Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego w Poznaniu

ulica Jana Henryka Dąbrowskiego

Jeżyce, Ogrody, Wola, Smochowice, Krzyżowniki
Skrzyżowanie z ulicami Przybyszewskiego i Żeromskiego po przebudowie. Widok w kierunku centrum (2016)
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Długość	8175 lub 8500 m
Poprzednie nazwy	zob. historię nazw
Przebieg
0 m Most Teatralny , ul. Roosevelta 155 m ul. Mickiewicza 265 m ul. Kochanowskiego 290 m ul. Kochanowskiego 495 m ul. Strzałkowskiego 600 m ul. Żurawia , ul. Prusa 695 m ul. Kraszewskiego 740 m ul. Kościelna 940 m ul. Wawrzyniaka 1010m ul. Staszica 1180m ul. Polna ul. Janickiego 1520m ul. Długosza 1640m ul. Żeromskiego, ul. Przybyszewskiego 433 ul. Wilkońskich 1960m ul. Nałkowskiej 2030m ul. Szamotulska 2060m ul. Miła 2170m ul. Botaniczna 2330m ul. Szpitalna 3100m ul. św. Wawrzyńca, ul. Polska 3230m ul. Pilicka 4160m ul. Nidziańska 4230m ul. Skalskiego ul. Startowa 4600m ul. Pilotów 4950m ul. Lotnicza 4990m ul. Tatrzańska 5360m[1] ul. Lutycka 92 6340m ul. Santocka 6850m ul. Pniewska 7880m ul. Wichrowa 8530m[2] ul. Za Miedzą granica miasta, kontynuacja jako ul. Poznańska w gminie Tarnowo Podgórne
Położenie na mapie Poznania ulica Jana Henryka Dąbrowskiego
Położenie na mapie Polski ulica Jana Henryka Dąbrowskiego
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego ulica Jana Henryka Dąbrowskiego
52°25′33,6″N 16°51′36,5″E

Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego

Gmach Teatru Nowego położony przy ul. Dąbrowskiego 5

ul. Dąbrowskiego - głębi zielone dachy straganów Rynku Jeżyckiego

517 - wysoki numer adresowy

Skrzyżowanie z ul. Żeromskiego, w tle po lewej Omega (2011, przed przebudową)

Dwujezdniowa ulica Dąbrowskiego w pobliżu węzła z ulicami Słupską i Wichrową (lipiec 2022).

Ulica Dąbrowskiego na wysokości stacji paliw BP; widok na nowe oświetlenie uliczne (luty 2022)

Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego – ulica w Poznaniu, biegnąca od centrum miasta w kierunku zachodnim. Według W. Łęckiego jest to najdłuższa ulica w mieście (8,5 km, ponad 500 numerów adresowych)^[3][4]. Według zarządcy drogi (Zarząd Dróg Miejskich) ulica ma 8175 m^[5]. Została wytyczona w 1828 roku jako szosa pocztowa do Berlina łącząca Poznań z Berlinem w przedłużeniu ówczesnej ul. Berlińskiej (obecnie ul. Fredry). Ulicę wraz z Jeżycami włączono do Poznania w 1900 roku. Na odcinku od ulicy Lutyckiej do granicy administracyjnej miasta stanowi odcinek drogi krajowej nr 92 (do 1952 roku drogi nr 17, w latach 1962–1985 drogi międzynarodowej E8, 1986–2005 drogi nr 2 oraz trasy europejskiej E30).

Ulica przebiega przez cztery osiedla samorządowe: Jeżyce, Ogrody, Wolę i Krzyżowniki-Smochowice^[6].

Nazewnictwo

Na przestrzeni lat ulica wielokrotnie zmieniała nazwę:

• 1828 – 1900: Berliner Chausse lub Post Strasse
• 1900 – 1919: Grosse Berlinerstrasse
• 1919 – 1939: Henryka Dąbrowskiego
• 1939 – 1945: Saarlandstrasse
• 1945 – 1951: Skwierzyńska na odcinku od ulicy Kołobrzeskiej do granicy miasta^[7]
• 1945 – 1990: Jarosława Dąbrowskiego^[8] (do 1951 roku na odcinku od mostu Teatralnego do ulicy Kołobrzeskiej – okolice dzisiejszego węzła z ul. Lutycką)

Historia

Szosę pocztową, stanowiącą szybkie połączenie pomiędzy stolicą Wielkiego Księstwa Poznańskiego ze stolicą Królestwa Prus, zbudowano z inicjatywy i środków państwa pruskiego. Dzięki niej podróż dyliżansem pocztowym do Berlina trwała 26 godzin.

