Włodzimierz Wołkowicki (pułkownik)

Włodzimierz Wołkowicki

pułkownik kawalerii
Data i miejsce urodzenia	12 sierpnia 1881 Kijów
Data i miejsce śmierci	20 września 1939 pod Grodnem
Przebieg służby
Lata służby	1899–1927 i 1939
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Jednostki	IV Brygada Kawalerii
Stanowiska	dowódca brygady
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka kampania wrześniowa
Odznaczenia

Włodzimierz Wołkowicki (ur. 12 sierpnia 1881^[a] w Kijowie, zm. 20 września 1939 pod Grodnem) – pułkownik kawalerii Wojska Polskiego.

Życiorys

Urodził się 12 sierpnia 1881 w Kijowie jako szlachcic ziemi grodzieńskiej, wyznania prawosławnego^[3][4]. Jego ojciec Włodzimierz (1852–1909) był oficerem armii rosyjskiej, ostatnio generałem lejtnantem i dowódcą 31 Dywizji Piechoty w Charkowie^[2][5]. Matka – księżniczka Matylda (ur. 1857) była córką Władimira Siergiejewicza Kudaszewa i Olgi Nikołajewnej z domu Horvat^[6]. Rodzina Wołkowickich posiadała majątek Wólka w powiecie sokólskim^[7].

31 sierpnia 1899^[b], po ukończeniu siedmiu klas w 1 Moskiewskim Korpusie Kadetów, został przyjęty do Michałowskiej Szkoły Artylerii w Petersburgu^[8][2]. 8 maja 1900 został mianowany podoficerem, a 8 maja następnego roku junkrem portepee^[2]. 13 sierpnia 1901 został mianowany podporucznikiem ze starszeństwem z 9 sierpnia 1900^[2]. 16 września 1901 przybył do 11 Brygady Artylerii w Dubnie, a trzy dni później został przydzielony do 3. baterii^[2]. Od 6 października 1902 do 17 kwietnia 1903 dowodził brygadowym oddziałem szkolnym^[2]. Od 4 czerwca 1903 pełnił obowiązki oficera ewidencyjnego 3. baterii (ros. Дълопроизводител батареи)^[2]. 20 sierpnia 1904 przybył do Mikołajewskiej Akademii Sztabu Generalnego w Petersburgu w celu złożenia egzaminu wstępnego^[2]. 29 sierpnia tego roku awansował na porucznika ze starszeństwem z 9 sierpnia 1904^[2]. 4 października 1904, po złożeniu egzaminu, został przyjęty do akademii w charakterze słuchacza^[2]. 18 września 1906, po ukończeniu dwóch klas akademii, wrócił do 11 Brygady Artylerii^[2]. 25 listopada 1906 otrzymał przeniesienie, a 21 grudnia przybył do 14 mitawskiego pułku huzarów(inne języki)^[2] w Częstochowie. Od 23 grudnia 1906 do 6 stycznia 1908 pełnił obowiązki komendanta szkoły podpraporszczyków^[2]. Równocześnie od 1 czerwca 1907 pełnił obowiązki adiutanta pułku^[2]. 1 września 1908 awansował na sztabsrotmistrza ze starszeństwem z 9 sierpnia 1908^[2]. Od 30 kwietnia do 12 maja 1909 dowodził w zastępstwie 6. szwadronem^[2]. 12 października tego roku zdał obowiązki adiutanta pułku^[2]. Od 12 października 1909 do 22 października 1911 był słuchaczem kursu w Oficerskiej Szkole Kawalerii w Petersburgu^[2]. Po powrocie do pułku został komendantem pułkowego pododdziału szkolnego^[2]. 1 października 1913 został wyznaczony na stanowisko dowódcy 1. szwadronu^[2]. 14 grudnia 1913 awansował na rotmistrza ze starszeństwem z 9 sierpnia 1912^[2].

