Wirus Ebola

 Zobacz też: Gorączka krwotoczna Ebola i Epidemia gorączki krwotocznej Ebola w Afryce Zachodniej.
Wirus Ebola
Ilustracja
Wirus Ebola
Systematyka
Grupa

Grupa V ((-)ssRNA)

Rząd

Mononegavirales

Rodzina

Filowirusy

Rodzaj

Ebolavirus

Gatunek

Zaire Ebolavirus

Cechy wiralne
Skrót

EBOV

Kwas nukleinowy

RNA

Liczba nici

jedna

Polaryzacja kwasu nukleinowego

ujemna(inne języki)

Rezerwuar

owocożerne nietoperze

Wywoływane choroby

gorączka krwotoczna Ebola

Hasło w Wikisłowniku

Wirus Ebola[1], EBOV (od ang. Ebola virus), wcześniej nazywany oficjalnie Zaire Ebolavirus – takson wirusów (grupa wirusów) należących do gatunku Zaire Ebolavirus, z rodzaju Ebolavirus i rodziny Filoviridae (wirusy należące do tej rodziny nazywane są filowirusami)[2][3][4][5][6][7]. Rodzina Filoviridae należy do rzędu Mononegavirales[8].

Gatunek Zaire Ebolavirus jest gatunkiem typowym rodzaju Ebolavirus[8]. Jest najbardziej niebezpiecznym (pod względem liczby zakażeń i śmiertelności) z pięciu gatunków wchodzących w skład tego rodzaju wirusów, z których cztery wywołują gorączkę krwotoczną Ebola[2][9] – ciężką chorobę zakaźną (z grupy gorączek krwotocznych) u ludzi i innych naczelnych[3][4][5]. Nazwa wirusa pochodzi od nazwy rzeki Ebola w północnej części Demokratycznej Republiki Konga, gdzie odnotowano pierwsze przypadki choroby wywołanej tym wirusem.

Budowa

Materiał genetyczny stanowi jednoniciowe RNA o ujemnej polarności. Podobnie jak wirus Marburg przypomina poskręcaną pałeczkę, ale wykazuje odmienność antygenową. Ebola zbudowana jest z siedmiu białek, z których nie przebadano jeszcze czterech, a co najmniej jedno z nich jest odpowiedzialne za supresję (spowolnienie) działania układu immunologicznego.

Patogenność

Wirusy te są przyczyną poważnych i trudnych w leczeniu, występujących endemicznie na obszarze Afryki gorączek krwotocznych Ebola (EHF). Najwięcej ofiar pochłonęła epidemia w Afryce Zachodniej (2014).

Zakaźność, drogi szerzenia i rezerwuar

Epidemia choroby rozpoczyna się od osób, które miały kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi zakażonych zwierząt, takich jak małpy czy owocożerne nietoperze[3][4][5][6]. Uważa się, że naturalnym rezerwuarem zarazków są owocożerne nietoperze, jednak pomimo intensywnych badań nie zostało to potwierdzone[3][4][5][6]. Następnie wiriony mogą być przenoszone pomiędzy ludźmi poprzez bezpośredni kontakt z krwią i innymi płynami ustrojowymi chorych oraz zmarłych na tę chorobę osób[3][4][5][6][7], a także poprzez bezpośredni kontakt z przedmiotami skażonymi przez ich krew i inne płyny ustrojowe[3][4][5].

Odporność populacji

Występuje powszechna wrażliwość. Prace nad szczepionką trwają. Wykryto przeciwciała u niektórych badanych pacjentów.

Zastosowania filowirusów jako broni biologicznej

Wirus gorączki krwotocznej Ebola jest wymieniany w kategorii A jako jeden z najgroźniejszych czynników o wysokim potencjale bioterrorystycznym. Nigdy jednak nie były użyte na polu walk. Obecnie ich znaczenie jako broni B jest wątpliwe, ze względu na szczególne tendencje wirusa do samoograniczania swojego rozszerzania (duża śmiertelność i gwałtowny przebieg). Poza tym jedną z trudności przy wykorzystaniu eboli jako broni biologicznej jest problem z uzyskaniem wirusa. Podobna sytuacja dotyczy wirusa Marburg, który charakteryzuje się jednak znacznie mniejszą wirulencją.

