พระยานครน้อย เป็นกษัตริย์แห่งราชอาณาจักรล้านช้างรัชกาลที่ 23 เป็นโอรสของพระสุมังคละโพธิสัตว์อัยการาชา หรือพระยาแสนสุรินทร์ลือชัย เดิมชื่อว่าน้อย เมื่อพิจารณาจากราชทินนามแล้วเชื่อได้ว่าเคยอยู่ในตำแหน่งเจ้าเมืองนคร (นครพนม) มาก่อนด้วย
พระยานครน้อยสืบราชสมบัติต่อจากพระบิดาใน พ.ศ. 2125 อยู่ในราชสมบัติเพียงปีเดียว ตามพงศาวดารกล่าวว่าบรรดาเสนาอำมาตย์เห็นว่าพระองค์ไม่ทรงตั้งอยู่ในทศพิธราชธรรม จึงพร้อมใจปลดพระองค์ออกจากราชสมบัติในปี พ.ศ. 2126 และแจ้งไปยังกรุงหงสาวดีเพื่อขอแต่งตั้งเจ้านายลาวขึ้นเป็นกษัตริย์องค์ใหม่ แต่นักประวัติศาสตร์สันนิษฐานว่า พระองค์ถูกปลดจากราชสมบัติโดยเสนาบดีที่อยู่ฝ่ายตรงข้ามกับพระสุมังคละโพธิสัตว์อัยการาชา เพื่อเปิดทางให้เชื้อสายของพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชที่แท้จริง คือ พระหน่อแก้วกุมาร ได้เสวยราชสมบัติแทน
หากแต่ว่าขณะนั้นอาณาจักรตองอูเกิดความยุ่งยากจากการประกาศเอกราชของกรุงศรีอยุธยาใน พ.ศ. 2127 และต้องทำศึกติดพันกับกรุงศรีอยุธยาและกบฏภายในราชอาณาจักรอยู่หลายปี ทำให้ฝ่ายหงสาวดีไม่ได้จัดการแต่งตั้งเชื้อพระวงศ์ลาวองค์ใดมาปกครองอาณาจักรล้านช้างแทนพระยานครน้อย ทำให้อาณาจักรล้านช้างว่างกษัตริย์นานถึง 8 ปี
อ้างอิง
- ดวงไซ หลวงพะสี. คู่มือพงสาวะดาน คนลาว แผ่นดินของลาว พิมพ์ครั้งที่ 3. เวียงจันทน์ : โรงพิมหนุ่มลาว, 2544.
- สุรศักดิ์ ศรีสำอาง. ลำดับกษัตริย์ลาว พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : สำนักโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2545.