Na czele 1. szwadronu walczył w czasie I wojny światowej^[2]. Razem z nim w szeregach 14 mitawskiego pułku huzarów walczyli jego bracia: Mścisław (ur. 1885)^[c][11][12] i Światosław (ur. 1889)^[13][14]. Czwarty z braci – Oleg był sztabsrotmistrzem w 20 finlandzkim pułku dragonów^[15][16], natomiast piąty – Aleksy, sztabskapitanem w 1 finlandzkim dywizjonie artylerii strzelców, a później kapitanem w 19 dywizjonie możdzierzy lekkich^[17][18][d]. 5 marca 1915 został przydzielony do Twerskiej Szkoły Kawalerii na stanowisko instruktora jazdy i wykładowcy taktyki^[22]. 20 marca 1916 objął obowiązki oficera do zleceń w sztabie 43 Korpusu Armijnego (etat oficera Sztabu Generalnego)^[23]. Od 4 maja 1916 pełnił obowiązki starszego adiutanta 109 Dywizji Piechoty, która wchodziła w skład 43 KA, a od 1 sierpnia tego ponownie w sztabie 43 KA pełnił obowiązki starszego adiutanta^[23]. 20 listopada 1916 został zaliczony do Sztabu Generalnego ze starszeństwem z 1 stycznia 1910 i zatwierdzony na stanowisku starszego adiutanta sztabu 43 KA^[23]. 1 marca 1917 został wyznaczony na stanowisko pełniącego obowiązki oficera sztabowego w sztabie 43 KA, a 3 października tego roku awansował na podpułkownika^[23]. Dwa dni później został zastępcą szefa 2 Biura Sztabu Frontu Północnego^[23]. 21 października 1917 został wyznaczony na stanowisko pomocnika szefa oddziału w Zarządzie Generała Kwatermistrza Sztabu Głównodowodzącego armiami Frontu Północnego^[24]. 25 lutego 1918 w Pskowie dostał się do niewoli niemieckiej, w której przebywał do 15 lipca 1918^[25]. Po uwolnieniu z niewoli podjął służbę w siłach zbrojnych Państwa Ukraińskiego^[26]. W stopniu wojskowego starszyny był członkiem komisji do spraw formowania sotni kozackich^[27][28]. 15 grudnia 1918 zrezygnował ze służby na rzecz Hetmanatu^[27].

24 lutego 1919 wstąpił do 4 Dywizji Strzelców Polskich i został wyznaczony na stanowisko zastępcy szefa sztabu^[29]. 15 lipca 1919 został przydzielony do 4 pułku ułanów w charakterze oficera sztabowego^[29][27]. 21 sierpnia 1919 został przyjęty do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podpułkownika, zaliczony do rezerwy armii z równoczesnym powołaniem do czynnej służby na czas wojny^[30]. Od 15 września tego roku pełnił służbę na stanowisku zastępcy komendanta Kursu Oficerskiej Szkoły Jazdy w Przemyślu^[29][27]. 4 listopada 1919 został wyznaczony na stanowisko komendanta Oficerskiej Szkoły Jazdy w Starej Wsi^[29][31]. W pierwszej dekadzie maja 1920, w czasie wojny z bolszewikami, objął funkcję dowódcy 4 pułku strzelców konnych^[32][33][34]. Równocześnie pełnił funkcję inspektora jazdy 6 Armii^[35]. 25 listopada 1920 objął stanowisko okręgowego inspektora jazdy w Dowództwie Okręgu Generalnego Lublin^[36].

Pożegnanie płk. Włodzimierza Wołkowickiego w 16 pułku ułanów Wielkopolskich (1924)

Od 26 marca 1921 był dowódcą 16 Pułku Ułanów Wielkopolskich w Bydgoszczy^{[37][38][39][40][41]}. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 29. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 – kawalerii)^[42]. 28 października tego roku został powołany „do służby Sztabu Generalnego z prawem jednorocznego doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej”^[43][44]. 1 czerwca 1924 został mianowany dowódcą IV Brygady Kawalerii w garnizonie Suwałki, pozostając oficerem nadetatowym 16 puł. Obok stopnia wojskowego przysługiwał mu wówczas tytuł „przydzielony do Sztabu Generalnego”^[45][46]. W 1926 został przeniesiony do kadry oficerów kawalerii z pozostawieniem na dotychczasowych stanowisku^[47]. Z dniem 30 września 1927 został przeniesiony w stan spoczynku^[48].

W 1928 mieszkał w Suwałkach^[49]. Został osadnikiem wojskowym w osadzie Sejwy^[50][27]. W 1934, jako oficer stanu spoczynku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Suwałki. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr III. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”^[51].