Wrażliwość na czynniki zewnętrzne

Wirusy te wrażliwe są na promieniowanie jonizujące, światło słoneczne (promienie UV), wysoką temperaturę oraz powszechnie dostępne chemiczne środki do dezynfekcji, np. mydło[10].

Historia odkrycia

Odkryty w 1976 w czasie epidemii w Zairze (ognisko znajdowało się prawdopodobnie koło rzeki Ebola, dlatego też tak nazwano tego wirusa) i Sudanie (w Zairze wykazywał większą wirulencję i śmiertelność).

Szczepionka

W lutym 2008 doniesiono, że przeprowadzono pomyślne testy na małpach. Zwiększa to szansę odkrycia szczepionki skutecznej dla ludzi, nad którą naukowcy pracują od 2009 roku[11].

Opracowano wiele kandydatek na szczepionkę przeciwko wirusowi Ebola w dekadzie przed 2014, ale od października 2014 żadna nie została jeszcze zatwierdzona przez amerykańską Agencję Żywności i Leków do stosowania u ludzi[12][13].

Szczepionka VSV-EBOV

Udana próba

W grudniu 2016 r. badanie wykazało, że szczepionka rVSV-ZEBOV ma 70-100% skuteczności przeciwko wirusowi Ebola, co czyni ją pierwszą potwierdzoną szczepionką przeciwko tej chorobie[14][15]. Szczepionka rVSV-ZEBOV (Recombinant vesicular stomatitis virus–Zaire Ebola virus) jest szczepionką rekombinowaną, zdolną do replikacji[16]. Składa się z wirusa pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej (VSV), który został genetycznie zaprojektowany do ekspresji glikoproteiny z wirusa Zairera, aby wywołać neutralizującą odpowiedź odpornościową na wirusa Ebola. Została stworzona przez naukowców z Narodowego Laboratorium Mikrobiologii w Winnipeg w Kanadzie, które jest częścią Public Health Agency of Canada (PHAC)[17]. Firma PHAC wydała licencję na małą firmę, NewLink Genetics, która rozpoczęła opracowywanie szczepionki; NewLink przekierowało licencję na Merck w 2014 r[18]. Od grudnia 2016 r. nie jest dostępna do celów komercyjnych[19].

Uważa się, że początek skuteczności występuje w ciągu pięciu dni[20]. Jak długo występują korzyści, nie wiadomo[21].

Efekty uboczne

Działania niepożądane są zazwyczaj łagodne do umiarkowanych[22][23]. Mogą obejmować bóle stawów, uczucie zmęczenia, ból głowy, ból w miejscu wstrzyknięcia i bóle mięśni[24].

Chemia

RVSV-ZEBOV jest żywym, atenuowanym rekombinowanym wirusem pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej, w którym gen glikoproteiny otoczki zastępuje się genem wirusa Ebola, szczepu Kikwit 1995 Zaire[22][25][26]. Wytwarzanie szczepionki w badaniu fazy I przeprowadzono przez IDT Biologika[27][28]. Produkcja szczepionki na potrzeby badania fazy III dokonywała Merck, wykorzystując komórki z kotawców, które Merck już użył do szczepionki RotaTeq przeciwko rotawirusowi[29][30].

Inne szczepionki

Szczepionka Powiązane organizacje Status
Chimp adenovirus 3 vectored glycoprotein (cAd3-EBO Z) GSK & NIAID Faza III luty 2016[31]
rVSV vectored glycoprotein (VSV-EBOV) Newlink Genetics & Merck w użyciu (flare ups/ Afryka Zachodnia)[32][33]
Human adenovirus 5 vectored 2014 glycoprotein insert BIT & CanSino Faza I zakończona[34]
Adenovirus 26 vectored glycoprotein / MVA-BN (Ad26.ZEBOV/ MVA-BN) Johnson & Johnson Faza I zakończona kwiecień, 2016[35][36]
HPIV-3 vectored glycoprotein Ministry of Health (Russia) Faza I planowana[37]
Rabies vectored glycoprotein Thomas Jefferson University & NIAID Zakończona dla naczelnych innych niż człowiek[38]
Purified glycoprotein Protein Sciences Rozpoczęto dla naczelnych innych niż człowiek[39]
Ebola ∆VP30 H2O2 treated University of Wisconsin-Madison Zakończona dla naczelnych innych niż człowiek[40]

