 1 ตุลาคม 2024
ๆสื่อสังคม ได้ช่วยสนับสนุนทฤษฎีสมคบคิด ที่อ้างว่า วัคซีนโควิด-19 มีอยู่แล้วเมื่อจริง ๆ ยังไม่มี
และจริง ๆ สิทธิบัตร ที่บทความต่าง ๆ ได้อ้างผิด ๆ ก็เป็นสิทธิบัตรสำหรับลำดับดีเอ็นเอ และวัคซีนป้องกันไวรัสโคโรนาสายพันธุ์อื่น ๆ เช่น ไวรัสโคโรนาโรคซาร์ส ไม่ใช่สำหรับโควิด[ 809] [ 810]
ในวันที่ 21 พฤษภาคม 2020 องค์การอาหารและยาสหรัฐได้แถลงการณ์ว่า ได้ยื่นคำสั่งให้หยุดและไม่กระทำอีกต่อบริษัทในเมืองซีแอตเทิล คือ North Coast Biologics ผู้ได้ขายยาซึ่งอ้างว่าเป็น "วัคซีนโปรตีน spike ของ nCoV19"[ 811]
แม่แบบ:รายการอ้างอิง WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->
แม่แบบ:Cite journal WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->COVID-19 vaccine tracker, Regulatory Focus แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite press release WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->
แม่แบบ:วิกิคำคมอังกฤษ WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->
แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:Cite web WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->แม่แบบ:วัคซีน WARNING: template omitted, post-expand include size too large -->
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.jpg)
.jpg)
.jpg)
