Ulica Dworcowa w Katowicach

ulica Dworcowa

Śródmieście
Fragment ulicy Dworcowej w lipcu 2023 roku
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Długość	673 m
Przebieg
0m ul. Juliusza Słowackiego 177m ul. Młyńska 364m ul. Pocztowa 437m ul. Świętego Jana 546m ul. Dyrekcyjna 673m ul. Mariacka Tylna, ul. A. Mielęckiego
Położenie na mapie Katowic ulica Dworcowa
Położenie na mapie Polski ulica Dworcowa
Położenie na mapie województwa śląskiego ulica Dworcowa
50°15′27,1″N 19°01′23,3″E

Ulica Dworcowa w Katowicach (do 1922^[1] i w latach 1939–1945 Bahnhofstraße^[2]) – jedna z ważniejszych ulic w katowickiej dzielnicy Śródmieście. Jej nazwa wywodzi się od starego dworca kolejowego, który się przy niej znajduje.

Przebieg

Swój bieg zaczyna od skrzyżowania z ul. Juliusza Słowackiego. Następnie biegnie tunelem pod Galerią Katowicką i Dworcem PKP, krzyżuje się z ul. Młyńską (dawniej Mühlstraße), ul. Pocztową, ul. św. Jana i ul. Dyrekcyjną (deptak). Kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicami Andrzeja Mielęckiego i Mariacką Tylną, za którym zamienia się w deptak (jako ul. Mariacka).

Historia

Ulica Dworcowa na starych pocztówkach

Pocztówka z 1906 r. przedstawiająca dawny wygląd ulicy Dworcowej

Ulica w czasach dwudziestolecia międzywojennego

Stary dworzec kolejowy w Katowicach

U zbiegu ulic Dworcowej i Pocztowej powstała pierwsza przychodnia w Katowicach (w budynku zwanym Białą Willą)^[3]. W latach międzywojennych pod numerem 5 swoją siedzibę miała dyrekcja kolei^[4], a pod numerem 9 – „Bar Bufet”, którego właścicielem był Jan Strużyna^[5]. Przy ul. Dworcowej do 1939 działały^[6]: kawiarnia Grang (ul. Dworocwa 11), sklep z wódkami Destylacja Filipa Taterka (ul. Dworocwa 17)^[5], hotel „Central” z 30 pokojami (ul. Dworcowa 11)^[7], restauracja „Kaiser-Automat” Karola Kriegera (ul. Dworcowa 11), restauracja Monopolowa (ul. Dworcowa 7), jadłodajnia Mleczarnia Zdrowia^[8] (ul. Dworcowa 13)^[5], Bank Agrar u Commerzbank^[9] (ul. Dworcowa 13), Dresdener Bank (ul. Dworcowa 3), Kolejkowa Kasa Oszczędności (ul. Dworcowa 18, Książnica Śląska – antykwariat i wypożyczalnia książek (ul. Dworcowa 18). W hotelu „Central” (obecnie „Diament”) początkiem lat dwudziestych XX wieku swoją siedzibę miał Niemiecki Komisariat Plebiscytowy^[10].

W 1945 powstała Dworcowa Kawiarnia i Restauracja pod numerem 9, bar Cristal (pod numerem 14), kawiarnia Skala (pod numerem 13). W latach sześćdziesiątych XX wieku pod numerem 9 istniał antykwariat Domu Książki^[11].

Na ulicy Dworcowej świętowano 140-lecie Katowic^[12].

W ramach przebudowy katowickiego dworca przebudowany został węzeł komunikacyjny w rejonie ulic Pocztowej, Dworcowej i Świętego Jana^[13][14]. Prace w ciągu ulicy Dworcowej rozpoczęły się 24 stycznia 2011^[15]. Oferty do przetargu na przebudowę tzw. „węzła wschodniego” firmy mogły zgłaszać do 4 maja 2011^[16]. Ulica Dworcowa w części biegnie teraz tunelem pod galerią handlową i dworcem. Prace zakończono w 2013.

