Uber został założony w 2009 roku przez Garreta Campę i Travisa Kalanicka. Pierwotną nazwą firmy było UberCab (do 2012 r.). Aplikacja Uber oficjalnie wystartowała w czerwcu 2010 roku i obejmowała San Francisco. W sierpniu 2010 dyrektorem generalnym (CEO) spółki został Ryan Graves, który przyczynił się do promocji firmy w Stanach Zjednoczonych, co umożliwiło jej dobry start na rynkach zagranicznych. Ryan Graves dopracował także usługę mobilną Uber i zajmował się promocją tej usługi w innych miastach USA. Po odejściu ze stanowiska dyrektora CEO, przekazał obowiązki Travisowi Kalanickowi, by skupić się na innych projektach. W czerwcu 2017 r. Kalanick odszedł ze stanowiska CEO, a jego miejsce zajął Dara Khosrowshahi[3].
W kwietniu 2012 roku Uber przetestował w Chicago możliwość rezerwacji samochodów i kierowców, którzy nie byli zatrudnieni przez firmę Uber oraz którzy nie byli licencjonowanymi przewoźnikami. Takie usługi były o wiele tańsze od innych przewoźników działających w Chicago[4].
Początkowo kierowcy Ubera używali samochodów typu Lincoln Town Car, Cadillac Escalade, BMW serii 7 oraz Mercedes-Benz S550. Pojazdy firmy Uber były także znane jako czarne samochody (ang.black cars) – nazwa pochodzi od koloru samochodów Uber w Nowym Jorku[7]. Po 2012 roku firma uruchomiła aplikację UberX, która rozszerzała możliwość wyboru także o małe i ekologiczne samochody, np. Toyota Prius. W 2012 roku Uber anonsował plany rozbudowy aplikacji dla kierowców, którzy nie są licencjonowanymi taksówkarzami. Mniejsze samochody i niższe ceny za przejazd nimi pozwoliły Uberowi zyskać mniej zamożnych klientów, zwiększyć liczbę klientów stałych i znacząco zwiększyć wpływy w tym segmencie rynku[8].
W lipcu 2012 spółka weszła na giełdę londyńską z załogą ok. 90 kierowców „czarnych samochodów”, przeważnie Mercedesów, BMW oraz Jaguarów[9]. 13 lipca 2012 z okazji Narodowego Miesiąca Lodów, Uber wystartował z „Uber Ice Cream”, czyli z dodatkiem, który pozwalał w siedmiu miastach wezwać samochód z lodami, a koszty tego były naliczane na rachunek użytkownika i częściowo stanowiły koszty przejazdu podczas późniejszego korzystania z usługi[10]. Trzeciego lipca 2013 roku Uber wystąpił z ofertą UberCHOPPER. Polegała ona na przejeździe za $3000 z Nowego Jorku do The Hamptons za pomocą taksówki i śmigłowca[11].
Pierwsza wersja tej aplikacji powstała na iPhone’y, ale po krótkim czasie wyszła również wersja dla urządzeń pracujących z systemem Android[12].
Początkowym pomysłem firm było tworzenie sieci dostępnych cenowo kierowców z samochodami klasy lux, których można byłoby szybko wynająć i zapłacić za ich usługi używając jedynie telefonu komórkowego.
Polski oddział Ubera został zarejestrowany w grudniu 2013 jako Uber Poland spółka z o.o.[13]
19 sierpnia 2014 roku Uber zaczął oferować swoje usługi w Warszawie[14]. W Polsce mogą z niego korzystać mieszkańcy Warszawy (od sierpnia 2014 r.), Krakowa (od kwietnia 2015 r.)[15], Trójmiasta (od czerwca 2015 r.), Poznania (od listopada 2015 r.), Wrocławia (od listopada 2015 r.), Łodzi i Aglomeracji Śląskiej[16][17], a także Szczecina i Lublina (od września 2020 r.)[18][19]. Kierowcy, którzy współpracują z Uberem, od lutego 2016 r. muszą przedstawić dowód prowadzenia działalności gospodarczej. Na polskim rynku Uber pełni rolę pośrednika między pasażerami a dostawcami usług transportowych[20]. Aplikacja spotkała się z krytyką ze strony Krajowej Izby Gospodarczej Taksówkarzy[21].
