Szlak Twierdzy Kraków

Fort „Kościuszko”

Fort „Lubicz”

Fort „św. Benedykt”

Fort „Kleparz”

Fort „Krzesławice”

Fort „Batowice”

Fort „Bodzów”

Fort „Dłubnia”

Fort „Grębałów”

Fort „Luneta Warszawska”

Szlak Twierdzy Kraków – pieszo-rowerowy szlak dawnej Twierdzy Kraków, trasa o charakterze historyczno-turystyczno-krajoznawczo-kulturowym. Szlak łączy poszczególne elementy fortyfikacji „Twierdza Kraków składającej się ze 100 obiektów o charakterze militarnym, w tym 38 dużych fortów, z których 3 są bardzo zdewastowane, 9 jest w dobrym stanie, 7 jest zagospodarowanych, 6 ma szansę na adaptację”^[1].

Przebieg szlaku

Przebieg pieszo-rowerowego Szlaku Twierdzy Kraków pokrywa się w dużej mierze z historyczną, forteczną drogą rokadową. Szlak pieszo-rowerowy oznakowany jest jako żółto-czarno-żółty (barwy Habsburgów i cesarskiej Austrii)^[2], a składa się z dwóch odcinków: północnego (60 km) oraz południowego (41 km) zgodnie z naturalnym ukształtowaniem terenu nad Wisłą (zobacz mapa szlaku).

Pętla północna

Odcinek północny od Fortu „Mogiła” do Fortu „Kościuszko” (lewy brzeg Wisły z Nowej Huty nieopodal Kopca Wandy do Salwatora łącząc forty położone w północnej części miasta). Ze względu na jej długość (łącznie około 60 km) warto ją podzielić na dwa odcinki.

Pierwszy pododcinek pętli północnej^[3]:

• Trasa: ul. Igołomska – Fort Mogiła (0,2 km) – Kopiec Wandy (1 km) – Fort Grębałów (6 km) – Fort Krzesławice (7 km) – Fort Dłubnia (8 km) – Fort Mistrzejowice (11 km) – Fort 48 „Batowice” (12,5 km) – Fort Sudół (14 km) – Fort Łysa Góra (17,5 km) – Fort Węgrzce (18 km) – Witkowice (21 km) – /zjazd do reliktów prochowni + 1,4 km/ – Fort Bibice (25 km) – /zjazd do Fortu Zielonki + 0,6 km/ – Fort Zielonki (26,5 km) – Zielonki centrum
• Długość trasy: 28 km
• Skala trudności: 3/6
• Oznakowanie: dobre
• Czas jazdy wraz ze zwiedzaniem: 3-4 godziny

Drugi pododcinek pętli północnej^[4]:

• Trasa: Zielonki centrum – Czerwony Most (1,2 km) – Fort Pękowice (2,5 km) – Fort Tonie (3,5 km) – /zjazd do Fortu Pasternik + 2 km/ – Fort Pasternik (10,5 km) – Fort Mydlniki (13 km) – Chełm (16,5 km) – Fort Olszanica (18 km) – Fort Skała (20 km) – Fort Bielany (tzw. „Krępak”) (22 km) – Opactwo na Bielanach (23,5 km) – ZOO (26,5 km) – Fort Kościuszko (30 km) – Salwator pętla
• Długość trasy: 32 km
• Skala trudności: 4/6
• Oznakowanie: dobre
• Czas jazdy wraz ze zwiedzaniem: 3-4 godziny

Pętla południowa

Odcinek południowy od Fortu „Lasówka” przez Fort „Bodzów” do Fortu „Św. Benedykta” (prawy brzeg Wisły z Płaszowa przez Ludwinów do Krzemionek łącząc fortyfikacje leżące w południowej części miasta). Charakterystyka tej części szlaku przedstawia się następująco^[5]:

• Trasa: Wzgórze Lasoty – Rondo Matecznego (2 km) – Ludwinów / ul. Twardowskiego (4,5 km) – Skałki Twardowskiego (6,5 km) – Fort Bodzów (10 km) – Fort Winnica (12,5 km) – Forty Skotnickie (południowy i północny) (15,5 km) – Fort Borek (20 km) – Fort Łapianka (21 km) – Uzdrowisko w Swoszowicach (23 km) – Fort Swoszowice (25 km) – Fort Rajsko (26 km) – /zjazd do szańców fortu Rajsko (ul. Kuryłowicza) + 2 km / – Forty Kosocickie (wschodni oraz zachodni) (29-30 km) – Fort Prokocim (33 km) – Fort Lasówka (39 km) – ul. Rybitwy
• Długość trasy: 41 km
• Skala trudności: 3/6
• Oznakowanie: dobre
• Czas jazdy wraz ze zwiedzaniem: 4-5 godzin

