Torpedowce typu Tb VII

Torpedowce typu Tb VII

Torpedowiec Tb 11
Kraj budowy	Austro-Węgry
Użytkownicy	K.u.K. Kriegsmarine  Regia Marina  Państwo SHS
Stocznia	Danubius(inne języki), Fiume
Wejście do służby	1910–1911
Wycofanie	1918–1926
Zbudowane okręty	6
Okręty w służbie	0
Dane taktyczno-techniczne[1][2]
Wyporność	normalna: 131,5 tony
Długość	44,2 metra na wodnicy
Szerokość	4,4 metra
Zanurzenie	1,45 metra
Napęd	1 maszyna parowa potrójnego rozprężania, 2 kotły, moc 2400 KM, 1 śruba
Prędkość	26,5 węzła
Załoga	20
Uzbrojenie	2 działa kal. 47 mm (2 x I) 2 wt kal. 450 mm (2 x I)

Torpedowce typu Tb VII – austro-węgierskie torpedowce z początku XX wieku. W latach 1909–1911 w krajowej stoczni Danubius(inne języki) we Fiume zbudowano sześć okrętów tego typu. W 1910 roku oznaczenia numeryczne jednostek zmieniono z cyfr rzymskich na arabskie. Torpedowce weszły w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w latach 1910–1911. Okręty wzięły czynny udział w I wojnie światowej; w jej trakcie załoga SM Tb 11 zdezerterowała i okręt trafił w ręce Włochów, gdzie służył w Regia Marina pod nazwą „Francesco Rismondo” do 1925 roku. W grudniu 1918 roku, już po zakończeniu wojny, były SM Tb 12 pod banderą Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów wszedł na mieliznę nieopodal Spalato. W wyniku podziału floty po upadku Austro-Węgier trzy torpedowce przyznano Wielkiej Brytanii, a dwa Włochom (wliczając wrak Tb 12). Większość została złomowana, jedynie były Tb 7 pływał we włoskiej służbie celnej do 1926 roku.

Projekt i budowa

Po zamówieniu w stoczni STT(inne języki) w Trieście ośmiu przybrzeżnych torpedowców typu Tb I Węgrzy wymusili na dowództwie Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine złożenie zamówienia na budowę podobnych jednostek w węgierskiej stoczni Danubius(inne języki) we Fiume, mimo że nie miała ona dostatecznego doświadczenia w konstrukcji okrętów^[3]. W rezultacie ograniczono liczbę zamówionych w stoczni STT jednostek typu Tb I z ośmiu do sześciu, a w stoczni Danubius złożono zamówienie na sześć zbliżonych konstrukcyjnie okrętów^[3][4]. Projekt torpedowców typu Tb VII bazował wizualnie na jednostkach typu Tb I, różnił się jednak powiększoną wypornością, innym typem napędu i usytuowaniem reflektora^[1][4]. Już w trakcie prób morskich ujawniły się usterki i poważne wady konstrukcji, m.in. niebezpieczny przechył podczas pływania z prędkością maksymalną, spowodowany dużym momentem obrotowym pojedynczej śruby^[2] [4].

Wszystkie okręty typu Tb VII zbudowane zostały w krajowej stoczni Danubius we Fiume (pod numerami stoczniowymi 23–28)^[2] [4]. Stępki torpedowców położono w 1909 roku, a zwodowane zostały w latach 1909–1910^[1][5].

Torpedowce typu Tb VII^[1]^[6]

Okręt	Stocznia	Położenie stępki	Wodowanie	Wejście do służby	Los
SM Tb VII (Tb 7)	Danubius	13 lipca 1909	30 grudnia 1909	29 lipca 1910	przekazany Włochom w 1920, pływał w służbie celnej do 1926
SM Tb VIII (Tb 8)		11 sierpnia 1909	24 lutego 1910	20 maja 1910	przekazany Wielkiej Brytanii w 1920, złomowany
SM Tb IX (Tb 9)		28 sierpnia 1909	22 marca 1910	20 maja 1910	przekazany Wielkiej Brytanii w 1920, złomowany
SM Tb X (Tb 10)		1 października 1909	14 maja 1910	13 lipca 1910	przekazany Wielkiej Brytanii w 1920, złomowany
SM Tb XI (Tb 11)		23 października 1909	24 maja 1910	31 grudnia 1910	zdezerterował do Włoch w 1917, służył jako „Francesco Rismondo” do 1925
SM Tb XII (Tb 12)		10 listopada 1909	31 maja 1910	23 maja 1911	wszedł na mieliznę w 1918, przekazany Włochom w 1920, złomowany

Dane taktyczno-techniczne

Jednostki typu Tb VII były przybrzeżnymi torpedowcami o długości na wodnicy 44,2 metra (43,3 metra między pionami), szerokości 4,4 metra i zanurzeniu 1,45 metra^[2] [5][a]. Wyporność normalna wynosiła 131,5 tony^[1][4]. Okręty napędzane były przez trzycylindrową pionową maszynę parową potrójnego rozprężania o mocy 2400 KM, do której parę dostarczały dwa opalane paliwem płynnym kotły wodnorurkowe typu White-Forster^[2] [4][b]. Jednośrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć maksymalną prędkość 26,5 węzła^[2] [4].

