Parque Indígena do Xingu

Parque Indígena do Xingu
Parque Indígena do Xingu
Índios tocando a flauta uruá no pátio da aldeia camaiurá, no Parque Indígena do Xingu
País  Brasil
Estado  Mato Grosso
Dados
Área 2 642 003 ha.
Gestão Funai

O Parque Indígena do Xingu, anteriormente Parque Nacional Indígena do Xingu, é uma terra indígena brasileira,[1] considerada a maior e uma das mais famosas reservas do gênero no mundo.

Histórico

O parque foi criado em 1961 pelo então presidente brasileiro Jânio Quadros, tendo sido a primeira terra indígena homologada pelo governo federal. Seus principais idealizadores foram os irmãos Villas Bôas, mas quem redigiu o projeto foi o antropólogo e então funcionário do Serviço de Proteção ao Índio, Darcy Ribeiro.

Área

A área do parque, que conta com 2 642 003 hectares[2] está situado no norte do estado de Mato Grosso, numa zona de transição entre os biomas de cerrado e amazônico. A região, toda ela plana, onde predominam as matas altas entremeadas de cerrados e campos, é cortada pelos formadores do Rio Xingu, e pelos seus primeiros afluentes da direita e da esquerda. Os cursos formadores são os rios Kuluene, Tanguro, Kurisevo e Ronuro - o Kuluene assume o nome de Xingu a partir da desembocadura do Ronuro, no local conhecido pelos indígenas como Mÿrená (Morená). Os afluentes são os rios Suiá Miçu, Maritsauá Miçu, Auaiá Miçu, Uaiá Miçu e o Jarina, próximo da cachoeira de Von Martius.

História

Localização do Parque Indígena do Xingu no Brasil

O Parque Indígena do Xingu é considerado a maior e uma das mais famosas reservas do gênero no mundo. Criado em 1961, durante o governo de Jânio Quadros, foi resultado de vários anos de trabalho e luta política, envolvendo os irmãos Villas-Bôas, ao lado de personalidades como o Marechal Rondon, Darcy Ribeiro, Noel Nutels, Café Filho e muitos outros.

Em mais de meio século de existência, o Xingu passou por diversas mudanças que coincidem com a história da questão indígena nas últimas décadas. No início, a filosofia aplicada pelos Villas-Bôas visava a proteger o índio do contato com a cultura dos grandes centros urbanos. Na época, por exemplo, não era permitido nem usar chinelos ou andar de bicicleta, para que nada mudasse no cotidiano da comunidade.

A criação do parque foi uma das consequências da Expedição Roncador-Xingu e da chamada "Marcha para o Oeste", movimento planejado sob o governo de Getúlio Vargas para conquistar e desbravar o coração do Brasil. Iniciada em 1943, o desbravamento adentrou a região central do Brasil, desvendou o sul da Amazônia e travou contato com diversas etnias indígenas ainda desconhecidas.

A liderança dos irmãos Villas-Bôas transformou o caráter militarista da Marcha para o Oeste. Baseada na filosofia do Marechal Rondon de "morrer se preciso for, matar nunca", o que seria meramente uma missão potencialmente violenta, tornou-se uma expedição de contato, pacificação e respeito para com os diversos povos indígenas da região centro-oeste brasileira. Um trabalho reconhecido em todo mundo como um dos mais importantes para a preservação da diversidade das pessoas.

Etnias e patrimônio cultural

Ver artigo principal: Povos do Xingu
Aldeia camaiurá no Parque Indígena do Xingu

Atualmente, vivem, na área do Xingu, aproximadamente, 5 500 índios de quatorze etnias diferentes pertencentes aos quatro grandes troncos linguísticos indígenas do Brasil: caribe, aruaque, tupi e macro-jê. Centros de estudo, inclusive a Organização das Nações Unidas para a Educação, a Ciência e a Cultura, consideram essa área como sendo o mais belo mosaico linguístico puro do país. Os povos indígenas que vivem na região são: cuicuros, calapalos, nauquás, matipus, icpengues (todos de tronco linguístico caribe), meinacos, uaurás, iaualapitis (tronco linguístico aruaque), auetis, camaiurás, jurunas, caiabis (tronco linguístico tupi), trumais (língua isolada), suiás (tronco linguístico macro-jê); já tendo ainda morado na área do parque os panarás (kreen-akarore), os menbengokrês (caiapós) e tapaiunas (beiço-de-pau). Criado o Parque Nacional do Xingu, posteriormente denominado Parque Indígena do Xingu, em 1961, Orlando Villas-Bôas foi nomeado seu administrador-geral. No exercício dessa função, pôde melhorar a assistência aos índios, garantir a preservação da fauna e da flora da região e reaparelhar os postos de assistência. Ainda como administrador do parque, Orlando Villas-Bôas favoreceu a realização de estudos de etnologia, etnografia e linguística a pesquisadores não apenas nacionais como de universidades estrangeiras. Autorizando, ainda, a filmagem documentária da vida dos índios, deu margem a um valioso acervo audiovisual.

