Tadeusz Dzierżykray-Rogalski

Tadeusz Dzierżykray-Rogalski

Data i miejsce urodzenia	19 września 1918 Warszawa
Data i miejsce śmierci	21 stycznia 1998 Warszawa
Profesor zwyczajny
Alma Mater	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Doktorat	1949
Habilitacja	1951 Uniwersytet Wrocławski
Pracownik naukowy
Uczelnia	Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej
Uczelnia	Akademia Medyczna w Białymstoku
Uczelnia	Akademia Wychowania Fizycznego w Warszawie
Odznaczenia

Tadeusz Dzierżykray-Rogalski [także Tadeusz Dzierżykraj-Rogalski, Tadeusz Dzier] (ur. 19 września 1918 w Warszawie^[1], zm. 21 stycznia 1998 tamże^[1]) – polski lekarz, paleopatolog, antropolog, profesor Akademii Medycznej w Białymstoku oraz warszawskiej Akademii Wychowania Fizycznego.

Życiorys

II wojna światowa i pomoc Żydom

W 1938 rozpoczął studia, po wybuchu wojny kontynuując je w formie tajnych kompletów^[1]. Należał do Szarych Szeregów oraz ZWZ-AK^[1].

Zaangażował się w pomoc ludności żydowskiej. Był sąsiadem Zofii Rosen, warszawskiej nauczycielki. O jej istnieniu wiedzieli jedynie woźny budynku, będący członkiem konspiracji, oraz Tadeusz Dzierżykray-Rogalski, który dbał o wszystkie jej potrzeby, nie oczekując niczego w zamian^[2].

Kolejnym Żydem, który życie zawdzięczał Dzierżykrayowi-Rogalskiemu, był Daniel Hildebrandt. W 1944 roku, po zakończeniu Powstania Warszawskiego, Hildebrandt spotkał się z Dzierżykrayem-Rogalskim w Zalesiu niedaleko Warszawy. Kiedy Hildebrandt powiedział mu, że nie ma stałej kryjówki, Dzierżykray-Rogalski zaprosił go na noc. Hildebrandt zatrzymał się na kilka dni, po czym Tadeusz zabrał go do domu swojej matki w pobliskim Milanówku, gdzie pozostał do zajęcia tych terenów przez Armię Czerwoną^[2].

14 grudnia 1994 r. Instytut Jad Waszem uhonorował Tadeusza Dzierżykraya-Rogalskiego medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”^[2].

Czasy powojenne

W 1946 uzyskał tytuł magistra na UMCS^[1]. W 1948 uzyskał dyplom lekarza^[1]. W 1949 doktoryzował się na UMCS^[1]. W 1951 na Uniwersytecie Wrocławskim habilitował się z antropologii, po czym objął kierownictwo Katedry Antropologii UMCS^[1]. Był zaangażowany w powstawanie Akademii Medycznej w Białymstoku, gdzie objął na pewien czas funkcję dziekana Wydziału Lekarskiego i szefa Katedry Anatomii^[1].

Od lat 50. był blisko związany ze środowiskiem archeologów polskich^[3]. W latach 1962–1982 był kierownikiem pracowni Ekologii Człowieka i Paleopatologii przy zakładzie Archeologii Śródziemnomorskiej PAN^[3]. Zajmował się między innymi analizą szczątków kostnych odkrytych podczas wykopalisk w Deir el-Bahari, Faras, Aleksandrii, Dongoli, Kadero^[3]. Zajmował się też badaniami mumii z Deir el-Bahari i z Muzeum Egipskiego w Kairze^[3]. Wykonywał też ekspertyzy między innymi dla francuskich i włoskich misji archeologicznych^[4].

Pod pseudonimem Tadeusz Dzier wydał dwie książki zawierające dzienniki prowadzone w okresie września 1939 i w czasie Powstania Warszawskiego^[5][6][7].

Jest pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Stare Powązki)ː kw. 27 wprost, rządː 5, miejsceː 1-2^[8][9].

Wybrane publikacje

• Polska antropologia w Afryce, Wrocław 1981^[4]
• The bishops of Faras. An Anthropological-Medical Study, Warszawa 1985^[4]
• Sudan. Kraj i ludzie, Warszawa 1991 (współaut.)^[4]

Odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari^[10]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[10]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[10]
• Krzyż Partyzancki^[10]
• Warszawski Krzyż Powstańczy^[10]
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1972)^[11]

Przypisy

1. Drozdowski i Strzałko 1998 ↓, s. 121.
2. Tadeusz Dzierżykray-Rogalski, Instytut Yad Vashem
3. Śliwa 2019 ↓, s. 67.
4. Śliwa 2019 ↓, s. 67-68.
5. Dzier 1979 ↓, s. 1-104.
6. Dzier 1982 ↓, s. 1-94.
7. Wyborcza 2004 ↓, s. 1.
8. Powstańcze Biogramy - Tadeusz Dzierżykray-Rogalski [online], www.1944.pl [dostęp 2023-10-20]  (pol.).
9. Cmentarz Stare Powązki: SOBOLEWSCY i DZIERŻYKRAY-ROGALSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-10-25] .
10. Drozdowski i Strzałko 1998 ↓, s. 122.
11. Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, nr 7, 30 kwietnia 1972, s. 3.

Bibliografia

• ZbigniewZ. Drozdowski ZbigniewZ., JanJ. Strzałko JanJ., Profesor Tadeusz Dzierżykray-Rogalski 1918-1998, „Anthropological Review” (61), 1998, s. 121-122, ISSN 0033-2003 .
• TadeuszT. Dzier TadeuszT., A mnie się zdaje, że to było wczoraj. Dziennik 15 sierpnia 1939 - 2 kwietnia 1940, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 1-104 .
• TadeuszT. Dzier TadeuszT., Myśmy tu zawsze byli. Dziennik z Powstania Warszawskiego 27 VII 1944 - 3 X 1944, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1982, s. 1-94 .
• JoachimJ. Śliwa JoachimJ., Starożytny Egipt oczami Polaków. Słownik biograficzny egiptologów, archeologów i badaczy pokrewnych dziedzin, podróżników i kolekcjonerów oraz literatów i malarzy zafascynowanych przeszłością i teraźniejszością Egiptu, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2019, s. 67-68, ISBN 978-83-7676-301-9 .
• Wyborcza, Powstania dzień czwarty - Regulamin powstańczych opasek, „Gazeta Wyborcza”, wyborcza.pl, 4 sierpnia 2004, s. 1 [dostęp 2023-06-27] .

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000108911376
• VIAF: 206123727, 41863479
• LCCN: n82134390
• GND: 1043091963
• LIBRIS: nl0220x61mcptdr
• BnF: 120723931
• SUDOC: 029007186, 121025837
• NKC: js2011620463, jo2013782157
• NTA: 133249174
• PLWABN: 9810555239005606
• NUKAT: n95208169
• J9U: 987007273162605171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3895857

Identyfikatory zewnętrzne:

• identyfikator osoby w serwisie „Nauka Polska”: 47595