Służba specjalna

Służba specjalna – umundurowana i uzbrojona struktura państwowa o zadaniach wywiadowczych lub kontrwywiadowczych^[1] wchodząca w skład sił zbrojnych albo stanowiąca niewojskowy organ ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego lub jego część i uprawniona do stosowania technik operacyjnych lub do prowadzenia czynności rozpoznawczych w celu uzyskiwania informacji kluczowych dla zapewnienia wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa narodowego, ich przetwarzania, analizowania i przekazywania najważniejszym organom państwa (np. w warunkach polskich bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów albo działającemu z jego upoważnienia ministrowi odpowiedzialnemu za koordynowanie służb specjalnych, w przypadku służb wojskowych za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej, ponadto z upoważnienia ww. organów również Prezydentowi RP lub pozostałym członkom Rady Ministrów)^[2].

W państwach demokratycznych służby specjalne są nadzorowane i kontrolowane także przez organy innych niż władza wykonawcza rodzajów władzy państwowej (ustawodawczej, np. w Polsce Komisja ds. Służb Specjalnych Sejmu, a także sądowniczej) oraz przez niezależne instytucje takie jak Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich i społeczeństwo obywatelskie^[3].

Służby specjalne rutynowo stosowały w przeszłości i niekiedy nadal stosują techniki niedozwolone oficjalnie nawet przez prawo ich państwa macierzystego, jak przekupstwo, szantaż, tortury, skrytobójstwo, nielegalny handel bronią i narkotykami, dezinformacja, dywersja.

Podział służb specjalnych

Służby specjalne dzieli się na dwie zasadnicze grupy:

służby informacyjno-wywiadowcze – których podstawowym zadaniem jest pozyskiwanie informacji o strategicznym znaczeniu oraz czasami dezinformowanie analogicznych służb wrogich państw. Służby informacyjno-wywiadowcze prowadzą m.in.:
- wywiad wojskowy – polegający na gromadzeniu i przetwarzaniu informacji wywiadowczych dotyczących obcych sił zbrojnych przez służbę opartą na strukturze militarnej,
- wywiad polityczny – gromadzenie przez daną agencję informacji dotyczących sytuacji politycznej poszczególnych państw lub ugrupowań,
- wywiad wewnętrzny – działalność wywiadowcza prowadzona wobec podmiotów krajowych, których działalność stwarza sytuację zagrażającą bezpieczeństwu wewnętrznemu państwa,
- wywiad naukowo-techniczny – działalność wywiadowcza prowadząca do zdobycia materiałów z obcych źródeł, dotyczących wyposażenia technicznego i możliwości technicznych danego państwa,
- wywiad operacyjny – gromadzenie danych wywiadowczych następnie wykorzystywanych w planowaniu operacyjnym na poziomie regionalnych teatrów działań wojennych,
- wywiad sygnałów (elektroniczny) – rozpoznanie i analiza pracy, zastosowania, umiejscowienia urządzeń przesyłających, przetwarzających informacje przy udziale fal elektromagnetycznych,
- wywiad parapsychologiczny – gromadzenie danych wywiadowczych za pośrednictwem (pomocą), osób obdarzonych rzekomo zdolnościami percepcji pozazmysłowej
służby policyjno-prewencyjne – których zadaniem jest ochrona bezpieczeństwa wewnętrznego – zarówno w sensie bezpieczeństwa osobistego obywateli danego kraju, jak i zapewnianie bezpieczeństwa i stabilności władzy.

W niektórych przypadkach pojedyncza służba specjalna wykonuje łącznie funkcje wywiadowcze i kontrwywiadowcze. Tak było np. w przeszłości w Polsce, gdy zarówno Urząd Ochrony Państwa (UOP) jak i Wojskowe Służby Informacyjne (WSI) spełniały obie te funkcje jednocześnie.

Służby specjalne na świecie

Przypisy

↑ Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego. Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2008. s. 123-124. [dostęp 2015-11-16].
↑ PiotrP. Burczaniuk PiotrP., Zadania Szefa ABW w zakresie obowiązków informacyjnych, [w:] PiotrP. Burczaniuk (red.), Prawne aspekty funkcjonowania służb specjalnych na przykładzie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, 2021, s. 21-24, ISBN 978-83-956907-5-4 .
↑ PiotrP. Burczaniuk PiotrP., System nadzoru i kontroli nad służbami specjalnymi w Polsce – stan obecny na tle analizy prawno-porównawczej wybranych państw [online], abw.gov.pl .

Bibliografia

M. Bożek, M. Czuryk, M. Karpiuk, J. Kostrubiec, Służby specjalne w strukturze władz publicznych. Zagadnienia prawnoustrojowe, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Warszawa 2014.
Służby specjalne. Historia wywiadu i kontrwywiadu na świecie, Wydawnictwo Iskry 2006
P. Burczaniuk (red.), Prawne aspekty funkcjonowania służb specjalnych na przykładzie Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Wydawnictwo ABW, Warszawa 2021.