Był żonaty z Zoją (1888–1980), córką Aleksandra Wołkowickiego (zm. 1913), rzeczywistego radcy stanu i wnuczką Wiktora Wołkowickiego (1834–1911), generała artylerii^{[2][52][53][54]}. Dzieci nie mieli^[3].

24 lipca 1947 Zofia (Zoja) Wołkowicka, w podaniu do Sądu Grodzkiego w Suwałkach napisała, że „mąż mój, pułkownik w stanie spoczynku Wołkowicki Włodzimierz z chwilą wybuchu wojny we wrześniu 1939 został powołany do służby czynnej i w tym celu udał się do Grodna DOK III. W czasie działań wojennych pod Grodnem zginął dnia 20-go września”^[55].

Krzysztof Skłodowski w monografii „Garnizon Suwałki w latach 1921–1939” napisał: „według niepotwierdzonych informacji w drugiej połowie września 1939 [pułkownik Wołkowicki został] aresztowany przez «bandę bolszewicką» w Indurze i wywieziony do Grodna”^[27], natomiast Tadeusz Kryska-Karski w pracy „Straty korpusu oficerskiego 1939-1945”, wydanej w 1996 w Londynie podał, że pułkownik Wołkowicki zginął w 1940 w Warszawie^[56].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Walecznych^[57][58]
• Krzyż Oficerski belgijskiego Orderu Korony^[58]
• Order Świętego Włodzimierza 4 stopnia z mieczami^[23]
• Order Świętej Anny 2 stopnia^[23]
• Order Świętego Stanisława 2 stopnia z mieczami^[23] – 27 lutego 1915^[59]
• Order Świętej Anny 3 stopnia z mieczami^[23] i kokardą – 8 sierpnia 1915^[59]
• Order Świętego Stanisława 3 stopnia – 4 kwietnia 1913^[23][2]
• Order Świętej Anny 4 stopnia^[23] z napisem „Za odwagę” – 16 grudnia 1915^[59]
• Medal Pamiątkowy Wojny Ojczystej – 6 września 1912^[2]
• Medal pamiątkowy 300-lecia Domu Romanowych – 22 marca 1913^[2]

18 września 1933 Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości odrzucił wniosek o nadanie mu tego odznaczenia „z powodu braku pracy niepodległościowej”^[4].

Uwagi

1. Data urodzenia „12 sierpnia 1881” podawana przez pułkownika Wołkowickiego m.in. w karcie ewidencyjnej i karcie kwalifikacyjnej^[1] jest datą z kalendarza juliańskiego („starego porządku”)^[2].
2. Wszystkie daty z okresu służby pułkownika Wołkowickiego w armii rosyjskiej są datami „starego porządku”^[2].
3. Mścisław Wołkowicki (ur. 21 marca 1885) został przyjęty do Wojska Polskiego. W 1924 był rotmistrzem rezerwy 23 pułku ułanów w Wilnie^[9]. W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Grodno. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr III. Był wówczas w grupie oficerów „powyżej 40 roku życia”^[10].
4. Włodzimierz Wołkowicki miał również trzy siostry: Aleksandrę^[19], Olgę^[20] i Militynę^[21].

