Wydawnictwa drapieżne

Wydawnictwa drapieżne (zjawisko określane także jako czasopisma drapieżne lub nauka drapieżna, z ang. predatory journals) – nieetyczny^[1] (choć zwykle legalny) model biznesowy niektórych wydawnictw. Model ten opiera się na publikacji artykułów naukowych, zwykle w formie otwartego dostępu w czasopismach naukowych, w zamian za uiszczenie przez autora opłaty. Wydawnictwa tego typu nie przeprowadzają odpowiedniego procesu recenzji naukowych i publikują wszystkie nadesłane prace. Czasem podają fałszywe informacje nt. swojego zespołu redaktorskiego, procesu recenzji czy wskaźnika cytowań^{[2][3][4][1][5]}. Tytuły czasopism drapieżnych czasem bardzo przypominają tytuły uznanych czasopism naukowych^[2], a w skrajnych przypadkach oszuści podszywają się pod renomowane czasopisma^[4].

Wedle definicji przyjętej przez Narodowe Centrum Nauki czasopisma drapieżne to „czasopisma, w których publikowane prace naukowe nie podlegają ocenie eksperckiej lub wykonana jest ona w oparciu o bardzo niskie standardy. Czasopisma te mają charakter wydawnictw publikujących w tzw. otwartym dostępie, często oferują swe usługi po wygórowanych cenach, z krótkim procesem publikacyjnym”^[6][7]. Określenie „czasopisma drapieżne” pochodzi od terminu „nauka drapieżna” (predatory science), który na początku lat dwutysięcznych wprowadził amerykański bibliotekarz Jeffrey Beall. Zjawisko dotyczy czasopism czy szerzej wydawców, którzy oferują publikację za opłatą w tzw. złotym, otwartym dostępie (gold open access)^[8].

Powiązanym zjawiskiem są tzw. konferencje drapieżne (ang. predatory conferences lub predatory meetings), które zwykle akceptują wszelkie prezentacje, bez kontroli ich jakości^[8][9][10], oraz wieloautorskie monografie publikowane w wydawnictwach quasi-naukowych. Taka oferta konferencyjna i wydawnicza skierowana jest najczęściej do młodych naukowców, zazwyczaj doktorantów^[11].

Celem wydawnictw drapieżnych jest z jednej strony pozyskanie przez wydawcę opłat od autorów pobieranych za publikację, z drugiej zaś wykreowanie dobrze wyglądającego „na pierwszy rzut oka” dorobku naukowego badacza do późniejszego przedstawienia w trakcie procedur awansowych lub stypendialnych. Publikowanie w takich wydawnictwach jest częstsze wśród autorów młodszych oraz z krajów rozwijających się^[12][13].

Zobacz też

• lista Bealla
• Anna Olga Szust
• punktoza
• fabryka artykułów naukowych

Przypisy

1. TomaszT. Burdzik TomaszT., Drapieżne czasopisma jako przykład nieetycznego publikowania, „Filozofia i Nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne”, 5, 2017, s. 131–149, DOI: 10.6084/m9.figshare.5155939 .
2. EmanuelE. Kulczycki EmanuelE., Uważajcie na OSzustów w czasopismach [online], ekulczycki.pl [dostęp 2023-02-10] .
3. KrzysztofK. Włodarczyk KrzysztofK., Drapieżne wydawnictwa polują na autorów, „Społeczeństwo Informacyjne”, 1 (1), 2017, s. 3–5 [zarchiwizowane 2018-08-25] .
4. Uwaga na fałszywe czasopisma i drapieżnych wydawców [online], Biblioteka Politechniki Poznańskiej [dostęp 2023-02-10] .
5. Ile kosztują punkty MNiSW?, Amber Editing, 29 listopada 2017 [zarchiwizowane 2018-11-12] .
6. ZbigniewZ. Błocki ZbigniewZ., Pismo Dyrektora Narodowego Centrum Nauki [online], NCN, 18 września 2018 .
7. Emanuel Kulczycki.Grant NCN a drapieżne czasopisma [online], Życie Uniwersyteckie, 13 marca 2019 [dostęp 2023-02-10] .
8. MagdalenaM. Musiał-Karg MagdalenaM., W pułapce systemu [online], uniwersyteckie.pl [dostęp 2024-08-14] .
9. EmanuelE. Kulczycki EmanuelE., Drapieżne konferencje w Polsce. Robienie w balona czy „forma oporu”? [online], ekulczycki.pl [dostęp 2023-02-10] .
10. TomaszT. Burdzik TomaszT., Drapieżne konferencje: nieetyczne praktyki konferencyjne zagrażające nauce, „Konteksty Społeczne”, 5 (2), 2017, s. 118–124, DOI: 10.6084/m9.figshare.6097502 .
11. EmanuelE. Kulczycki EmanuelE., Punktoza jako strategia w grze parametrycznej w Polsce, „Nauka i Szkolnictwo Wyższe”, 1 (49), 2017, s. 71–72 [dostęp 2023-02-10] .
12. Susan A.S.A. Elmore Susan A.S.A., Eleanor H.E.H. Weston Eleanor H.E.H., Predatory Journals: What They Are and How to Avoid Them, „Toxicologic Pathology”, 48 (4), 2020, s. 607–610, DOI: 10.1177/0192623320920209, PMID: 32319351, PMCID: PMC7237319 [dostęp 2023-02-10]  (ang.).
13. SerhatS. Kurt SerhatS., Why do authors publish in predatory journals?: Why do authors publish in predatory journals?, „Learned Publishing”, 31 (2), 2018, s. 141–147, DOI: 10.1002/leap.1150 [dostęp 2023-02-10]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Beall’s List of Potential Predatory Journals and Publishers [online] [dostęp 2022-04-13]  (ang.).strona główna serwisu