Przepisy prawne w Polsce
Według Ministerstwa Finansów kierowcy aplikacji Ubera powinni płacić podatki i składki[22].
Dochody osób fizycznych uzyskane z tytułu świadczenia usług transportowych z wykorzystaniem aplikacji Uber podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, jak poinformowało Ministerstwo Finansów.
Zgodnie z obowiązującymi od początku 2020 r. przepisami ustawy o transporcie drogowym, działalność Ubera jako pośrednika kwalifikowana jest jako usługa transportowa. Wprowadzona wówczas nowelizacja, określana jako „lex uber”, miała na celu uwzględnienie funkcjonowania na rynku takich modeli biznesowych jak Uber i jemu podobnych platform kontaktujących kierowców i klientów. Takie przedsiębiorstwo musi posiadać odpowiednią licencję wydawaną przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego.
Kolejną znaczącą regulacją jest ograniczenie prowadzenia pośrednictwa wyłącznie do kierowców posiadających licencję na przewóz samochodem osobowym, pojazdem 7-9 osobowym lub taksówką. W sytuacji, gdy pośrednik nie zastosuje się do tego ograniczenia, grozi mu kara grzywny oraz wszczęcie procedury cofnięcia licencji[23].
Krytyka
Kwestie prawne na całym świecie
Stany Zjednoczone
Latem 2014 roku w San Francisco kierowca Ubera podczas przewozu pasażera dostał ataku padaczki, co spowodowało poważny wypadek drogowy, ale bez ofiar śmiertelnych. Sprawa zyskała medialny rozgłos. 4 sierpnia 2014 roku Uber oświadczył, że kierowca został usunięty z aplikacji[24].
Australia
30 kwietnia 2014 roku Transport for New South Wales, organizacja urzędowa zajmująca się transportem w australijskiej Nowej Południowej Walii, wypowiedziała się w sprawie próby wdrażania przez firmę Uber swoich aplikacji, pozwalających na zamawianie nielicencjonowanego przewoźnika: „Jeśli kierowca z Nowej Południowej Walii zabiera pasażerów na zasadzie odpłatności pobieranych z tytułu usługi przewozu, zarówno on, jak i samochód mają działać zgodnie z Aktem o Przewozach Pasażerskich.” i „Zgodnie z tym Aktem, podobny serwis może być nadawany, używając tylko specjalnie przygotowanego do tych celów samochodu i odpowiednio kwalifikowanego kierowcy, licencjonowanych przez RMS (Road and Maritime Services)”[25].
6 maja 2014 roku The Taxi Service Commission w australijskim stanie Wiktoria, wydała mandaty kierowcom Ubera łącznie na 1723 $ australijskich, po tym jak publicznie wydano oficjalne ostrzeżenie zniechęcające ludzi do korzystania z usług aplikacji Uber i UberX[26] oraz innych o podobnym charakterze. Minister transportu Nowej Południowej Walii Gladys Berejiklian oświadczyła, że śledztwo w sprawie Ubera jest w trakcie rozpatrywania.
Kanada
12 września 2012 roku artykuł w Business in Vancouver raportował o niezgodnościach z lokalnym prawem[27]. 22 października 2012 roku Uber anonsował wyjście z „Secret Uber” części Vancouver[28] (Wstępna rekrutacja kierowców z odpowiednimi do standardów korporacyjnych samochodami). Do tego zarząd Ubera rozważał wzięcie udziału w przetargu na licencję przewozową. W grudniu tego roku można było składać wnioski i propozycje handlowe, Uber nie ubiegał się jednak o licencję i zignorował cały przetarg[29].
5 grudnia 2012 roku władze Toronto oskarżyły Uber o „25 przekroczeń prawa, w tym operacje o charakterze koordynacji nielegalnych przewoźników taxi”[30]. Władze miasta poleciły zarządowi przedsiębiorstwa dostosować się do wymogów przepisów lokalnych, uzyskać licencję oraz dostosować pojazdy do wymogów dla przewoźników działających w Toronto[31].