Badania kliniczne w Afryce Zachodniej

W styczniu 2015 Marie-Paule Kieny, asystentka dyrektora generalnego systemów opieki zdrowotnej i innowacji WHO, ogłosiła, że szczepionki cAd3-EBO Z i VSV-EBOV wykazały akceptowalne profile bezpieczeństwa podczas wczesnego testowania i wkrótce przystąpi się do prób na szeroką skalę w Liberii, Sierra Leone i Gwinei. Badania miały obejmować 27 000 osób i obejmowały 3 grupy – członkowie pierwszych dwóch grup otrzymywali dwie testowane szczepionki, a trzecia grupa otrzymała placebo[41]. Obie szczepionki pomyślnie ukończyły 2. fazę badań. W kwietniu 2015 r. w Liberii i Sierra Leone[42][43], i w Gwinei w marcu 2016 r.[32] rozpoczęto szeroko zakrojone badania dotyczące fazy 3.

Ebola w literaturze i filmie

Szczególnie wirus Ebola i gorączka krwotoczna, którą wywołuje, są tematem filmów fantastyczno-naukowych (podobnie jak w przypadku wirusa Machupo). Wirus ten jest też tematem głównym filmu Johna Murlowskiego Wirus.

W powieści Dekret Tom Clancy opisuje atak biologiczny na Stany Zjednoczone przy użyciu wirusa Eboli. Tematykę walki z Ebolą porusza również Robin Cook w Epidemii.

