Ulica Elizy Orzeszkowej – ulica w Siemianowicach Śląskich o długości około 485 metrów, położona na całej długości w dzielnicy Michałkowice. Od zachodu łączy się z ulicami: Kościelną, Oświęcimską i Maciejkowicką, zaś od wschodu z ulicą Wyzwolenia i ulicą Michałkowicką. Przy tej ulicy została uruchomiona pod koniec XIX wieku kopalnia węgla kamiennego „Max” (w późniejszym okresie przemianowana na „Michał”), w którym w zachowanym szybie „Krystyn” urządzono Park Tradycji. Ulica E. Orzeszkowej jest ponadto siedzibą wielu firm różnej branży, a także kursują po niej autobusy ZTM.
Ulica E. Orzeszkowej znajduje się w północno-zachodniej części Siemianowic Śląskich, w całości na obszarze dzielnicy Michałkowice[1]. Od wschodu krzyżuje się z ulicą Wyzwolenia (na wprost) i ulicą Michałkowicką (w prawo), zaś w przeciwnym kierunku na rondzie z ulicami: Oświęcimską (w lewo; dalej droga prowadzi do Bytkowa), Maciejkowicką (na wprost; droga kieruje się dalej do chorzowskiej osady Maciejkowice w dzielnicy Chorzów Stary) i Kościelną (w prawo; centrum Michałkowic). Droga na całej długości biegnie równoleżnikowo i od strony wschodniej w kierunku zachodnim przecina kolejno następujące ulice: Stawowa, J. Dreyzy, W. Łukasińskiego (po prawej stronie), E. Orzeszkowej (w lewo; boczne odgałęzienie głównego ciągu; przy nim położony jest plac 11 Listopada) i Przyjaźni (w prawo), a dalej również drogę w kierunku placu Bohaterów Września (w lewo). Łączna długość ulicy wynosi 405 metrów[2].
Ulica E. Orzeszkowej jest drogą powiatową[3] i w systemie TERYT widnieje ona pod numerem 15211[4]. Kod pocztowy na adresów przy ulicy wynosi 41-103[5], zaś dla numeru 24 to 41-105 (pod tym numerem znajduje się Agencja Pocztowa Poczty Polskiej)[6].
W 2014 roku ulica E. Orzeszkowej nie miała stałych mieszkańców[8].
Historia
Kopalnia „Michał” na zdjęciu wydanym przed 1939 rokiemFragment ulicy E. Orzeszkowej w 2011 roku (widok na wschód)
Ulica E. Orzeszkowej w przeszłości była częścią dawnego traktu prowadzącego z centrum dawnych Michałkowic do Bańgowa i Siemianowic[9]. Ulica ta zaznaczona jest na mapie wydanej w 1883 roku. Ulica ta natomiast miała na części trasy inny przebieg – na zachód od kapliczki droga biegła wówczas w śladzie obecnego południowego odgałęzienia ulicy, zaś w miejscu obecnego głównego ciągu ulicy znajdował się budynek szkoły[3]. Sama zaś kapliczka powstała około 1870 roku[10]. Przy obecnej ulicy E. Orzeszkowej została założona kopalnia „Max” (później przemianowana na „Michał”), w której wydobycie węgla kamiennego rozpoczęto w 1883 roku[11]. W nocy z 31 sierpnia na 1 września 1939 roku oddział Freikorpsu zajął teren kopalni „Michał”. Oddział został wyparty po ciężkich walkach przez oddział wojska polskiego oraz miejscowych harcerzy i powstańców[9]. Wydarzenie to każdego roku jest upamiętniane przy znajdującym się przy ulicy E. Orzeszkowej obelisku poświęconym obrońcom kopalni „Michał”[12].
W 1951 roku Michałkowice wraz z obecną ulicą E. Orzeszkowej weszły w skład Siemianowic Śląskich[13]. W czasach Polski Ludowej ulica nosiła swoją obecną nazwę[3]. W tym okresie wzdłuż ulicy E. Orzeszkowej ciągnęła się m.in. zabudowa michałkowickiego PGR-u[14]. W dniu 28 grudnia 1957 roku z kopalnia „Michał” uzyskała pozwolenie na budowę pomnika obrońców kopalni „Michał”[15]. W 1994 roku kopalnię zlikwidowano. Nowy właściciel terenów pokopalnianych doprowadził do wyburzenia w 2004 roku części historycznych budynków dawnej kopalni „Michał” mimo ustanowienia na obszarze po kopalni strefy ścisłej ochrony konserwatorskiej[15]. We wrześniu 2012 roku w zabudowaniach po dawnym szybie „Krystyn” oddano do użytku SCK Park Tradycji[16].