Bezpośrednie połączenie z miastem (z ul. Berlińską) zostało przerwane w momencie powstania po roku 1840 pierścienia poligonalnych fortyfikacji Twierdzy Poznań. Na szosę można było dostać się przez Bramę Berlińską lub Bramę Kundorfską (Królewską), a następnie drogą biegnącą wzdłuż fortyfikacji. Połączenie przywrócono dopiero w 1910 roku po wybudowaniu Mostu Teatralnego.

Od połowy XIX wieku wzdłuż szosy zaczęły powstawać wiejskie zagrody (jedną z nich, pochodzącą z ostatniej ćwiartki XIX wieku, jest zachowana pod numerem 40 zagroda bamberska). W późniejszym okresie na północ od szosy powstały cegielnia i fabryka nawozów sztucznych, zaś typowo wiejska zabudowa ustąpiła jednopiętrowym budynkom z muru pruskiego, z płaskim dachem krytym papą oraz tzw. przedogródkami, które przeznaczano dla robotników. Przykładem takiej zabudowy jest budynek nr 26. Z tego samego czasu pochodzą zlokalizowane na narożnikach dawnych dróg jeżyckiej wsi (obecne ulice Strzałkowskiego, Żurawia i Kościelna) nieco wystawniejsze budynki szachulcowe utrzymane w stylu szwajcarskim.

Kolejną ważną datą jest rok 1889, gdy zelżały wojskowe restrykcje dotyczące zabudowy w części wschodniej szosy (miało to związek ze wzrostem znaczenia zewnętrznego pierścienia fortów kosztem przestarzałych fortyfikacji poligonalnych). Dzięki staraniom ówczesnego nadburmistrza Poznania Richarda Wittinga w ostatniej dekadzie XIX wieku, na terenie, będących formalnie osobną wsią o charakterze przedmieścia Jeżycach, rozpoczęto wytyczanie siatki prostopadłych ulic. Powstały wówczas obecne ulice Mickiewicza i Kochanowskiego. Wytyczono również nowy przebieg drogi łączącej Jeżyce z Górczynem, tworząc na skrzyżowaniu tejże drogi z Szosą Berlińską kwadratowy plac targowy (dzisiejsze ul. Kraszewskiego i Rynek Jeżycki). Jednak aż do 1900 roku budynki nadal można było wznosić jedynie metodą szachulcową. Mimo to ich właściciele starali nadać im bardziej miejski charakter, tynkując fasady i pokrywając je sztukateriami. Z tego okresu pochodzą kamienice nr 7, 9/11, 50 i 54.

W 1900 roku zniesiono wewnętrzny pierścień fortyfikacji, zaś wieś Jeżyce włączono w obręb miasta Poznania. W 1903 roku zaczęto oddawać do użytku pierwsze kamienice czynszowe, których parter przeznaczano na lokale użytkowe. Wznoszone wówczas budynki czerpały inspiracje z architektury secesyjnej, w tym z jej schyłkowej odmiany – Quadratstil. Budynki z tego okresu to 1, 3, 5, 10, 15, 23, 24, 25, 33, 34, 35/37, 39, 43, 44, 46, 49, 53, 55 i 57. W tym też okresie ulicę wybrukowano oraz wytyczono torowisko tramwaju elektrycznego.

Jeszcze przed wybuchem I wojny światowej planowano przebicie nowej ulicy pomiędzy Wielką Berlińską a Hohenstaufów (dzisiejsza ul. Krasińskiego), by utworzyć plac Hohenstaufów. Projektu nie zrealizowano. W dwudziestoleciu międzywojennym zabudowywano wolne parcele. Większość z budynków nawiązywała do istniejącej zabudowy. Wyjątkiem był powstały w 1930 roku na narożniku ul. Dąbrowskiego i Kochanowskiego budynek Zakładu Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych (obecnie Oddział I Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) – pierwszy w Poznaniu budynek z żelbetu oraz budynek Kina Rialto.

Wschodnia część ulicy poważnie ucierpiała podczas walk w 1945 roku. Zniszczone kamienice 2, 4 i 6 rozebrano – tworząc skwer. Rozebrano także budynki na parcelach 18,29, 30, 31 i 32. Po wojnie uzupełniano luki w pierzejach. Powstały w ten sposób budynki takie jak 18, 20/22 czy 30/32.

