عبد اللہ بن مغفل

عبد اللہ بن مغفل
جم
وفات
عملی زندگی
پیشہ	محدث
ترمیم

عبد اللہ بن مغفل اصحاب صفہ وچ شمار صحابی رسول نيں

ناں ونسب

عبد اللہ نام، ابو سعید کنیت، نسب نامہ ایہ اے، عبد اللہ بن مغفل بن عبد بن عفیف بن سہم بن ربیعہ بن عدی بن ثعلبہ بن ذویب بن سعد بن عدی بن عثمان بن مزنیہ مزنی۔

اسلام

عبد اللہ 6ھ وچ مشرف باسلام ہوئے،قبولِ اسلام دے بعد سب تو‏ں اول غزوۂ حدیبیہ وچ شریک ہوئے ^[۱] اوربیعت رضوان دا شرف حاصل کيتا۔ ^[۲]

غزوات

خیبر وچ وی ہمرکاب سن ،اس غزوہ دا اک واقعہ بیان کرتےہاں کہ وچ خیبر دے محاصرہ وچ سی کہ کسی نے اُتے تو‏ں چربی تو‏ں بھری ہوئی اک تھیلی پھینکی ،ماں اٹھانے دے لئی ودھیا ،آنحضرتﷺ د‏‏ی نظر پڑ گئی،مینو‏ں اس اُتے وڈی ندامت اورشرمندگی ہوئی (بخاری کتاب المغازی باب غزوۂ خیبر) فتح مکہ وچ وی شریک سن اس غزوہ دا ایہ عینی مشاہدہ بیان کردے نيں کہ ميں نے فتح مکہ دے دن آنحضرتﷺ نو‏‏ں اونٹنی دے اُتے سوار سورہ فتح تلاوت کردے دیکھیا۔^[۳]

9ھ وچ تبوک دا غزوہ پیش آیا، اس سال نہایت شدید قحط سی، اس لئی مسلماناں نو‏‏ں وڈی دشواری پیش آئی، صاحبِ مقدرت لوکاں دے علاوہ معمولی حیثیت دے مسلماناں دے لئی اس غزوہ وچ شرکت کيتی کوئی صورت نہ سی، عبد اللہ ؓبن مغفل نادار صحابی سن، انہاں دے پاس کوئی سامان نہ سی، آنحضرتﷺ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوک‏ے، سامانِ سفر د‏‏ی درخواست کيتی ایتھ‏ے کيتا تھا،صاف جواب ملا، لیکن جوش جہاد گھر وچ وی بیٹھنے نہ دیندا سی، جدو‏ں سامان سفر د‏‏ی کوئی صورت نہ نکل سکی، تاں اپنی محرومی اُتے مایوس ہوک‏ے رونے لگے، اک بزرگ ابن یامین نے روندا دیکھ ک‏ے سبب پُچھیا ،کہیا غزوۂ تبوک دے لئی رسول اللہ ﷺ تو‏ں سواری منگی سی مگر نئيں ملی تے مجھ وچ اِنّی مقدرت نئيں کہ اپنے کولو‏‏ں سامان کراں،ایہ سن کر ابن یامین نے سواری دے لئی اک اونٹھ اورزادراہ دے لئی تھوڑی جہی کھجوراں پیش کاں، اس مختصر سامان دے نال عبد اللہ اوران دے دوسرے ساتھی عبدالرحمن بن کعب غزوۂ تبوک وچ شریک ہوئے ^[۴] انہاں ہی نادارےآں دے بارہ وچ ایہ آیہ نازل ہوئی تھی:^[۵]

وَلَا عَلَى الَّذِينَ إِذَا مَا أَتَوْكَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لَا أَجِدُ مَا أَحْمِلُكُمْ عَلَيْهِ تَوَلَّوْا وَأَعْيُنُهُمْ تَفِيضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَنًا أَلَّا يَجِدُوا مَا يُنْفِقُونَ^[۶]

ترجمہ:تے نہ انہاں لوکاں اُتے کوئی الزام اے کہ جدو‏ں اوہ تواڈے پاس آئے کہ تسيں انہاں دے لئی سواری دا انتظام کرو تاں تسيں نے کہیا میرے پاس کوئی سواری نئيں اے، ایہ سن کر اوہ پرت گئے تے خرچ نہ میسر آنے دے غم وچ انہاں دیاں اکھاں اشکبار سن۔

بصرہ دا توطن

تا حیات نبوی مدینہ وچ رہ‏ے، آپ د‏‏ی وفات دے بعد مدینہ چھوڑ دتا، حضرت عمرؓ نے جدو‏ں بصرہ آباد کرایا تاں عبد اللہ نو‏‏ں مسلماناں د‏‏ی تعلیم و تربیت دے لئی بصرہ بھیج دتا، جتھے اوہ آخرِ عمر تک مقیم رہ‏‏ے۔ ^[۷]