Przypisy

1. Kolekcja ↓, s. 2, 6, 8.
2. Послужной список ротмистра 14-го гусарского Митавского полка Волковицкого. Управление Министерства обороны Российской Федерации по увековечению памяти погибших при защите Отечества. [dostęp 2023-10-05]. (ros.).
3. Kolekcja ↓, s. 2.
4. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-05].
5. Ogólny spis oficerów 1909 ↓, s. 306.
6. Матильдa Владимировнa Волковицкaя. Geni. [dostęp 2023-10-08].
7. Kolekcja ↓, s. 62.
8. Kolekcja ↓, s. 6, 8.
9. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 646, 696.
10. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 117, 881.
11. Мстислав Владимирович Волковицкий. Geni. [dostęp 2023-10-07]..
12. Волковицкий Мстислав Владимирович. Офицеры русской императорской армии. [dostęp 2023-10-07].
13. Святослав Владимирович Волковицкий. Geni. [dostęp 2023-10-07]..
14. Волковицкий Святослав Владимирович. Офицеры русской императорской армии. [dostęp 2023-10-07].
15. Олег Волковицкий. Geni. [dostęp 2023-10-07]..
16. Памяти героев Великой войны 1914–1918 : Поиск героев войны : Волковицкий Олег. Управление Министерства обороны Российской Федерации по увековечению памяти погибших при защите Отечества. [dostęp 2023-10-07]. (ros.).
17. Алексей Владимирович Волковицкий. Geni. [dostęp 2023-10-07]..
18. Памяти героев Великой войны 1914–1918 : Поиск героев войны : Волковицкий Алексей. Управление Министерства обороны Российской Федерации по увековечению памяти погибших при защите Отечества. [dostęp 2023-10-07]. (ros.).
19. Александрa Владимирович Волковицкaя. Geni. [dostęp 2023-10-07]..
20. Ольгa Владимирович Волковицкaя. Geni. [dostęp 2023-10-07]..
21. Милитинa Владимирович Волковицкaя. Geni. [dostęp 2023-10-07]..
22. Kolekcja ↓, s. 3, 6, 8.
23. Kolekcja ↓, s. 3.
24. Ганин 2009 ↓, s. 471.
25. Kolekcja ↓, s. 3, 10.
26. Kolekcja ↓, s. 10.
27. Skłodowski 2021 ↓, s. 671.
28. Ганин 2009 ↓, s. 188, wg autora na służbie Państwa Ukraińskiego był już 27 czerwca 1918.
29. Kolekcja ↓, s. 4, 6, 8.
30. Dz. Rozk. Wojsk. Nr 88 z 12 września 1919, poz. 3156.
31. Gnat-Wieteska 1998 ↓, s. 6, 7.
32. Kolekcja ↓, s. 6, 8, tu 2 lub 10 maja.
33. Gnat-Wieteska 1998 ↓, s. 6, 7, tu od 11 czerwca 1920.
34. Skłodowski 2021 ↓, s. 671, tu od 8 maja 1920.
35. Tuliński 2020 ↓, s. 775.
36. Gnat-Wieteska 1998 ↓, s. 7.
37. Kolekcja ↓, s. 67, 79.
38. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 16 z 23 kwietnia 1921, s. 832.
39. Spis oficerów 1921 ↓, s. 259, 954.
40. Dmochowski 1934 ↓, s. 45, 55.
41. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 631, 675.
42. Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 153.
43. Kolekcja ↓, s. 75, 78.
44. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 1 listopada 1922, s. 820.
45. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 53 z 5 czerwca 1924, s. 310.
46. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 83, 571, 597.
47. Kolekcja ↓, s. 26.
48. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927, s. 215.
49. Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 888.
50. Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. [dostęp 2015-04-10].
51. Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 335, 892, nie został wykazany jako oficer dyplomowany.
52. Зоя Александровна Волковицкая. Geni. [dostęp 2023-10-07].
53. Александр Викторович Волковицкий. Geni. [dostęp 2023-10-07].
54. Виктор Михайлович Волковицкий. Geni. [dostęp 2023-10-07].
55. Podanie Zofii Wołkowickiej z 24 lipca 1947. Archiwum Państwowe w Suwałkach. [dostęp 2023-10-05].
56. Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-10-05].
57. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 631.
58. Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 83.
59. Памяти героев Великой войны 1914–1918 : Поиск героев войны : Волковицкий Владимир. Управление Министерства обороны Российской Федерации по увековечению памяти погибших при защите Отечества. [dostęp 2023-10-07]. (ros.).

Bibliografia

• Włodzimierz Wołkowicki. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości, sygn. I.480.658 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-02].
• Общий список офицерским чинам русской императорской армии. Составлен по 1-е января 1909 г.. Sankt Petersburg: Drukarnia Wojskowa, 1909.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Czesław Dmochowski: XV-lecie 16/2 Pułku Ułanów Wielkopolskich : 1919-1934. Bydgoszcz: 1934.
• Андрей Владиславович Ганин: Корпус офицеров Генерального штаба в годы Гражданской войны 1917-1922 гг. Справочные материалы. Moskwa: Русский путь, 2009. ISBN 978-5-85887-301-3. (ros.).
• Zbigniew Gnat-Wieteska: 6 Pułk Strzelców Konnych im. Hetmana Wielkiego Koronnego Stanisława Żółkiewskiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza Ajaks, 1998, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-87103-36-5.
• Krzysztof Skłodowski: Garnizon Suwałki w latach 1921–1939. Warszawa: IPN, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2021. ISBN 978-83-8229-322-7.
• Arkadiusz Tuliński: 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2020. ISBN 978-83-8229-062-2.