Zadora (herb szlachecki)
Zadora
Typ herbu
szlachecki
Zawołanie
Budziszyn, Zadora
Alternatywne nazwy
Budziszyn, Flamen, Flamma, Płomienie, Płomień, Płomieńczyk
Pierwsza wzmianka
1399 (pieczęć) 1413 (zapis)
Zadora – polski herb szlachecki , noszący zawołania Budziszyn i Zadora[1] . Wzmiankowany w najstarszym zachowanym do dziś polskim herbarzu , Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae Jana Długosza w latach 1464–1480[2] adoptowanych przez bojarów litewskich na mocy unii horodelskiej z 1413 roku[3]
Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych w ziemi krakowskiej i sandomierskiej [1] Lanckorońskich [4] Dowgiałłów [5]
Zadory używał też Karol Antoni Lanckoroński [6]
Opis herbu
Opis historyczny
Jedna ze stron manuskryptów Jana Długosza , zawierająca opisy polskich herbów Jan Długosz (1415–1480) blazonuje herb i opisuje herbownych następująco[7]
Zadara, caput leonis, flammam ez ore vomentis, in campo celestino defert, in qua viri in furorem procliui. Genus Almanicum, ex Reno ortum ducens.
Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae
Po przetłumaczeniu:
Zadora, głowę lwa wymiotującą płomień w polu niebieskim noszą, gdzie ludzie łatwo się denerwują. Ród niemiecki, pochodzący z nad Renu .
Jan Długosz, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae
Kasper Niesiecki , podając się na dzieła historyczne Marcina Bielskiego , Bartosza Paprockiego i Szymona Okolskiego , opisuje herb[8]
Głowa lwia szara, kosmata w polu błękitnym, z której paszczęki otwartej, pięć płomieni ognistych wypada na prawą rękę, nad hełmem takaż głowa.
Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, T. X
Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]
Na tarczy w polu błękitnym lwia głowa srebrna ziejąca czerwonym płomieniem[b]
W klejnocie samo godło .
Labry herbowe błękitne, podbite srebrem.
Geneza
Herb z XII wieku. Wizerunek pieczętny 1399 (Zbigniew z Brzezia ). W wyniku Unii horodelskiej w 1413 przeniesiony został na Litwę . Herb przyjął Jawnuta Wolimuntowicz – wojewoda trocki , którego adoptował Zbigniew z Brzezia – marszałek koronny [3]
Najwcześniejsze lokalne źródło heraldyczne wymieniające ten herb to wspomniane już wcześniej Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae Jan Długosz [9]
Herb został przedstawiony wśród innych polskich herbów w Herbarzu Złotego Runa [potrzebny przypis ] .
Herbowni
Z tym tematem związana jest kategoria: Zadorowie .
Lista Tadeusza Gajla
Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy . Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami , co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne .
Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie , gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[10] Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla [11] [12] Rzeczypospolitej , tj. chłopów , mieszczan , szlachtę . Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza . Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Zadora[12]