Walka z rozprzestrzenianiem się wirusa Ebola w Afryce została opisana w książce Richarda Prestona „Strefa skażenia” (ang. The hot zone)[44].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Instytucje takie jak Główny Inspektorat Sanitarny i Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób stosują pisownię „Ebola” wielką literą, jednak Słownik języka polskiego PWN i Wielki słownik ortograficzny PWN traktują tę nazwę jako nazwę pospolitą i stosują pisownię małą literą.
  2. ↑ a b Jens H. Kuhn, Stephan Becker, Hideki Ebihara, Thomas W. Geisbert, Karl M. Johnson, Yoshihiro Kawaoka, W. Ian Lipkin, Ana I. Negredo, Sergey V. Netesov, Stuart T. Nichol, Gustavo Palacios, Clarence J. Peters, Antonio Tenorio, Viktor E. Volchkov, Peter B. Jahrling. Proposal for a revised taxonomy of the family Filoviridae: classification, names of taxa and viruses, and virus abbreviations. „Archives of Virology”. 155 (12), s. 2083–2103, 2010. DOI: 10.1007/s00705-010-0814-x. PMID: 21046175. (ang.). 
  3. ↑ a b c d e f Ebola virus disease Fact sheet N°103. [w:] World Health Organization [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-27]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f Ebola Hemorrgagic Fever. [w:] Centers for Disease Control and Prevention [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-27]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f Ebola. General information. [w:] Public Health England [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]. (ang.).
  6. ↑ a b c d Übersicht Ebola-Fieber / Marburg-Fieber. [w:] Robert Koch-Institut [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-23)]. (niem.).
  7. ↑ a b Fièvre hémorragique virale (FHV) à virus Ebola. [w:] Institut de veille sanitaire [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)]. (fr.).
  8. ↑ a b Virus Taxonomy: 2013 Release. EC 45, Edinburgh, July 2013; Email ratification 2014 (MSL #28). [w:] International Committee on Taxonomy of Viruses [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-27]. (ang.).
  9. ↑ Chronology of Ebola Hemorrhagic Fever Outbreaks. Known Cases and Outbreaks of Ebola Hemorrhagic Fever, in Chronological Order. [w:] Centers for Disease Control and Prevention [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-27]. (ang.).
  10. ↑ Gorączka krwotoczna Ebola – informacje dla podróżnych. [w:] Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób [on-line]. 2014. [dostęp 2014-07-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-14)]. (pol.).
  11. ↑ Development of a preventive vaccine for Ebola virus infection in primates. (ang.).
  12. ↑ Statement on the WHO Consultation on potential Ebola therapies and vaccines [online], World Health Organization [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  13. ↑ Alison P. Galvani i inni, Ebola Vaccination: If Not Now, When?Ebola Vaccination: If Not Now, When?, „Annals of Internal Medicine”, 161 (10), 2014, DOI: 10.7326/M14-1904, ISSN 0003-4819, PMID: 25141813, PMCID: PMC4316820 [dostęp 2017-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-02] (ang.).
  14. ↑ Ana Maria Henao-Restrepo i inni, Efficacy and effectiveness of an rVSV-vectored vaccine in preventing Ebola virus disease: final results from the Guinea ring vaccination, open-label, cluster-randomised trial (Ebola Ça Suffit!), „The Lancet”, 389 (10068), 2017, s. 505–518, DOI: 10.1016/S0140-6736(16)32621-6, ISSN 0140-6736, PMID: 28017403 28017403, 28017403, PMCID: PMC5364328 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  15. ↑ Joshua Berlinger CNN, Ebola vaccine gives 100% protection, study finds [online], CNN [dostęp 2017-05-04].
  16. ↑ Andrea Marzi i inni, Vesicular Stomatitis Virus–Based Ebola Vaccines With Improved Cross-Protective Efficacy, „The Journal of Infectious Diseases”, 204 (suppl_3), 2011, S1066–S1074, DOI: 10.1093/infdis/jir348, ISSN 0022-1899, PMID: 21987743, PMCID: PMC3203393 [dostęp 2017-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-15].
  17. ↑ Denise Grady, Ebola Vaccine, Ready for Test, Sat on the Shelf, „The New York Times”, 23 października 2014, ISSN 0362-4331 [dostęp 2017-05-04].
  18. ↑ Merck & Co. Licenses NewLink's Ebola Vaccine Candidate | GEN Genetic Engineering & Biotechnology News – Biotech from Bench to Business | GEN [online] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-18].
  19. ↑ Ebola vaccine highly effective in final trial results, „CIDRAP” [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  20. ↑ First Ebola Vaccine Likely To Stop The Next Outbreak, „NPR.org” [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  21. ↑ Thomas W. Geisbert, First Ebola virus vaccine to protect human beings?, „The Lancet”, 389 (10068), 2017, s. 479–480, DOI: 10.1016/S0140-6736(16)32618-6, ISSN 0140-6736, PMID: 28017402 28017402, 28017402 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  22. ↑ a b Carles Martínez-Romero, Adolfo García-Sastre, Against the clock towards new Ebola virus therapies, „Virus Research”, 209, Special Issue: Cell response to viral infection, 2015, s. 4–10, DOI: 10.1016/j.virusres.2015.05.025 [dostęp 2017-05-04].