Niemcy
Uber działa w wielu niemieckich miastach, takich jak Monachium, Frankfurt, Hamburg oraz Düsseldorf. Jednak władze Berlina wytoczyły dwie skargi sądowe, korzystając z materiałów przekazanych przez Berliński Związek Taksówkarzy. Pierwsza sprawa sądowa dotyczyła serwisu firmy Uber związanego z limuzynami. Orzeczeniem sądu zakazana została działalność tego serwisu. Następna sprawa, przesłuchania w ramach której toczyły się ponad 3 miesiące później, dotyczyła serwisu związanego z kierowcami, którzy za pomocą Ubera wyrażali chęć świadczenia tanich usług przewozowych. Sąd uznał, że zgodnie z miejscowym prawem niemieckim, samochody i kierowcy, którzy zajmują się przewozem ludzi, mają być odpowiednio ubezpieczeni i zweryfikowani. Ponieważ Uber tego nie gwarantował, działalność TNS została zakazana, a aplikacja zabroniona. Ponadto przez to, że Uber już oficjalnie wystartował z usługą w Berlinie, oprócz zakazu prowadzenia działalności wystawiony został też mandat w wysokości 25 000 euro za to, że przed przedstawieniem usługi zarząd nie przeprowadził konsultacji prawniczych i nie dostosował się do prawa obowiązującego w Berlinie[32].
Wielka Brytania
11 czerwca 2014 roku świadczący swe usługi w Londynie kierowcy Hackney Carriage (black cab), członkowie Związku Licencjonowanych Kierowców Taxi, zablokowali ruch drogowy w mieście[33] na znak protestu przeciw wydanej przez Transport for London odmowie zawieszenia działalności Ubera w Londynie. Tydzień później burmistrz Boris Johnson oświadczył, że znalezienie sposobu zabronienia Uberowi działalności tak, „żeby nie spowodowało to pozwów sądowych” może być „skomplikowane”[34]. Niemniej – tłumacząc się przed taksówkarzami Johnson powiedział:
Według mnie to dość skomplikowana kwestia. Wystąpimy do sądu o ustalenie podstawowego problemu, który wynikł, tj. czy telefon kierowcy w taksówce może być uznany za taksometr. Rozumiem dlaczego moi koledzy uważają, że może, ponieważ telefon też potrafi opracować informację o długości podróży, czasie i stawce za kilometr. Ale są też inni prawnicy, którzy uważają, że telefonu nie można uznać za takie urządzenie. Oddając ten spór pod rozstrzygniecie sądu, przeniesiemy kłótnie z ulicy na ścieżkę prawną[34]. 22 września 2017 firma straciła licencję przewozową w Londynie ze względu na „bezpieczeństwo publiczne”[35]. W ciągu dnia petycję protestacyjną przeciw temu rozporządzeniu podpisało pół miliona osób[36].
Polska
W Warszawie i Łodzi od 2016 r. dochodzi do akcji licencjonowanych taksówkarzy, którzy dokonują zatrzymań kierowców używających aplikacji Ubera. Zatrzymane osoby były przekazywane następnie policji[37]. W następnych latach pojawiały się przypadki przestępstw seksualnych (w tym gwałty) dokonanych głównie przez obcojęzycznych kierowców Ubera, w samym tylko 2022 roku w Warszawie było prowadzonych przez prokuraturę 20 śledztw tego typu[38], a od 2016 roku do 2023 roku w Warszawie zgłoszono 70 przestępstw seksualnych w przewozach na aplikacje (Bolt i Uber)[39].
Przypisy
↑Loizos: Handcuffed to Uber. TechCrunch, 2016-05-08. [dostęp 2016-10-11].Sprawdź autora:1.
↑Lauren Goode. Worth It? An App to Get a Cab. „The Wall Street Journal”, June 17, 2011. Dow Jones & Company..brak numeru strony
↑SzymonS.RubiszSzymonS., Lex Uber. Obligations of the intermediary and driver in new road transport regulations, „Zeszyty Naukowe. Organizacja i Zarządzanie”, 145, 2020, DOI: 10.29119/1641-3466.2020.145.30.
↑Ben Grubb. Victoria government issues $1700 fines to Uber ride-sharing drivers as media gaffe surfaces. „The Sydney Morning Herald”, 2014-05-08. Fairfax Media Network.brak numeru strony
.jpg)