A lantsy, Andruszkiewicz , Antochowicz, Antochowski.B akiewicz, Bakium, Balcerowski, Balicki, Bartosz, Bartoszewicz, Bartoszewski, Bąk, Bąklanckoroński, Bicharu, Bichowski, Borch, Borchowski, Borek, Borski, Brand, Brochowski, Brohomir, Burski, Bychowski.C hrząstkowski, Chrząstowski, Ciecharzewski, Ciemiński, Ciesielski, Cimiński, Ciszewski, Ciszkiewicz, Cywuński.D elikowski, Dobczyński, Dołholewski, Dowgiałło , Dowgiało .G liszczyński, Gorlicki, Grabowski.H auntal, Hawnul, Hawnulewicz, Hołowczyc.J anowicz, Janowski, Janutowicz, Jaromirski, Jaszkowski, Jaśkowski, Jawno, Jawnuta.K arwacian, Karwacjan, Karwaczian, Karwowski, Kazirod, Kiezgajło , Kiezgayło , Konarski, Kraszewski, Krentowski, Krzeczowski, Krzentowski, Krzetowski, Krzętowski, Kurowski.L anckorońskiLenczewski , Lenczowski, Leniec, Leniecki, Lichnicki, Lipiński, Lubomelski.Ł ączkowskiM aczczeński, Maczyński, Majewski, Marszałkkiewicz, Marszałkowicz, Mączyński, Miączyński, Moczygęba.N arbut, Narbutowicz, Narbutt, Niwicki.P aczkowski, Paskucki, Paskudzki, Paszewicz, Paszkiewicz, Paszkowicz, Paszkowski, Paszkudzki, Piasecki, Pigatz, Pirochowski, Płatuść, Płuksna, Płuksnia, Płuksnio, Prądzyński, Prondzyński, Przecławski.R osperski, Rospierski, Roszecki, Roszocki, Rozperski, Rusakowski, Rusocki, Russakowski, Russecki, Russocki, Russowski, Rwocki.S amotyja, Siekierzyński, Skurat, Skuratowicz, Skwarzyński, Sobieski, Stołtonos, Stryk, Strykowski, Stryszka, Strzyszka, Strzyżewski, Suchorzewski, Szpakowski, Szwejcer, Szweycer.Ś wirski.W alter, Więcborski, Włodzisławski, Wodzisławski, Wojakowski, Wojciszewski, Wojeński, Wolimuntowicz, Wrzescz, Wrzeszcz.Z adora, Zadorski, Zadroski, Załuszewski, Zawisza, Zimiński, Zimmermann, Zuzelski, Zużelski.Ż ychliński, Życieński, Życiński, Żyniecki.
Tadeusz Gajl, Herbarz Polski
Jury Łyczkowski, na swojej stronie dotyczącej heraldyki, wspomina również o nazwiskach Hawrykowicz i Rusakomski[13] .
Odmiany
Odmiany arystokratyczne herbu Zadora
Herby uznawane za odmiany tylko przez pojedynczych heraldyków
Zadora w Tablicach odmian herbowych Teodora Chrząńskiego (1909). III rząd, IV kolumna.
Galeria
Uwagi
↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie .
↑ Lub: W polu błękitnym lwia głowa srebrna z pięcioma językami.
Przypisy
↑ a b Alfred A. Znamierowski Alfred A. Herbarz rodowy , Warszawa: Świat Książki , 2004, s. 179, ISBN 83-7391-166-9 .↑ Długosz 1885 ↓
↑ a b Władysław W. Semkowicz Władysław W. Miesięcznik Heraldyczny. Organ Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie. Lwów , Warszawa: Towarzystwo Heraldyczne, 1914, s. 7 .↑ Niesiecki 1841 ↓
↑ Niesiecki 1839 ↓
↑ Kronika. Karol hr. Lanckoroński Gazeta Lwowska ”, s. 2, Nr 155 z 9 lipca 1890. ↑ Jan J. Długosz Jan J. Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski Zygmunt Z. Celichowski , Poznań : Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 24 [dostęp 2021-06-14] (pol. ) .↑ Niesiecki 1845 ↓
↑ Jan J. Długosz Jan J. Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego, wydał dr. Z. Celichowski Zygmunt Z. Celichowski , Poznań : Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 24 [dostęp 2021-06-14] (pol. ) .↑ Dzieje zasobu ↓
↑ Gajl 2007 ↓
↑ a b Gajl ↓
↑ Łyczkowski ↓
Bibliografia
Jan J. Długosz Jan J. Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae Zygmunt Z. Celichowski , Poznań: Biblioteka Kórnicka , 1885, s. 27 .Kasper K. Niesiecki Kasper K. Herbarz polski Jan Nepomucen J.N. Bobrowicz .Kasper K. Niesiecki Kasper K. Herbarz polski Jan Nepomucen J.N. Bobrowicz , t. VI, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 521 .Kasper K. Niesiecki Kasper K. Herbarz polski Jan Nepomucen J.N. Bobrowicz , t. X, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1845, s. 719 .Tadeusz T. Gajl Tadeusz T. Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów ISBN 978-83-60597-10-1 , OCLC 233447252 .
