Zespół istnieje od 1953 roku. Przechodził jednak kilkakrotnie reorganizację, a jego działalność zawieszano w następstwie katastrof lub ze względów budżetowych.
Thunderbirds w F-84F ThunderstreakachThunderbirds w F-100 Super Sabre’achF-4E Phantom II zachowany jako egzemplarz muzealnyThunderbirds w Phantomach; maszyna na dalszym planie ma czarny statecznik pionowy, ponieważ latała na pozycji zamykającej, gdzie statecznik omiatały spaliny z samolotu prowadzącego[2]Thunderbirds w TalonachThunderbirds w Fighting Falconach nad Nowym JorkiemNa wykonującej lot odwrócony maszynie numer 5 widać cyfrę namalowaną do góry nogami (za wlotem powietrza do silnika)Kapitan Christopher Stricklin katapultuje się z Thunderbirda 6
Historia
Początki
Zespół utworzono 25 maja1953 roku w bazie Luke w Arizonie jako 3600. Klucz Akrobacyjny (3600th Air Demonstration Flight)[3]. Debiutancki pokaz odbył się 8 lipca, a pierwszy występ dla publiczności – 23 lipca[4]. Pierwszym dowódcą zespołu był major Dick Catledge (późniejszy generał), a pierwszymi samolotami używanymi przez zespół – myśliwskie F-84G Thunderjety (zespół dysponował też dwumiejscowym T-33 Shooting Starem, który służył jako samolot narratora i w którym urządzano przejażdżki dla VIP-ów i dziennikarzy)[4]. Do końca roku 1953 zespół dał pięćdziesiąt pokazów[4]. W pierwszych tygodniach następnego roku Thunderbirds wystąpili w zagranicznych pokazach podczas tournée po Ameryce Południowej; wystąpili między innymi przed trzystutysięczną publicznością w mieście Meksyk[4].
W 1955 roku zespół – już z nowym dowódcą, Jackiem Broughtonem, na czele[5] – zmienił samoloty na F-84F Thunderstreaki, na których wystąpili podczas 91 pokazów lotniczych[2]. W tamtym okresie zespołowi przydzielono również samolot transportowy Fairchild C-119 Flying Boxcar do wożenia mechaników i sprzętu[5]. W czerwcu 1956 roku, wciąż pod dowództwem Broughtona, Thunderbirds przesiedli się na myśliwce North American F-100 Super Sabre[5], które dały mu – jako pierwszemu na świecie – możliwość lotów z prędkością naddźwiękową[2]. Zmianie samolotu towarzyszyła zmiana miejsca stacjonowania na bazę Nellis w Nevadzie[4]. Pierwszy z 630 występów na Super Sabre’ach odbył się 19 maja 1956 roku; grom dźwiękowy był stałym elementem pokazów Thunderbirds do czasu, gdy FAA zabroniła lotów naddźwiękowych[4]. W 1963 roku Thunderbirds po raz pierwszy wystąpili w Europie[4].
W 1964 roku zespół na krótko przesiadł się na F-105 Thunderchiefy[2]. Karierę tych maszyn w barwach Thunderbirds zakończyła tragiczna śmierć kapitana Eugene’a J. Devlina, którego samolot rozpadł się w powietrzu podczas manewru z dużym przeciążeniem (9 maja 1964 roku)[6]. Zespół powrócił na Super Sabre’y (w wersji D). W 1967 roku Thunderbirds pokazali się w swoim 1000. show[4]. W lutym tego roku zespół przeorganizowano i przemianowano z 4520th Air Demonstration Squadron (Thunderbirds) na USAF Air Demonstration Squadron jako stały zespół pokazowy amerykańskich wojsk lotniczych[3].
Thunderbirds na Phantomach i Talonach
W 1969 nastąpiła kolejna zmiana samolotu. Nową maszyną Thunderbirds został F-4E Phantom II[2]. W tym samym okresie na Phantomach latał również zespół pokazowy amerykańskiej marynarki – Blue Angels[7]. Ostatni pokaz na Phantomach odbył się 10 listopada1973 roku[2]. W następnym roku kryzys paliwowy wymusił zmianę samolotu na bardziej ekonomiczny. Wybrano Northropa T-38 Talona, naddźwiękowy samolot szkolno-treningowy oparty na konstrukcji myśliwca F-5. Pięć T-38 Talonów zużywało w czasie występu tyle samo paliwa, ile jeden Phantom II[2].
18 stycznia1982 roku w Indian Springs w stanie Nevada nastąpiła najgorsza katastrofa w historii zespołu: rozbiły się cztery Talony wykonujące pętlę w formacji[2]. Piloci – major Norm Lowry oraz kapitanowie Willie Mays, Pete Peterson i Mark Malancon – zginęli na miejscu[8]. W następstwie katastrofy zespół poświęcił cały sezon pokazowy 1982 na odbudowę składu praktycznie od zera (w tym celu do zespołu przywrócono kilku jego byłych pilotów wciąż pozostających w służbie czynnej); podjęto również decyzję o wymianie maszyn na nowe myśliwce F-16A Fighting Falcon[8].