Stan zagospodarowania obiektów Szlaku Twierdzy Kraków

Forty zagospodarowane

1. Fort 2 „Kościuszko” – siedziba radia RMF FM, muzeum, kawiarnia
2. Fort 38 „Skała” – Obserwatorium Astronomiczne UJ
3. Fort 39 „Olszanica” – ośrodek jeździecki, schronisko jeździeckie
4. Fort 45 „Zielonki” – hotel „Twierdza” oraz strzelnica
5. Fort 47a „Węgrzce” – siedziba firmy transportowej, strzelnica
6. Fort 49 „Krzesławice” – Młodzieżowy Dom Kultury
7. Fort 49 ¼ „Grębałów” – ośrodek jeździecki
8. Fort III Kleparz – piwnica win importowanych, klub muzyczny „Forty Kleparz”
9. Fort 51 ½ „Swoszowice” – „Muzeum Spraw Wojskowych”

Forty w trakcie adaptacji

1. Fort 44 „Tonie” docelowo główny obiekt Muzeum Twierdzy Kraków.
2. Fort 50a „Lasówka” – kompleks turystyczno-rekreacyjno-hotelowy, w fazie mglistych planów
3. Fort 52a „Łapianka” – Muzeum Ruchu Harcerskiego
4. Fort pancerny 52 1/2 S „Sidzina” – planowane centrum hipoterapii, turystyka militarna kulturowa

Forty niezagospodarowane w dobrym stanie

1. Fort 31 „Benedykt”
2. Fort 48 „Batowice”

Forty zdewastowane

1. Fort 48a „Mistrzejowice”

Relikty fortów (pozostałości lub zachowane obrysy)

1. Fort „Lasówka”
2. Fort „Bodzów”
3. Fort „Lubicz”

Forty wyburzone (nieistniejące, niewidoczne)

1. Fort 33 „Krakus”
2. Fort 9 „Krowodrza”

Przypisy

1. Pomysły na krakowskie forty, „Gazeta Wyborcza Kraków”, 10.11.2004
2. Szlak oznakowano także drogowymi znakami orientacyjno-informacyjnymi
3. Podano za: Szlak Twierdzy Kraków – Pętla Północna – część 1, Podróżnicze retrospekcje piechurka (dostęp: 2012-06-08)
4. Podano za: Szlak Twierdzy Kraków – Pętla Północna – część 2, Podróżnicze retrospekcje piechurka (dostęp: 2012-06-08)
5. Podano za: Szlak Twierdzy Kraków – Pętla Południowa, Podróżnicze retrospekcje piechurka (dostęp: 2012-06-08)

Bibliografia

• Szlak Twierdzy Kraków, Portal „Magiczny Kraków” (dostęp: 2011-03-11)
• Spacer nr 7: Pieszo-rowerowo szlakiem dawnej Twierdzy Kraków, Portal „Magiczny Kraków” (dostęp: 2011-03-11)
• Szlak Twierdzy Kraków – Pętla Południowa, Podróżnicze retrospekcje piechurka (dostęp: 2012-06-08)
• Szlak Twierdzy Kraków – Pętla Północna – część 1, Podróżnicze retrospekcje piechurka (dostęp: 2012-06-08)
• Szlak Twierdzy Kraków – Pętla Północna – część 2, Podróżnicze retrospekcje piechurka (dostęp: 2012-06-08)
• Chuda Emma i Gruba Berta w Muzeum Twierdzy Kraków, „Dziennik Polski”, 27 listopada 2010
• Trzy forty Twierdzy Kraków do wzięcia, „Dziennik Polski”, 26 sierpnia 2010
• Plany zagospodarowania Twierdzy Kraków nabierają realnych kształtów, „Gazeta Krakowska”, 17 maja 2007
• Pomysły na krakowskie forty, „Gazeta Wyborcza Kraków”, 10 listopada 2004
• Ramowy program ochrony i rewitalizacji zespołu historyczno-krajobrazowego Twierdzy Kraków, Uchwała Rady Miasta Krakowa z dnia 25 października 2006 r.Wersja elektroniczna (dostęp: 2011-03-12)