Na przełomie lutego i marca 2013 roku miasto Siemianowice Śląskie ogłosiło przetarg na budowę ronda na skrzyżowaniu ulic: Kościelnej, E. Orzeszkowej, Oświęcimskiej i Maciejkowickiej[17]. Realizację prac budowlanych rozpoczęto 9 kwietnia 2013 roku[18]. Rondo dla ruchu samochodowego oddano do użytku 31 lipca 2013 roku[19]. Łączny koszt prac wyniósł 2,7 mln złotych, a zostały one zrealizowane przez katowicką firmę Drogopol-ZW[18]. W 2014 roku wyremontowano odgałęzienie od ulicy E. Orzeszkowej prowadzące w kierunku SCK Parku Tradycji[20]. W czerwcu 2016 roku wymieniono nawierzchnię jezdni ulicy E. Orzeszkowej[21]. Prace te, obejmujące również odgałęzienie przy placu 11 Listopada, kosztowały około 333 tys. złotych[22]. Do 2019 roku na wysokości sklepu Lidl powstało inteligentne przejście dla pieszych wyposażone m.in. w czujniki ruchu, elementy odblaskowe i pasy akustyczne[23].
Przy ulicy znajdują się lub istniały następujące historyczne obiekty:
Zespół zabudowy dawnej kopalni „Michał” – na kompleks ten składają się następujące budynki: stajnia, łaźnia górnicza z 1900 roku, hala sprężarek z rozdzielnią z 1905 roku, kotłownia, komin kotłowni, maszyny szybu „Wschodniego”, maszynownia szybu „Krystyn” z 1902 roku (obecnie SCK Park Tradycji), wieża wyciągowa szybu „Krystyn” z 1975 roku; obiekty wpisane są do gminnej ewidencji zabytków[24]. Na kompleks składał się też nieistniejący obecnie budynek magazynu (dawna cechownia; ul. E. Orzeszkowej 2), który był symbolem walk z września 1939 roku; w 2006 roku na tym terenie zbudowano sklep[25],
Kapliczka słupowa[26] – pochodząca z około 1870 kapliczka, znajdująca się w pobliżu bramy wjazdowej do dawnej kopalni „Michał”; jest ona zbudowana w formie słupkowo-domkowym, przykryta daszkiem dwuspadowym udekorowanym fryzem i dwoma gzymsami; w górnej części kaplicy umieszczono figurę Chrystusa Zmartwychwstałego, zaś na dole figurki m.in. Matki Boskiej Królowej z Dzieciątkiem[10]; wpisana do gminnej ewidencji zabytków[26],
Głaz z tablicą ku czci poległych w obronie kopalni „Michał” przed bojówkarzami faszystowskimi we wrześniu 1939 roku; na tablicy wymienione są nazwiska poległych obrońców[27].
Gospodarka i instytucje
W 2014 roku przy ulicy E. Orzeszkowej zarejestrowanych było łącznie 6 średnich i dużych przedsiębiorstw[28]. Do systemu REGON do początku listopada 2021 roku zostało wpisanych łącznie 149 podmiotów zarejestrowanych przy ulicy E. Orzeszkowej. Pośród dalej funkcjonujących, swoją siedzibę mają tutaj takie placówki jak m.in.: stylista, kancelaria notarialna i adwokacka, piekarnia, zakład szklarski, gabinet stomatologiczny, gabinet lekarski, przedsiębiorstwa budowlane, sklep medyczny[29], dostawca systemów ogrodzeniowych[30], dyskont sieci Lidl (ul. E. Orzeszkowej 2d)[31], zakład opieki zdrowotnej[32] i inne[29].
Swoją siedzibę mają tu też następujące instytucje:
↑Grodzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej: Geoportal Miasta Siemianowice Śląskie. siemianowice.geoportal2.pl. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).
↑Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).
↑Siemianowicki Klub Kyokushin Karate: Kontakt. www.skkk.pl. [dostęp 2021-11-03]. (pol.).
↑Siemianowickie Centrum Kultury: Kontakt. www.siemck.pl. [dostęp 2021-11-03]. (pol.).
Bibliografia
MałgorzataM.DerusMałgorzataM., Pomniki w Siemianowicach Śląskich, „Siemianowicki Rocznik Muzealny” (9), Siemianowice Śląskie: Muzeum Miejskie w Siemianowicach Śląskich, 2010, s. 78–105, ISSN1644-8154(pol.).
AntoniA.HalorAntoniA., Przewodnik siemianowicki. Wędrówki po mieście i okolicy, wyd. pierwsze, Siemianowice Śląskie: Urząd Miasta Siemianowice Śląskie, 2000, ISBN 83-913068-1-X(pol.).
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
