Turkowicka Ikona Matki Bożej

Turkowicka Ikona Matki Bożej

Turkowicka Ikona Matki Bożej – ikona Matki Bożej czczona w Cerkwi prawosławnej jako cudotwórcza.

Historia

W I Rzeczypospolitej

Według legendy, kiedy książę Władysław Opolczyk wywoził Częstochowską Ikonę Matki Bożej z Bełzu na Jasną Górę, zatrzymał się w okolicach Turkowic, by odpocząć. Gdy chciał odjechać, konie nie mogły pociągnąć wozu, na którym znajdował się cudowny obraz. Dopiero po zdwojeniu wysiłków orszak opuścił miejsce postoju. Natomiast w miejscu, gdzie stał wóz, pojawiło się światło, w którym wyraźna była twarz Maryi. Przeniosła się ona samoistnie na płótno, tworząc uznaną za cudowną Turkowicką Ikonę Matki Bożej. Prawosławna ludność zamieszkująca te okolice wzniosła na miejscu cerkiew^[1]. Według innego przekazu ikona została przywieziona do Turkowic z Kijowa i była dziełem mnicha, któremu wiele razy objawiła się Matka Boża^[2].

Według prawosławnych autorów kult ikony był silny wśród miejscowej ludności prawosławnej (jak również wśród katolików już w XIV wieku. Ikona była uznawana za szczególną opiekunkę chorych dzieci, za które modlili się rodzice oraz osób mających trudności z poruszaniem się. Najliczniejsze grupy pielgrzymów uczestniczyły w nabożeństwach w Turkowicach w dni święta Opieki Matki Bożej oraz Złożenia Szaty Matki Bożej^[2]. Między XV wiekiem a 1749 ikoną opiekowali się mnisi z męskiego monasteru – początkowo prawosławnego, następnie unickiego^[1].

Andrzej Gil dowodzi, że nie ma dowodów na średniowieczny rodowód kultu Turkowickiej Ikony Matki Bożej, ani na istnienie prawosławnej wspólnoty monastycznej w miejscowości. Jego zdaniem monaster bazyliański, powstały w pierwszej połowie XVIII w. i działający przez kilkadziesiąt lat, był pierwszym klasztorem w tej miejscowości, wtedy też utworzono w Turkowicach unicką parafię. Według ks. Krzysztofa Grzesiaka legenda o Turkowickiej Ikonie Matki Bożej powstała na początku XX w., by służyć jako uzasadnienie dla utworzenia z fundacji rosyjskiej prawosławnego monasteru. Kult ikony był promowany przez władze rosyjskie na pocz. XX wieku^[3].

XX wiek

Monaster w Turkowicach – budynki wzniesione na pocz. XX wieku, pozostające w rękach prawosławnych do 1915

Budynek, w którym od 2006 działa restytuowana żeńska wspólnota monastyczna w Turkowicach. Tam również wystawiona jest dla kultu cudowna ikona

W 1903 Rosyjski Kościół Prawosławny otworzył w Turkowicach żeński klasztor, filię monasteru św. Antoniego w Radecznicy. Miał on na nowo ożywić kult ikony. 2 lipca 1906 biskup lubelski i chełmski Eulogiusz (Gieorgijewski) uroczyście nałożył na wizerunek ozdobną ryzę i wstawił go do ikonostasu w soborze monasterskim^[2].

W czasie I wojny światowej mniszki z Turkowic udały się na bieżeństwo, zabierając ze sobą ikonę i pozostawiając w dotychczasowym miejscu zamieszkania jedynie kopię. Oryginał wizerunku zaginął w Rosji w czasie wojny domowej^[2]. W związku z tym w 1928 prawosławna społeczność Turkowic zamówiła u ikonografa Piotra Zina kopię utraconej ikony. Była ona otaczana kultem w miejscowej cerkwi cmentarnej (kompleks zabudowań monasteru nie należał już do prawosławnych)^[2]. Należała do najbardziej czczonych ikon Matki Bożej wśród prawosławnych Ukraińców żyjących w II RP^[4].

Po II wojnie światowej kult wizerunku zamarł z powodu wywiezienia ludności prawosławnej z ziemi hrubieszowskiej. Dopiero w 1981, w zdewastowanej kaplicy w Turkowicach odnalazł kopię ikony Ks. Grzegorz Ostapkowicz wykonaną w 1928. Po poddaniu konserwacji wizerunek został wystawiony początkowo w soborze św. Marii Magdaleny w Warszawie, a następnie przewieziony do cerkwi św. Mikołaja w Tomaszowie Lubelskim^[2].

W 1990 biskup lubelski i chełmski Abel (Popławski) zdecydował o czasowym przeniesieniu ikony do monasteru w Jabłecznej i wyznaczył pierwszą niedzielę po 2/15 lipca dniem jej wspomnienia w PAKP. W 1993 mnich Ambroży (Godun) z klasztoru w Jabłecznej napisał akatyst ku czci ikony^[2].

Święta ku czci ikony miały miejsce poza monasterem w Jabłecznej także w Tomaszowie Lubelskim, zaś od 1999 także w Hrubieszowie i Turkowicach. W 2010, dwa lata po reaktywacji monasteru w Turkowicach, mnisi z Jabłecznej w uroczystej procesji przenieśli wizerunek do tej wspólnoty^[4]. Kult Turkowickiej Ikony Matki Bożej znany jest także na wschodniej Ukrainie^[5].

Opis

Ikona przedstawia Matkę Bożą w szerokim, ciemnym płaszczu i koronie na głowie. Maryja trzyma Dzieciątko Jezus na lewej dłoni, wskazując na nie prawą ręką. Jej twarz jest poważna, wpatrzona w przestrzeń. Jezus, o niedziecięcej, poważnej twarzyczce, wznosi prawą dłoń w geście błogosławieństwa, w lewej trzyma księgę. Na jego głowie również widoczna jest korona.

Przypisy

1. Żeński Dom Zakonny pw. Opieki Matki Bożej. [dostęp 2010-06-15]. (pol.).
2. J. Charkiewicz, Turkowicka Ikona Matki Bożej, „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”, nr 7–8 (248–249) 2010, ss.14–15
3. Grzesiak K.: Diecezja lubelska wobec prawosławia w latach 1918-1939. Wydawnictwo Archidiecezjalne GAUDIUM, 2010, s. 45. ISBN 978-83-7548-003-0.
4. A. Radziukiewicz, Cuda Chołmszczyny, "Przegląd Prawosławny", nr 8 (302) sierpień 2010, ISSN 1230-1078, s.3
5. Uroczystości w Turkowicach