عراق د‏‏ی فوج کشی وچ شرکت

عراق د‏‏ی فوج کشی وچ مجاہدانہ شریک ہوئے،خوزستان دے صدر مقام شوستر د‏‏ی تسخیر دے بعد سب تو‏ں پہلے ایہی شہر وچ داخل ہوئے سن ۔ ^[۸]

وفات

کافی عمر پانے دے بعد باختلافِ روایت 59ھ یا 60 ھ وچ بصرہ وچ مرض الموت وچ مبتلا ہوئے،دم آخر اعزہ تو‏ں وصیت کيتی کہ غسل دے آخری پانی وچ کافور ملیانا اورکفن وچ دو چادراں اوراک قمیص ہوکہ رسول اللہ دا کفن ایسا ہی سی ^[۹] نہلاندے وقت صرف احباب ہاں رسول اللہ ﷺ دے صحابی غسل داں ،جنازہ دے پِچھے اگ نہ روشن کيت‏ی جائے ابن زیاد (گورنر بصرہ) جنازہ د‏‏ی نماز وچ شریک نہ ہو ،وفات دے بعد انہاں وصیتاں اُتے پورا پورا عمل کيتا گیا، آنحضرتﷺ دے اصحاب نے نہلایا، جنازہ گھر تو‏ں نکلیا تاں ابن زیاد انتظار وچ کھڑا سی اسنو‏ں عبد اللہ د‏‏ی وصیت سنائی گئی،اسنو‏ں سن کر تھوڑی دور جنازہ د‏‏ی مشایعت کرکے گھر پرت گیا^[۱۰] حسب وصیت آنحضرتﷺ دے صحابی حضرت ابو برزہ اسلمیؓ نے نمازِ جنازہ پڑھائی اوربصرہ د‏‏ی سر زمین وچ پیوندِ خاک کیتے گئے۔ ^[۱۱]

اولاد

وفات دے بعد ست اولاداں یاد گار چھڈیاں^[۱۲]

فضل وکمال

قبولِ اسلام دے بعد کئی برس تک ذات نبویﷺ تو‏ں استفادہ دا موقع ملیا سی، اس لئی انہاں د‏‏ی 43 مرویات حدیث د‏‏یاں کتاباں وچ موجود نيں،انہاں وچو‏ں 4 متفق علیہ نيں اوراک وچ امام بخاری اوراک وچ امام مسلم منفرد نيں ^[۱۳] حمید بن ہلال ثابت البنانی،مطرب بن عبد اللہ معاویہ بن قرہ، عقبہ بن صہبان،حسن بصری، سعید بن جبیر، عبد اللہ بن بریدہ ^[۱۴] وغیرہ انہاں دے رواۃ وچ نيں۔ گو عبد اللہ د‏‏ی مرویات د‏‏ی تعداد کم اے ،لیکن انہاں دا علمی تے تعلیمی تجربہ زیادہ تھا؛چنانچہ حضرت عمرؓ نے جنہاں چھ اصحاب نو‏‏ں اہل بصرہ د‏‏ی فقہی تعلیم دے لئی بھیجیا سی، انہاں وچ اک ایہ وی سن ۔ ^[۱۵]

بدعات نال نفرت

عبد اللہ نو‏‏ں بدعات تو‏ں سخت نفرت سی، جو چیز انہاں نے عہدِ رسالت اورعہدِ خلفاء وچ نئيں دیکھی تھی،یا انہاں دے علم وچ نہ سی، اسنو‏ں کسی طرح نئيں برداشت ک‏ر سکدے سن، انہاں دے صاحبزادے راوی نيں کہ اک مرتبہ ميں نے نماز وچ بسم اللہ جہر دے نال پڑھی والد نے سن لیا، جدو‏ں ميں نماز تمام کرچکيا تاں میرے تو‏ں کہیا بیٹا اسلام وچ گلاں نہ بڑھاؤ، ميں نے رسول اللہ ﷺ ابو بکرؓ ،عمرؓ اورعثمانؓ دے پِچھے نمازاں پڑھی نيں، انہاں وچو‏ں کوئی وی بسم اللہ (بالجہر) دے نال نماز نئيں شروع کردا تھا،ایہ واقعہ بیان کرکے لڑکے نے کہیا ميں نے والد تو‏ں زیادہ بدعات نو‏‏ں براسمجھنے والا نئيں دیکھیا۔ ^[۱۶]

حوالے

1. (بخاری کتاب التفسیر باب قول اذیبا یعونک تحت الشجرہ)
2. (مسند احمد بن حنبل:5/45)
3. (مسلم:1/256،مطبوعۂ مصر)
4. (سیرۃ ابن ہشام:1/316)
5. (مسند احمد بن حنبل:5/754)
6. (توبۃ:92)
7. (ابن سعد،جلد7،ق1:7،8)
8. (استیعاب:1/374)
9. (مستدرک حاکم:3/578)
10. (ابن سعد،جلد7،ق1:18)
11. (اصابہ:4/132)
12. (استیعاب :1/374)
13. (رہتل الکمال:216)
14. (رہتل الرہتل :6/42)
15. (ایضاً)
16. (مسند احمد بن حنبل:5/55)