  23. ↑ Miriam Shuchman, Ebola vaccine trial in west Africa faces criticism, „The Lancet”, 385 (9981), 2015, DOI: 10.1016/S0140-6736(15)60938-2, ISSN 0140-6736 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  24. ↑ Ana Maria Henao-Restrepo i inni, Efficacy and effectiveness of an rVSV-vectored vaccine in preventing Ebola virus disease: final results from the Guinea ring vaccination, open-label, cluster-randomised trial (Ebola Ça Suffit!), „The Lancet”, 389 (10068), 2017, DOI: 10.1016/S0140-6736(16)32621-6, ISSN 0140-6736, PMID: 28017403, PMCID: PMC5364328 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  25. ↑ Woo Young Choi i inni, Progress of vaccine and drug development for Ebola preparedness, „Clinical and Experimental Vaccine Research”, 4 (1), DOI: 10.7774/cevr.2015.4.1.11, PMID: 25648233, PMCID: PMC4313103.
  26. ↑ Jason A. Regules i inni, A Recombinant Vesicular Stomatitis Virus Ebola Vaccine, „The New England Journal of Medicine”, 376 (4), 2015, s. 330–341, DOI: 10.1056/nejmoa1414216 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  27. ↑ FAQs on the VSV-ZEBOV vaccine against Ebola virus | HUG – Hôpitaux Universitaires de Genève [online], www.hug-ge.ch [dostęp 2017-05-04] (fr.).
  28. ↑ The strange tale of Canada’s ebola vaccine: Walkom | Toronto Star [online], thestar.com [dostęp 2017-05-04].
  29. ↑ UPDATED: NewLink, Merck sign Ebola vaccine licensing pact | FiercePharma [online], www.fiercepharma.com [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  30. ↑ BioPharma-Reporter.com, Merck to manufacture NewLink Ebola vaccine in-house, „BioPharma-Reporter.com” [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  31. ↑ Ebola virus vaccines: Where do we stand? [online], www.sciencedirect.com [dostęp 2017-05-04].
  32. ↑ a b WHO coordinating vaccination of contacts to contain Ebola flare-up in Guinea [online], World Health Organization [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  33. ↑ Vaccines alliance signs $5 million advance deal for Merck's Ebola shot, „Reuters”, 20 stycznia 2017 [dostęp 2017-05-04].
  34. ↑ Feng-Cai Zhu i inni, Safety and immunogenicity of a novel recombinant adenovirus type-5 vector-based Ebola vaccine in healthy adults in China: preliminary report of a randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 1 trial, „The Lancet”, 385 (9984), 2015, s. 2272–2279, DOI: 10.1016/S0140-6736(15)60553-0, ISSN 0140-6736, PMID: 25817373 25817373, 25817373 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  35. ↑ A Safety and Immunogenicity Study of Heterologous Prime-Boost Ebola Vaccine Regimens in Healthy Participants, [w:] ClinicalTrials.gov [online], National Institutes of Health, NCT02313077 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  36. ↑ Iain D. Milligan i inni, Safety and Immunogenicity of Novel Adenovirus Type 26– and Modified Vaccinia Ankara–Vectored Ebola Vaccines, „Journal of the American Medical Association”, 315 (15), 2016, DOI: 10.1001/jama.2016.4218, ISSN 0098-7484 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  37. ↑ Ebola vaccines, therapies, and diagnostics [online], World Health Organization [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  38. ↑ Joseph E. Blaney i inni, Antibody Quality and Protection from Lethal Ebola Virus Challenge in Nonhuman Primates Immunized with Rabies Virus Based Bivalent Vaccine, „PLOS Pathogens”, 9 (5), 2013, e1003389, DOI: 10.1371/journal.ppat.1003389, ISSN 1553-7374, PMID: 23737747, PMCID: PMC3667758 [dostęp 2017-05-04].
  39. ↑ Kaitlyn Naples, Courtney Zieller, CT lab hopes to stop spread of Ebola [online] [dostęp 2017-05-04] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-21] (ang.).
  40. ↑ Andrea Marzi i inni, An Ebola whole-virus vaccine is protective in nonhuman primates, „Science”, 348 (6233), 2015, s. 439–442, DOI: 10.1126/science.aaa4919, ISSN 0036-8075, PMID: 25814063, PMCID: PMC4565490 [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  41. ↑ UK leads promising Ebola vaccine trial | Ars Technica [online], arstechnica.com [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  42. ↑ Ebola test vaccines appear safe in Phase 2 Liberian clinical trial | National Institutes of Health (NIH) [online], www.nih.gov [dostęp 2017-11-27] (ang.).
  43. ↑ CDC Press Releases, „CDC” [dostęp 2017-05-04] (ang.).
  44. ↑ Richard Preston, Strefa skażenia, Oficyna Wydawnicza Prima, 1995, ISBN 83-7152-017-4.