W latach 70. rozbudowano ulicę do postaci dwujezdniowej na odcinku od ulicy Polskiej do granicy miasta (i dalej w kierunku Tarnowa Podgórnego)^[9].

W sierpniu 2021 roku poznański Zarząd Dróg Miejskich dokonał wymiany oświetlenia ulicy^[10] między węzłem z ulicą Lutycką do węzła z ulicami Słupską i Wichrową – w miejscu charakterystycznych niskoprężnych lamp sodowych marki Philips^[a] obecnie znajduje się oświetlenie bazujące na LED, zainstalowane na nowych słupach. W późniejszym czasie dokonano zmian na dalszym odcinku do granicy miasta – słupy z długimi wysięgnikami, na których znajdowały się oprawy sodowe Philips SGS204, zastąpiono nowymi konstrukcjami z zamontowanymi oprawami LED.

Opisane obiekty

Od strony centrum, ku peryferiom:

• Jeżyce,
• Teatr Nowy,
• kamienica pod nr 8,
• gmach ZUS,
• dawna Izba Rolnicza,
• Pomnik Poległych w Powstaniu Poznańskim,
• kamienica Józefa Leitgebera,
• kamienica pod nr 42,
• Rynek Jeżycki,
• kamienica pod nr 47,
• kamienica pod nr 52,
• szkoła pod nr 73,
• biurowiec Omega,
• Collegium Wrzoska (dawniejsza Wiepofama),
• Weststadt,
• Ogrody,
• skwer Ireny Bobowskiej,
• Firma Braci Dawidowskich,
• plac Waryńskiego,
• Kolegium Zembala,
• Ogród Botaniczny,
• Osiedle Lotnictwa Polskiego,
• Wola,
• Smochowice,
• Sytkowo,
• Krzyżowniki,
• Krzyżanka (strumień).

Komunikacja miejska

W ciągu ulicy na odcinku od mostu Teatralnego do placu Waryńskiego znajduje się dwutorowa trasa tramwajowa, po której kursują cztery linie dzienne obsługiwane przez MPK Poznań^[11][b]:

•  2 Ogrody ↔ Dębiec
•  7 Zawady ↔ Ogrody
•  17 Ogrody ↔ Starołęka PKM
•  18 Ogrody ↔ Franowo

oraz liczne autobusowe na zlecenie Zarządu Transportu Miejskiego w Poznaniu^[11][b]:

• dzienne
  •  121 Meissnera → Ogrody
  •  156 Ogrody ↔ Krzyżowniki
  •  182 Górczyn PKM ↔ os. Wichrowe Wzgórze
  •  186 Ogrody ↔ Kiekrz
  •  191 os. Kopernika ↔ os. Sobieskiego
  •  195 Ogrody → Kiekrz^[c]
• podmiejskie
  •  801 Ogrody ↔ Baranowo/os. Rubinowe
  •  802 Ogrody ↔ Tarnowo Podgórne/Centrum^[d]
  •  803 Ogrody ↔ Junikowo
  •  804 Ogrody ↔ Sierosław/Działki^[e]
  •  811 Ogrody ↔ Lusówko/Pętla^[f]
  •  812 Ogrody ↔ Grzebienisko/Pętla^[g]
  •  813 Ogrody ↔ Kaźmierz/Rynek^[h]
  •  821 Ogrody ↔ Lusówko/Kościół^[i]
  •  833 Ogrody ↔ Starzyny/Rynkowa
  •  834 Ogrody ↔ Żydowo/Pętla^[j]
• nocne^[12]
  •  216 Poznań Główny ↔ Strzeszyn Grecki
  •  219 Poznań Główny ↔ Wichrowa^[k]
  •  226 Poznań Główny ↔ Strzeszyn Grecki
  •  258 Poznań Główny ↔ Tarnowo Podgóne/Centrum^[l]

Dawniej, do 1970 roku, ulicą kursowała linia trolejbusowa nr 103 z pętli na Ogrodach do skrzyżowania z ulicą Santocką na Smochowicach^[13].

