Wanda (1919)

Wanda

Port w Pucku – bliźniaczy „Krakus” w prawym dolnym rogu
Klasa	holownik portowy
Historia
Stocznia	Crichton Vulkan, Åbo
Wodowanie	1919
Zamówiony dla  Finlandia
Nazwa	Mielikki
Marynarka Wojenna
Nazwa	Wanda
Wejście do służby	28 sierpnia 1920
Zatopiony	1 września 1939
Los okrętu	złomowany
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	55 t (pojemność 55 BRT?)
Długość	17,8 m
Szerokość	4 m
Napęd
1 maszyna parowa 120 KM, 1 śruba, 1 ster
Prędkość	8 węzłów

Wanda – polski holownik portowy Marynarki Wojennej z okresu międzywojennego, jednostka bliźniacza holownika „Krakus”. Zbudowany w Finlandii w 1919 roku, został zakupiony przez Polskę z przeznaczeniem dla Marynarki Wojennej i wszedł do służby w 1920 roku. Zatopiony podczas II wojny światowej 1 września 1939 roku, następnie złomowany. Nazwę „Wanda” nosiły także inne statki.

Historia

„Wanda” została zakupiona razem z holownikiem „Krakus” przez polską Marynarkę Wojenną w Finlandii, dokąd wiosną 1920 roku udała się delegacja polskiego Departamentu dla Spraw Morskich w celu poszukiwania okrętów dla nowo powstałej floty^[1]. Oprócz dwóch kanonierek, efektem wizyty stał się zakup dwóch nowych holowników portowych „Kylikki” i „Mielikki”, zbudowanych w 1919 roku w stoczni Crichton Vulkan w Åbo (Turku)^[2]. Uprzednio Marynarka Wojenna posiadała jedynie dwa małe i starsze płaskodenne holowniki „Castor” i „Pollux”, nadające się tylko w ograniczonym zakresie do żeglugi przybrzeżnej^[1]. Dwa bliźniacze holowniki zakupiono 27 sierpnia 1920 roku od fińskiej firmy Nurminen w Åbo^[2]. Podniesienie bandery i nadanie nazwy miało miejsce 28 sierpnia 1920 roku w Åbo, przy tym „Mielikki” otrzymał imię legendarnej Wandy^[3]. Holownik nosił oryginalnie imię fińskiej bogini lasów Mielikki (w wielu polskich publikacjach nazwa jest błędnie zapisywana jako „Melikki”)^[a].

Opis

„Wanda” była niewielkim holownikiem portowym żeglugi przybrzeżnej^[2]. Jej dane techniczne są jednak niepewne i w starszych publikacjach większość z nich była nieznana^[4]. Według nowszej literatury długość wynosiła 17,1 metra, a szerokość 4 metry, zanurzenie natomiast pozostaje nieznane^[5]. Starsze źródła podawały długość około 20 metrów^[b]. Nie jest jasne, czy podawana wielkość jednostki – 55 ton – dotyczy pojemności 55 BRT, podawanej typowo dla holowników cywilnych, czy wyporności, jak na ogół opisują ją publikacje poświęcone marynarce wojennej^[c].

Napęd stanowiła maszyna parowa o mocy 120 KM, napędzająca pojedynczą śrubę napędową i pozwalająca na rozwijanie prędkości do 8 węzłów^[5].

Służba

Holowniki przybyły wkrótce po wcieleniu do służby do Polski i zostały przydzielone w październiku 1920 roku do Tymczasowej Przystani Marynarki Wojennej w Wolnym Mieście Gdańsku^[2]. W 1921 roku zostały przydzielone do portu w Pucku, podporządkowane Dowództwu Obrony Wybrzeża w Pucku^[6]. Elementem identyfikacyjnym „Wandy” były dwa paski na kominie („Krakus” miał jeden)^[3]. Dzięki niewielkiemu zanurzeniu sprawdzały się na płytkich wodach Zatoki Puckiej i pomagały przy pogłębianiu wejścia do portu oraz przekopu Depka^[6]. W połowie 1922 roku oba holowniki przebazowano do Gdyni, gdzie rozpoczęto budowę portu wojennego^[6]. Podporządkowano je wówczas Dowództwu Floty i Stacji Nadbrzeżnej Gdynia^[3]. W 1936 roku „Wanda” podporządkowana została Dowództwu Obrony Wybrzeża Morskiego, nadal bazując w Gdyni^[6].

W chwili wybuchu II wojny światowej holownik podporządkowany był Dowództwu Obrony Wybrzeża z siedzibą w Helu^[7]. 1 września 1939 roku „Wanda” została zatopiona z całą załogą przed godziną 14 w nalocie niemieckich bombowców nurkujących Junkers Ju 87 z dywizjonu IV/LG1 na port wojenny na Oksywiu^[8][9]. Po zdobyciu Oksywia, wrak został podniesiony i zezłomowany przez Niemców^[10].

Uwagi

1. Prawidłowe brzmienie nazwy „Mielikki” podają Piaskowski 1996 ↓, s. 57 i Borowiak 2016 ↓, s. 12; błędna forma „Melikki” m.in. w Pertek 1976 ↓, s. 587 i Danielewicz 1998 ↓, s. 40.
2. Długość 20 m w Piaskowski 1996 ↓, s. 57, „około 20 m” w Pertek 1976 ↓, s. 587, „poniżej 20 m” w Piwowoński 1989 ↓, s. 286.
3. Wyporność 55 ton w: Pertek 1976 ↓, s. 587, Piwowoński 1989 ↓, s. 286, Piaskowski 1996 ↓, s. 57; pojemność 55 BRT w Borowiak 2016 ↓, s. 12, natomiast pojemność nieznana w Danielewicz 1998 ↓, s. 40. Pojemność 55 BRT może odpowiadać holownikom podobnej wielkości lub trochę większym (por. Jerzy Miciński, Stefan Kolicki: Pod polską banderą. Gdynia: 1962, s. 94-95..

Przypisy

1. Borowiak 2016 ↓, s. 11.
2. Borowiak 2016 ↓, s. 11-12.
3. Danielewicz 1998 ↓, s. 39-40.
4. Pertek 1976 ↓, s. 587.
5. Danielewicz 1998 ↓, s. 40, Borowiak 2016 ↓, s. 12
6. Borowiak 2016 ↓, s. 12-13.
7. Danielewicz 1998 ↓, s. 41.
8. Borowiak 2016 ↓, s. 30.
9. Jürgen Rohwer, Gerhard Hümmelchen, Chronik des Seekrieges 1939-1945: 1939 August / September (dostęp 30-09-2019)
10. Borowiak 2016 ↓, s. 58.

Bibliografia

• Mariusz Borowiak: Okręty pomocnicze cz. 3. Warszawa: Edipresse Polska, 2016, seria: Wielki Leksykon Uzbrojenia Wrzesień 1939. Tom 101. ISBN 978-83-7945-632-1.
• Waldemar Danielewicz. Holowniki Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1920-1997. „Morza, Statki i Okręty”. 5/1998. III (12), październik-grudzień 1998. ISSN 1426-529X. 
• Jerzy Pertek: Wielkie dni małej floty. Wyd. 8. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1976, s. 586.
• Stanisław M. Piaskowski: Okręty Rzeczypospolitej Polskiej 1920–1946. Album planów. Warszawa: Lampart, 1996, seria: Barwa i Broń. ISBN 83-900217-2-3.
• Jan Piwowoński: Flota spod biało-czerwonej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989. ISBN 83-10-08902-3.
• Maciej Neumann: Flota II Rzeczypospolitej i jej okręty. Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2013. ISBN 978-83-7565-309-0.