Thunderbirds na Fighting Falconach
Pierwsze loty ćwiczebne na F-16A zespół odbył w sierpniu 1982 roku[8]. 19 września 1985 roku USAF Air Demonstration Squadron połączono z 30 Bombardment Squadron, Heavy; od tego czasu Thunderbirds kultywują tradycje owej eskadry, sięgające czerwca 1917 roku[3]. We wrześniu 1987 roku, podczas tournée na Dalekim Wschodzie Thunderbirds dali pokaz w Pekinie – był to pierwszy występ amerykańskiego zespołu akrobacyjnego w kraju komunistycznym[2]. 22 kwietnia1990 roku w Norfolk Naval Air Station odbył się 3000. występ Thunderbirds[9].
W 1992 roku Thunderbirds zamienili F-16A na F-16C[2]. Początkowo były to maszyny w wersji Block 32, w 2008 roku zamieniono je na nowocześniejsze F-16C Block 52[10]. W listopadzie 2005 roku zespół przyjął w swoje szeregi kapitan Nicole Malachowski jako pierwszą kobietę w historii latającą w Thunderbirds[2]. Przydzielono jej pozycję prawego prowadzonego (numer 3), pozostała w ekipie przez dwa lata[11]. W 2006 roku zespół pokazał się na swoim 4000. show[9]. W tamtym okresie Thunderbirds dawali około siedemdziesięciu pokazów rocznie[9]. Wiosną 2013 roku działalność zespołu zawieszono na rok ze względu na cięcia budżetowe (podobny los spotkał Blue Angels)[2].
Wszystkie samoloty latające w Thunderbirds są maszynami bojowymi, jedynie tymczasowo rozbrojonymi i przystosowanymi do lotów pokazowych. Przywrócenie gotowości bojowej jest możliwe w ciągu 72 godzin[12].
4 czerwca 1972 roku major Joe Howard (prawy prowadzony) zginął w katastrofie F-4E numer 66-0321 podczas pokazów w porcie lotniczym imienia Dullesa (zdołał się katapultować, ale wiatr zniósł go z powrotem na płonący wrak)[14]
9 maja 1981 roku w bazie lotniczej Hill śmierć poniósł kapitan David L. Hauck (Thunderbird 6), który po awarii silnika nie opuścił samolotu z obawy o bezpieczeństwo widzów[14].
Większa liczba pilotów zginęła podczas treningów i rutynowych przelotów[14]:
13 grudnia 1954 roku: kapitan Gerorge Kevil w F-84G (podczas treningu w Nellis)
26 września 1957 roku: porucznik Bob Rutte w F-100C (podczas treningu w Nellis)
12 marca 1959 roku: kapitan Charles D. Salmon w F-100C (zderzenie z drugim samolotem w locie podczas treningu w Nellis)
27 lipca 1960 roku: kapitan John R. Crane w F-100C (podczas treningu w Nellis)
6 kwietnia 1961 roku: major Maj. Robert S. Fitzgerald, dowódca zespołu, i kapitan George A. Nial, narrator, w F-100F (podczas treningu w Nellis)
9 maja 1964 roku: kapitan Eugene J. Devlin w F-105B numer 57-5801 (podczas lotu ćwiczebnego przed pokazami w bazie lotniczej Hamilton)
12 października 1966 roku: major Frank Leithen i kapitan Robert Morgan w F-100F (zderzenie z samolotem kapitana Roberta Beckela nad Indian Springs Auxiliary Army Airfield)
9 stycznia 1969 roku: kapitan Jack Thurman w F-100D (podczas treningu w Nellis)
21 grudnia 1972 roku: kapitan Jerry Bolt i sierżant Charles H. Lynn w F-4E numer 67-0367 (podczas lotu próbnego w Nellis)
8 września 1981: podpułkownik D.L. Smith, dowódca zespołu, w T-38A (wskutek zderzenia z ptakami po starcie z Cleveland; samolot spadł do jeziora Erie)
18 stycznia 1982 roku: major Norm Lowry oraz kapitanowie Willie Mays, Pete Peterson i Mark Malancon w T-38A (podczas treningu w Indian Springs)
Ponadto 9 października 1958 roku czternastu członków Thunderbirds poniosło śmierć na pokładzie C-123 w katastrofie około 80 kilometrów na północny zachód od Boise[14]. Od czasu przesiadki na F-16 żaden członek zespołu nie zginął na służbie, doszło jednak do trzech wypadków, w których stracono samoloty[14]:
14 lutego 1994 roku F-16C numer 87-0309 rozbił się w Indian Springs; kapitan Thomas H. Lewis odniósł poważne obrażenia[14]
14 września 2003 roku F-16C numer 87‑0327 rozbił się w bazie Mountain Home w stanie Idaho; kapitan Christopher Stricklin katapultował się i przeżył[14]
↑ abcJack Broughton: Rupert Red Two. A Fighter Pilot’s Life from Thunderbolts to Thunderchiefs. Minneapolis: Zenith Press, 2010. ISBN 978-1-61673-967-6. (ang.). Brak numerów stron w książce
.jpg)
.jpg)