Zobacz też

• Ulica Świętego Jacka w Poznaniu – jedna z najkrótszych ulic w mieście

Uwagi

1. Model SRS201. Zobacz opis i dane techniczne na oprawy24.pl
2. Dwukierunkowa strzałka oznacza, że linia kursuje po ulicy w dwóch kierunkach; jednokierunkowa oznacza jeden kierunek między pętlami (wyłącznie z pętli A do pętli B)
3. Trasa powrotna linii 195 z Kiekrza na Ogrody nie prowadzi ulicą Dąbrowskiego.
4. Wybrane kursy do przystanków Tarnowo Podgórne/Poznańska Szkoła i Tarnowo Podgórne/Ostatnia
5. Wybrane kursy do pętli Lusowo/Kościół
6. Wybrane kursy do pętli Sierosław/Działki oraz Ceradz Kościelny/Kościół.
7. Wybrane kursy do pętli Ceradz Kościelny/Kościół.
8. Wybrane kursy do pętli Góra/Pętla i Kokoszczyn/Pętla.
9. Wybrane kursy do pętli Lusówko/os. Rozalin i Tarnowo Podgórne/Centrum.
10. Wybrane kursy wydłużają trasę do pętli Przecław/Pętla.
11. Wybrane kursy wydłużają trasę do pętli Kiekrz
12. Wybrane kursy do pętli Lusowo/Kościół

Przypisy

1. według ZDM 5180 m [1]
2. według ZDM 8175 m [2]
3. WłodzimierzW. Łęcki WłodzimierzW., PiotrP. Maluśkiewicz PiotrP., Poznań od A do Z, Poznań: KAW, 1986, s. 152, ISBN 83-03-01260-6, OCLC 835895412 .
4. według innych źródeł dłuższa jest ulica Bolesława Krzywoustego (9 km), zob.: Na jakie pytania musieli odpowiedzieć kandydaci na prezydenta Poznania, Gazeta Wyborcza z 20.10.2006, dostęp 2012-05-26 oraz Florian Krzyżaniak: Budowa trasy wylotowej Poznań-Katowice w latach 1974-1977 (s. 57). [w:] Kronika Miasta Poznania [on-line]. nr 3/1978. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
5. spis dróg publicznych w administracji ZDM w formacie Excel. [dostęp 2016-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-02-28)].
6. Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr LXXV/1063/V/2010 Rady Miasta Poznania z dnia 9 lipca 2010 r. (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego z 2010 r. Nr 180, poz. 3361)
7. Wydział Pomiarów Zarządu Miejskiego wW.P.Z.M. Poznaniu Wydział Pomiarów Zarządu Miejskiego wW.P.Z.M., Plan stołecznego miasta Poznania, 1948 .
8. Dorota Leśniewska Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego, Kronika Miasta Poznania 2000/2, Jeżyce, Wydawnictwo Miejskie ISSN 0137-3552
9. Historia ZDM. Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu. [dostęp 2021-09-10]. Cytat: Lata 1970-80
   Gwałtowny wzrost motoryzacji i przestrzenny rozwój miasta. Okres znacznej rozbudowy sieci drogowej Poznania. W tym dziesięcioleciu powstają m.in.: trasa Hetmańska z mostem przez Wartę, trasa Warszawska (wylot wsch.), trasa Dąbrowskiego (wylot zach.), trasa Krzywoustego (wylot katowicki). W centrum miasta przybywa ul. Roosevelta z rondem Kaponiera, modernizowane są ulice Małe Garbary - Solna, Św. Marcin - Królowej Jadwigi. Równolegle z rozbudową podstawowego układu komunikacyjnego w 1975 roku rozpoczyna się wymiana i utwardzanie nawierzchni ulic peryferyjnych i lokalnych. (pol.).
10. Wymiana oświetlenia i utrudnienia na ul. Dąbrowskiego. Zarząd Dróg Miejskich w Poznaniu, 2021-08-23. [dostęp 2021-09-18]. (pol.).
11. Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2021-09-01. [dostęp 2021-09-10]. (pol. • ang.).
12. Zarząd Transportu Miejskiego w Poznaniu: Mapa sieci połączeń nocnych ZTM Poznań. ztm.poznan.pl, 2021-09-01. [dostęp 2021-09-18]. (pol. • ang.).
13. Plan dzielnic centralnych miasta Poznania, Centralny Urząd Geodezji i Kartografii Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1956 . Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Dorota Leśniewska, Ulica Jana Henryka Dąbrowskiego, Kronika Miasta Poznania 2000/2, Jeżyce, Wydawnictwo Miejskie, ISSN 0137-3552
• Zygmunt Zaleski, Nazwy ulic w Poznaniu, Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926
• Zbigniew Zakrzewski, Nazwy osobowe i historyczne ulic Poznania, Wydawnictwo Poznańskie, 1971
• Poznań plus 4 – plan miasta 1:20.000, wyd. Demart, Warszawa, 2006, ISBN 83-7427-282-1