A épica empreitada dos irmãos Villas-Bôas é um dos mais importantes e polêmicos episódios da antropologia brasileira e da história indígena. A concepção do Parque Indígena do Xingu, os custos para sua implementação e suas drásticas consequências, o constante ataque de madeireiros e latifundiários e as políticas indigenistas do estado brasileiro são temas importantes para a reflexão sobre o significado de toda esta experiência.

As populações dos povos indígenas no Parque Indígena do Xingu:[3]

Etnia População
Aweti 195
Ikpeng 459
Kalapalo 385
Kamaiurá 467
Kawaiweté (Kaiabi) 1.193
Kisêdje (Suiá) 330
Kuikuro 522
Matipu 149
Mehinako 254
Nafukuá 126
Naruvôtu 69
Tapayuna 60
Trumai 97
Waurá 409
Yawalapiti 156
Yudjá (Juruna) 348

Línguas

As línguas indígenas faladas no parque:[4]

Ao sul (Alto Xingu):

Ao norte (Baixo Xingu):

Lista de aldeias

Lista das aldeias de cada povo indígena do Parque Indígena do Xingu:[3]

Postos de Vigilância

Os Postos de Vigilância (PIV) no Parque Indígena do Xingu são:[7]

  • Kurisevo
  • Kuluene
  • Tanguro
  • Rio Preto
  • Tuiuiu
  • Jarinã
  • Manito
  • Tywapé
  • Terra Nova
  • Ronuro

Os Postos de Vigilância (PIV) pertos do Parque Indígena do Xingu são:[7]

  • Batovi
  • Wawí
  • Kapot

Municípios

Lista de municípios com incidência no Parque Indígena do Xingu:[1]

Município Área do Parque no município (%) Área do Parque no município (ha) Área do município (ha)
Gaúcha do Norte 30,86 815.371,65 1.693.429,80
Querência 21,93 579.426,06 1.778.619,50
Feliz Natal 19,88 525.273,21 1.167.899,90
Paranatinga 9,34 246.807,55 2.416.244,40
São Félix do Araguaia 7,84 207.240,25 1.671.347,50
Marcelândia 5,45 143.874,07 1.227.355,20
Canarana 2,06 54.312,41 1.088.237,90
Nova Ubiratã 1,15 30.273,56 1.250.011,40
São José do Xingu 1,85 48.974,45 745.964,50

Referências

  1. a b «Parque Indígena Xingu». Terras Indigenas no Brasil. Consultado em 10 de outubro de 2019. Cópia arquivada em 12 de maio de 2019 
  2. «Terras Indígenas». www.funai.gov.br. Fudação Nacional do Índio. Consultado em 20 de setembro de 2020 
  3. a b Kahn, Marina; Campanili, Maura (eds.). Almanaque Socioambiental Parque Indígena do Xingu: 50 anos. São Paulo: Instituto Socioambiental, 2011. ISBN 978-85-85994-84-6
  4. Seki, Lucy. 2011. Alto Xingu: uma área linguística? In: Franchetto, Bruna (org.), Alto Xingu: uma sociedade multilíngue, p. 57-85. Rio de Janeiro: Museu do Índio/FUNAI.
  5. a b c De Felipe, Paulo Henrique Pereira Silva. 2020. Fonologia e Morfossintaxe da língua Mehináku (Arawak). Doutorado, Unicamp.
  6. A aldeia está localizada a cerca de 1h de carro de Utawana e é liderada pelo cacique Yahati.
  7. a b Instituto Socioambiental/ISA (2002). Xingu. Povos Indígenas no Brasil. (Mapa)

Ligações externas

Commons
Commons
O Commons possui imagens e outros ficheiros sobre Parque Indígena do Xingu

Read other articles:

ДеревняПаскиноудм. Поска 58°35′29″ с. ш. 50°28′11″ в. д.HGЯO Страна  Россия Субъект Федерации Кировская область Муниципальный район Слободской Сельское поселение Светозаревское История и география Первое упоминание 1678 Прежние названия Пасхинцы Часовой пояс UTC+3:...