W latach 2019–2020 zmodernizowano ulicę na odcinku od skrzyżowania z ul. św. Jana do skrzyżowania z ul. A. Mielęckiego i ul. Mariacką.

Obiekty i zabytki

Budynki przy ul. Dworcowej

Od lewej: Hotel Diament, Hotel Monopol, wlot w ul. Dyrekcyjną

Hotel Monopol w Katowicach

Budynek przy ul. Dworcowej 17

Dawny dom mieszkalny inżyniera J. Squedera (ul. Dworcowa 13)

Od prawej: budynki pod numereami 15 i 17

Hotel Diament (ul. Dworcowa 9)

Stary dworzec kolejowy w Katowicach

Stary dworzec kolejowy w Katowicach

Stary dworzec kolejowy w Katowicach

Ulica Dworcowa została zabudowana w drugiej połowie XIX wieku według planu Nepilly'ego z 1875 (blok zamknięty ulic na wschód od Rynku). W latach trzydziestych XX wieku pod numerem 4 zlokalizowany był Komisariat Kolejowy Policji^[17][18].

Przy ul. Dworcowej znajdują się następujące historyczne obiekty:

• kompleks zabudowań dworca kolejowego, wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1218/75 z 18 grudnia 1975); granice ochrony obejmują całość założenia usytuowaną w obrębie ulic: Dworcowej, świętego Jana (dawnej 15 Grudnia), Andrzeja Mielęckiego oraz linii torów kolejowych; najstarsze zabudowania kompleksu powstały w roku 1859^[19]; w późniejszych latach został przebudowany w partii środkowej w stylu modernizmu historycznego^[20];
• kamienica narożna (ul. Dworcowa 1, róg z ul. A. Mielęckiego), wzniesiona na początku XX wieku w stylu modernistycznym^[21]; w latach 70./80. XX w. mieścił się tam Instytut Ekonomiki Transportu ówczesnej Akademii Ekonomicznej w Katowicach^[22].
• budynek dawnej administracji kolei (ul. Dworcowa 3, róg z ul. Dyrekcyjną), wzniesiony w latach siedemdziesiątych XIX wieku w stylu późnego klasycyzmu, przebudowany w 1894^[21]. Grupa Epione, która w 2016 r. kupiła od PKP siedem połączonych kamienic funkcjonujących pod wspólnym adresem Dworcowa 3, planuje otworzyć w nich kompleks z dwiema, nieobecnymi jeszcze na polskim rynku, markami hotelowej sieci Marriott: Fairfield Inn & Suites oraz Tribute Portofio. Przewidziano rewitalizację i nadbudowę dwóch kondygnacji budynku wraz z historyczną, narożną kopułą. Łącznie znaleźć ma się tam ok. 200 pokoi^[23].
• Hotel Monopol (ul. Dworcowa 5/7), wpisany do rejestru zabytków 30 kwietnia 1993 (nr rej.: A/1526/93, A/860/2021^[24]), wzniesiony około 1900 w stylu eklektycznym z elementami secesji i neogotyku^[20][25], według projektu L. Goldsteina^[26];
• budynek dawnego Hotelu Cechowego – obecnie Hotel Diament Plaza (ul. Dworcowa 9), wzniesiony na początku XX wieku w stylu modernistycznym^[21], w latach 1919–21 mieścił się tu Niemiecki Komisariat Plebiscytowy;
• budynek dawnej administracji kolei, później hotelu „Central” (ul. Dworcowa 11), wzniesiony w drugiej połowie XIX wieku w stylu historyzmu/neoklasycyzmu, przebudowywany^[21]; w 2009 obiekt rozebrano^[27], a w latach 2018–2019 wzniesiono w tym miejscu nowy budynek jako drugą część sąsiedniego hotelu Diament Plaza^[28];
• dawny dom mieszkalny inżyniera J. Squedera (ul. Dworcowa 13, róg z ul. św. Jana), wzniesiony w 1937 w stylu funkcjonalizmu^[21], d. siedziba Galerii Art Nova 2;
• kamienica mieszkalna (ul. Dworcowa 15)^[21];
• kamienica mieszkalna (ul. Dworcowa 17)^[21].