Okręty wyposażone były w dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm^[1][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiły dwa pojedyncze działa kalibru 47 mm SFK L/44^[2] [1]. Jednostki wyposażone były w reflektor, umieszczony z tyłu pomostu bojowego^[1][7].

Załoga pojedynczego okrętu składała się z 20 oficerów i marynarzy^[1][4].

Służba

Pierwszych pięć torpedowców typu Tb VII zostało wcielonych do służby w Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine w 1910 roku (SM Tb VII, SM Tb VIII, SM Tb IX, SM Tb X i SM Tb XI, a SM Tb XII w 1911 roku^[5][6]. W 1910 roku oznaczenia torpedowców zmieniono z cyfr rzymskich na arabskie (Tb 7 – Tb 12)^[2] [1]. W momencie wybuchu I wojny światowej SM Tb 7 i SM Tb 9 wchodziły w skład 11. Grupy Torpedowców Sił Obrony Lokalnej w Poli, a SM Tb 8, SM Tb 10, SM Tb 11 i SM Tb 12 przyporządkowane były 19. Grupie Torpedowców Sił Obrony Lokalnej, stacjonując w Sebenico^[1][8]. Jednostki pełniły służbę patrolową wokół baz, eskortowały zespoły okrętów i używane były do trałowania^[1][7]. W nocy z 23 na 24 maja 1915 roku SM Tb 7 wziął udział w bombardowaniu prowincji Ankona^[9]. 5 października 1917 roku zbuntowała się załoga SM Tb 11, która zdezerterowała i poddała okręt Włochom, którzy wkrótce wcielili go do Regia Marina pod nazwą „Francesco Rismondo” (służył do 1925 roku)^[1][5]. Pod koniec października 1917 roku SM Tb 9 uczestniczył w działaniach floty związanych z bitwą pod Caporetto^[10]. Po zakończeniu wojny, w grudniu 1918 roku były Tb 12 pod banderą Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów wszedł na mieliznę nieopodal Spalato^[2] [5].

Z powodu rozpadu monarchii habsburskiej 1 listopada 1918 roku na jednostkach opuszczono po raz ostatni banderę KuKK^[11]. W wyniku przeprowadzonego w styczniu 1920 roku podziału floty austro-węgierskiej trzy okręty typu Tb VII zostały przyznane Wielkiej Brytanii (Tb 8, Tb 9 i Tb 10), zaś Tb 7 i wrak Tb 12 Włochom^[12][13]. Trzy przyznane Brytyjczykom okręty i Tb 12 zostały złomowane we Włoszech, a były Tb 7 używany był we włoskiej służbie celnej do 1926 roku^[2] [6].

Uwagi

1. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 340, Koszela 2019 ↓, s. 176 i Csonkaréti 2004 ↓, s. 311 podają, że szerokość wynosiła 4,3 metra, a zanurzenie 1,5 metra
2. Greger 1976 ↓, s. 56 podaje, że maksymalna moc siłowni wynosiła 2600 KM.

Przypisy

1. Koszela 2019 ↓, s. 176.
2. Gogin 2024 ↓.
3. Koszela 2019 ↓, s. 175–176.
4. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 340.
5. Greger 1976 ↓, s. 56.
6. Csonkaréti 2004 ↓, s. 311.
7. Samek 2012 ↓, s. 139.
8. Csonkaréti 2004 ↓, s. 274.
9. Csonkaréti 2004 ↓, s. 68.
10. Csonkaréti 2004 ↓, s. 131.
11. Rochowicz 2003 ↓, s. 43.
12. Greger 1976 ↓, s. 56–58.
13. Rochowicz 2003 ↓, s. 46–47.

Bibliografia

• Károly Csonkaréti: Marynarka wojenna Austro-Węgier w pierwszej wojnie światowej 1914-1918. Kraków: Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, 2004. ISBN 83-918940-3-7.
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Ivan Gogin: No.7 torpedo boats (1910-1911). Navypedia. [dostęp 2024-04-22]. (ang.).
• René Greger: Austro-Hungarian Warships of World War I. London: Ian Allan Ltd., 1976. ISBN 0-7110-0623-7. (ang.).
• Witold Koszela: Zapomniana flota. Okręty Austro-Węgier w I wojnie światowej. Oświęcim: Napoleon V, 2019. ISBN 978-83-8178-199-2.
• Robert Rochowicz. Losy okrętów floty Austro-Węgier po 30 października 1918 roku. „Morza, Statki i Okręty”. Nr 4-5 (41), 2003. ISSN 1426-529X. 
• Andrzej Samek: Flota, której już nie ma. Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 2012. ISBN 978-83-7242-678-9.