Railway station in Melbourne, Australia ElthamPTV commuter rail stationSouthbound view from Platform 2 in November 2013General informationLocationMain Road,Eltham, Victoria 3095Shire of NillumbikAustraliaCoordinates37°42′50″S 145°08′52″E / 37.7138°S 145.1477°E / -37.7138; 145.1477Owned byVicTrackOperated byMetro TrainsLine(s)HurstbridgeDistance27.39 kilometres fromSouthern CrossPlatforms2 (1 island)Tracks7Connections BusConstructionStructure typeGroundParki...

Memancing anjing karya Azim Azimzade, 1938 Adu anjing adalah sebuah jenis olahraga berdarah umumnya didefinisikan sebagai pertandingan antar dua anjing atau lebih yang bertarung satu sama lain dalam sebuah ring atau lubang untuk tujuan hiburan dari para penonton.[1] A Dog Fight at Kit Burn’s karya Edward Winslow Martin (James D. McCabe). AS, 1868. Di wilayah pedesaan, adu anjing sering dilakukan di peternakan atau lubang luar ruangan. Di wilayah perkotaan, adu anjing dilakukan di ga...

وحل جليدي. الوحل الجليدي (بالإنجليزية: Slush)‏، هو خليط رخو من الوحل والماء وبلورات صغيرة من الثلج نشأت بفعل الحرارة أو بفعل المعالجة الكيميائية أو بكليهما.[1] وفي الغالب يختلط هذا المزيج مع التراب والمواد الأخرى، ليتحول لون المزيج إلى البني أو الرمادي. الوحل الجليدي أحد أه

Айман Мусаходжаєваказ. Айман МұсақожаеваОсновна інформаціяДата народження 15 березня 1958(1958-03-15) (65 років)Місце народження Алма-Ата, Казахська РСР, СРСРГромадянство  СРСР КазахстанПрофесії музиканткаОсвіта Московська державна консерваторія імені Петра Чайковського

This article relies excessively on references to primary sources. Please improve this article by adding secondary or tertiary sources. Find sources: University of Texas at Austin College of Natural Sciences – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (October 2015) (Learn how and when to remove this template message) The Physics, Math, and Astronomy Building (left), the Molecular Biology Building (middle), and the Neuromolecular Sciences Building (ri...

Shinty–Hurling International SeriesSportComposite rules shinty–hurlingInaugural season2003No. of teams2Country Scotland IrelandContinentEuropeMost recentchampion(s) Ireland (8) (2023)Most titles Scotland (9)TV partner(s)BBC Two (Scotland) TG4 (Ireland) RTÉ Two (Ireland) The Shinty–Hurling International Series is a sports competition played annually between the Ireland national hurling team (selected by the Gaelic Athletic Association) and Scotland national shinty team (selected by the ...

موسيقى كوستاريكامعلومات عامةالبلد كوستاريكا أصول الأسلوب الموسيقى اللاتينية — music of Central America (en) تعديل - تعديل مصدري - تعديل ويكي بيانات تتميَّزُ كوستاريكا بالعديد من أنواع الموسيقى؛ ومع ذلك فالموسيقى الخاصّة بالبلد لم تُحقّق الكثير من الشهرة دوليًا وظلّت محصورة داخل حدو...

Het huidige abdijencomplex van Tamlé De Abdij van Tamié (Frans: Abbaye de Tamié, of Abbaye Notre-Dame-de-Tamié) is een cisterciënzer abdij in Plancherine, bij Albertville in het Baugesmassief in het departement Savoie in Frankrijk. De abdij werd gesticht in 1133 als zusterhuis van de Abdij van Bonnevaux door de eerste abt Peter van Tarentaise. Het huidige gebouw stamt echter uit 1679. Geschiedenis De abdij ontstond in 1132 toen de familie Chevon land afstond waar op initiatief van de lat...

Diaz im Jahr 2011 Mercedes Jadea Diaz (* 7. Juli 2000 in Deutschland) ist eine deutsche Schauspielerin und Kinderdarstellerin. Inhaltsverzeichnis 1 Leben 2 Filmografie 3 Auszeichnungen 4 Weblinks 5 Einzelnachweise Leben Mercedes Jadea Diaz stand erstmals im Alter von fünf Jahren für den Werbespot „Paulas Pudding“ von Dr. Oetker vor der Kamera, es folgten kleinere Rollen in Film-, Fernseh- und Werbeproduktionen. So war sie unter anderem in den Kriminalserien SOKO 5113 und Der Alte sowie ...

 Nota: Se procura pela subprefeitura, veja Subprefeitura da Penha. Se procura outros significados do nome, veja Penha. Penha Penha (distrito de São Paulo) Área 11,3 km² População (33°) 117.691 hab. (2010) Densidade 104,15 hab/ha Renda média R$ 1.244,65 IDH 0,865 - muito elevado (40°) Subprefeitura Penha Região Administrativa Leste Área Geográfica 3 Nordeste Distritos de São Paulo Penha é um distrito na Zona Leste de São Paulo, conhecido pelos vários templos de diversas...

