Uistiti srebrzysta

Uistiti srebrzysta

Mico argentatus[1]
(Linnaeus, 1771)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Nadrodzina	małpy szerokonose
Rodzina	pazurkowcowate
Rodzaj	Mico
Podrodzaj	Mico
Gatunek	uistiti srebrzysta
Synonimy
Simia argentata Linnaeus, 1771[2] Callithrix argentata[a]: Erxleben, 1777[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Uistiti srebrzysta^[5], marmozeta biała^[6] (Mico argentatus) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy z godnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1771 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Simia argentata^[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Brazylia” (łac. Habitat in Brasilia), ograniczone w 1969 roku do Camety u lewego brzegu Tocantins, Pará, Brazylia^[7][8][9]. Swój opis Linneusz oparł na „Le petit singe de para” Mathurina Jacques’a Brissona^[10] z 1756 roku i „Le mico” Georges’a-Louisa Leclerca de Buffona^[11] z 1767 roku, które z kolei opierają się na opisie żyjącego osobnika autorstwa Charles’a Marie de La Condamine’a, który odłowił go w 1743 roku^[12]. Ów żywy osobnik został następnie wysłany do Francji, jednak zmarł podczas podróży^[12]. Został potem zakonserwowany w spirytusie i przekazany do muzeum M. Réaumura w Paryżu, gdzie w późniejszym czasie trafił do zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu^[12]. Okaz typowy to zamontowana skóra samca (sygnatura MNHN-ZM-2007-1511)^[13].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają uistiti srebrzystą za gatunek monotypowy^[14].

Etymologia

• Mico: lokalna nazwa Mico używana nad rzeką Orinoko oznaczająca długoogoniastą małpę^[15].
• argentatus: łac. argentatus „ozdobione srebrem, srebrny”, od argentum, argenti „srebro”^[16].

Zasięg występowania

Uistiti srebrzysta występuje na obszarach brazylijskiej Amazonii, na południe od Amazonki między dolnymi biegami rzek Tocantins i Tapajós, na południe wzdłuż prawego brzegu Tapejós do rzeki Cupari i lewego brzegu Tocantins do około 4° na południe oraz pomiędzy Xingu i Tocantins; populacje ograniczone przez podgórskie i górskie lasy brazylijskiej tarczy kontynentalnej^[14].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 20–22 cm, długość ogona 26–33 cm; masa ciała samic średnio 406 g (n = 9), samców średnio 349 g (n = 11)^[17][18]. Futro uistiti srebrzystej jest blado srebrzysto-szare w górnych częściach i kremowo-żółto w dolnej części ciała, przy czym oba kolory są od siebie mocno rozgraniczone^[17]. Głowa jest koloru kremowo-białego, dłonie i stopy są nieco ciemniejsze niż ciało natomiast ogon jest całkowicie czarny i nie posiada pierścieni^[17]. Skóra na twarzy i uszach są posiada futra i jest różowawo-czerwona, często pokryta nieregularnymi czerwonymi plamami^[17]. Zewnętrzne narządy płciowe są czerwone^[17].

Ekologia

Zamieszkują obrzeża amazońskich lasów deszczowych, z polanami i pasami drzew wzdłuż rzek. Niektóre populacje zamieszkują też gęste lasy deszczowe. Są aktywne w ciągu dnia. Większość życia spędzają na drzewach, po których poruszają się zwinnie i szybko. Na drzewa wdrapują się dzięki długim, wygiętym pazurom. Spotyka je się niekiedy na otwartych łąkach na skraju lasu. Grupa składa się z 3–8 dorosłych zwierząt i kilku osobników młodocianych. Grupie przewodzi dominująca samica. Obie płcie znakują swoje terytorium i chronią je przed innymi grupami^[19]. Marmozety białe śpią przytulone do siebie. Są trudne do odkrycia, gdyż często wykorzystują białą korę drzew jako tło maskujące. Na pożywienie tych zwierząt składają się owoce, sok drzew oraz owady.

Rozród

Ciąża u marmozet białych trwa około 140–145 dni. Po tym czasie na świat przychodzą 1–2, rzadko 3 młode. Masa urodzeniowa nowo narodzonych małp wynosi około 30 g. Młodymi osobnikami opiekuje się zarówno samica, jak i samiec. Po 6 miesiącach młode są już w miarę samodzielne. Dojrzałość płciową osiągają po około 1,5 roku życia.

Populacja

Mimo niewielkiego obszaru występowania, zwierzęta te są stosunkowo pospolite.

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[4].

Uwagi

1. Kombinacja nazw.

Przypisy

1. Mico argentatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System  (ang.).
2. Regni animalis appendix. Mammalia. W: C. Linnaeus: Mantissa plantarum. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1767–1771, s. 521. (łac.).
3. J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cvm synonymia et historia animalivm. Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 51. (łac.).
4. A.L.A.L. Ravetta A.L.A.L., A.B. Rylands & C.C.A.B.R.& C.C. Muniz A.B. Rylands & C.C.A.B.R.& C.C., Mico argentatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-08]  (ang.).
5. W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
6. marmozeta lwia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-09-11] .
7. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Callithrix (Mico) argentata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-08].
8. F.D. de Ávila-Pires in 1969. Taxonomia e zoogeografia do gênero “Callithrix” Erxleben, 1777 (Primates, Callithricidae). „Revista Brasileira de Biologia”. 29 (1), s. 49–64, 1969. (hiszp.). 
9. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Mico argentatus (Linnaeus, 1771). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-11]. (ang.).
10. M.J. Brisson: Le regne animal divisé en IX classes, ou, Méthode contenant la division generale des animaux en IX classes: & la division particuliere des deux premieres classes, sçavoir de celle des quadrupedes & de celle des cetacées, en ordres, sections, genres & espéces: aux quelles on a joint une courte description de chaque espéce, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms qu’ils les différentes nations, & les noms vulgaires. Paris: Chez Cl. Jean-Baptiste Bauche, 1756, s. 201. (fr.).
11. G.-L. Leclerc de Buffon: Histoire Naturelle, Générale et Particuliére avec la description du Cabinet du Roi. T. 15. Paris: de l’Imprimerie royale, 1767, s. 121. (fr.).
12. P. Hershkovitz: Living New World Monkeys (Platyrrhini). Cz. 1: With an Introduction to Primates (Platyrrhini: With an Introduction to Primates). Chicago: University of Chicago Press, 1977, s. 586. (ang.).
13. MNHN-ZM-2007-1511, [w:] Mammals (ZM) [online], Muséum national d’Histoire naturelle [dostęp 2023-09-11]  (fr. • ang.).
14. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 176. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
15. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 420, 1904. (ang.). 
16. argentatus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-09-11]  (ang.).
17. A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 308–309. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
18. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 113. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
19. ADW: Callithrix argentata: INFORMATION [online], animaldiversity.ummz.umich.edu [dostęp 2017-11-27]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• Opis uistiti srebrzystej (ang.)

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• GBIF: 5786456
• identyfikator iNaturalist: 64523
• ITIS: 944125
• NCBI: 9482
• CoL: 42MHT