Przy ulicy swoją siedzibę mają: stary dworzec kolejowy^[29], siedziba Polskiego Ruchu Monarchistycznego, Galeria Art Nova 2 (należąca do ZPAF).

Zobacz też

• Kolejowa wieża ciśnień w Katowicach
• Ulica Mariacka w Katowicach
• Ulica Staromiejska w Katowicach
• Zmiany nazw ulic i placów w Katowicach

Przypisy

1. J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
2. Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. grytzka-genealogie.de. [dostęp 2013-06-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
3. Historia. OLK Katowice. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
4. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 90. ISBN 83-913341-0-4.
5. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
6. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 92. ISBN 83-913341-0-4.
7. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 87. ISBN 978-83-7729-021-7.
8. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 86. ISBN 978-83-7729-021-7.
9. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 51. ISBN 978-83-7729-021-7.
10. Śladami powstańców śląskich po Katowicach (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-08-15]
11. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 93. ISBN 83-913341-0-4.
12. 140-lecie Katowic świętowaliśmy na Dworcowej. miasta.gazeta.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
13. Urząd Miasta Katowice: Obwieszczenie o wszczęciu postępowania w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej pn.: „Przebudowa Węzła Wschodniego w rejonie ulic Pocztowa, Dworcowa, Św.Jana (zad. 7-9) w Katowicach, ulice Pocztowa, Dworcowa, Św. Jana.”. bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
14. Urząd Miasta Katowice: Obwieszczenie w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej pn. „Przebudowa Węzła Wschodniego w rejonie ulic Pocztowa, Dworcowa, Św.Jana (Zadanie 7-9) w Katowicach, ulice Pocztowa, Dworcowa, Św. Jana.”. bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
15. Od 24 stycznia plac Szewczyka wyłączony z ruchu!. katowice.eu. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
16. Jest przetarg na przebudowę ulic wokół dworca kolejowego www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-08-15]
17. Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922–1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 67. ISBN 978-83-7729-021-7.
18. Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 17. ISBN 83-913341-0-4.
19. Michał Bulsa, Grzegorz Grzegorek, Beata Witaszczyk: Domy i gmachy Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2013, s. 18. ISBN 978-83-63780-00-5. (pol.).
20. Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
21. Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).
22. Janusz Kalinowski: Katowice i okolice. Przewodnik. Wyd. I. Warszawa: Sport i Turystyka, 1981, s. 58. ISBN 83-217-2352-7.
23. W Katowicach powstanie dwumarkowy kompleks Marriotta. 2022-02-02. [dostęp 2023-07-21]. (pol.).
24. SPIS OBIEKTÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW Z TERENU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-10-13]
25. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2011-08-15] .
26. Michał Bulsa: Ulice i place Katowic. Katowice: Prasa i Książka, 2012, s. 62. ISBN 978-83-933-665-8-3. (pol.).
27. Katowice: Wielka rozbiórka kamienicy na Dworcowej (pol.) www.mmsilesia.pl [dostęp 2011-08-15]
28. MichałM. Bulsa MichałM., BarbaraB. Szmatloch BarbaraB., Katowice, których nie ma, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2019, s. 28, ISBN 978-83-7729-502-1 .
29. Urząd Miasta Katowice: Protokół nr 47/10 z posiedzenia Komisji Górniczej Rady Miasta Katowice. (pol.) www.bip.um.katowice.pl [dostęp 2011-08-15]

Bibliografia

• E. Wieczorek; Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0.
• Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, ss. 11, 14, 15, 17.
• Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 145.
• K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 38, 55.
• Lech Szaraniec, Górny Śląsk - Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, s. 70.
• Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.

Linki zewnętrzne

• Górnośląskie Dziedzictwo: Nie bójmy się historii i zabytków Katowic. gornoslaskie-dziedzictwo.com. [dostęp 2011-08-15]. (pol.).