Typische Bauernhäuser in Weddewarden (heute Stadtteil von Bremerhaven) Das Land Wursten (niederdeutsch Land Wussen) ist eine historische Landschaft zwischen Bremerhaven und Cuxhaven. Während des Mittelalters bildete es die östlichste Landschaft der freien friesischen „Seelande“. Heute bildet es, zusammen mit dem östlich angrenzenden Land Hadeln und dem jeweiligen Hinterland, einen typischen, relativ geschlossenen Kulturraum innerhalb des Landkreises Cuxhaven. Der Name leitet sich her ...

Untuk perguruan tinggi bernama mirip di Bogor, lihat Universitas Ibn Khaldun Bogor. Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: Universitas Ibnu Chaldun – berita · surat kabar · buku · cendekiawan · JSTOR Didirikan1956AfiliasiIslamRektorDr. Rahmah...

International sporting eventWomen's foil at the 2015 Pan American Games2015 Pan American Games Fencing Women's individual foil medalistsVenueToronto Pan Am Sports CentreDatesJuly 22Competitors18 from 10 nationsMedalists Lee Kiefer  United States Saskia Loretta van Erven Garcia  Colombia Nicole Ross  United States Alanna Goldie  Canada«2011 2019» Fencing at the2015 Pan American GamesQualification ÉpéemenwomenTeam é...

บางซ่อนPP15Bang Son  MRT PlatformGeneral informationLocationBang Sue, Bangkok, ThailandOwned byMass Rapid Transit Authority of Thailand (MRTA)Operated byBangkok Expressway and Metro Public Company Limited (BEM)Line(s)MRT Purple LinePlatforms1 island platformTracks2ConnectionsSRT Light Red LineConstructionStructure typeElevatedAccessibleYesOther informationStation codePP15HistoryOpened6 August 2016Passengers20211,311,770 Services Preceding station Metropolitan Rapid Tra...

This article uses bare URLs, which are uninformative and vulnerable to link rot. Please consider converting them to full citations to ensure the article remains verifiable and maintains a consistent citation style. Several templates and tools are available to assist in formatting, such as reFill (documentation) and Citation bot (documentation). (August 2022) (Learn how and when to remove this template message) This list contains entries that may be out of scope and need to be evaluated for re...

1974 film The AbdicationDirected byAnthony HarveyScreenplay byRuth WolffBased onRuth Wolff(based on her play)Produced byJames CressonRobert FryerStarringPeter FinchLiv UllmannCinematographyGeoffrey UnsworthEdited byJohn BloomMusic byNino RotaColor processTechnicolorProductioncompanyA Robert Fryer-James Cresson ProductionDistributed byWarner Bros.Release dates 5 December 1974 (1974-12-05) (UK) October 3, 1974 (1974-10-03) (USA) Running time103 minutesCount...

German actor Walter GrossWalter Gross in 1939BornWalter Hugo Gross(1904-02-05)5 February 1904Eberswalde, GermanyDied17 May 1989(1989-05-17) (aged 85)OccupationActorYears active1933–1989 Walter Hugo Gross (5 February 1904 – 17 May 1989) was a German actor.[citation needed] He appeared in more than one hundred films from 1933 to 1989. Selected filmography Year Title Role Notes 1974 Auch ich war nur ein mittelmäßiger Schüler Oskar Kunzfeld One or the Other of Us Grandfat...

2001 thriller novel by Harlan Coben Tell No One First edition (UK)AuthorHarlan CobenCountryUnited StatesLanguageEnglishGenreMystery, ThrillerPublishedApril 2001 Orion (UK)June 2001 Dell (US)Media typePrint (Hardback & Paperback)Pages320 pp (Orion/Paperback), 400 pp (Dell/Paperback)ISBN0-7528-4471-7 (Orion), 0-440-23670-3 (Dell)OCLC47938690 Tell No One is a 2001 thriller novel by American writer Harlan Coben.[1][2][3] This was Coben's third stand-alone novel an...

1994 filmA Troll in Central ParkTheatrical release poster by John AlvinDirected by Don Bluth Gary Goldman Screenplay byStu KriegerStory by Don Bluth Gary Goldman John Pomeroy T. J. Kuenster Stu Krieger Produced by Don Bluth Gary Goldman John Pomeroy Starring Dom DeLuise Cloris Leachman Charles Nelson Reilly Phillip Glasser Tawny Sunshine Glover Hayley Mills Jonathan Pryce Edited byFiona TraylerMusic byRobert FolkProductioncompany Don Bluth Ireland Ltd. Distributed byWarner Bros.Release date O...