Kopiec Wandy

Kopiec Wandy

nr rej. C-2/M z 5 czerwca 2009 Gminna ewidencja zabytków – Kraków[1]
Widok od północy
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków ul. Ujastek Mogilski
Typ obiektu	kopiec
Całkowita wysokość	14 m
Data budowy	ok. VII – VIII wieku
Położenie na mapie Krakowa Kopiec Wandy
Położenie na mapie Polski Kopiec Wandy
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kopiec Wandy
50°04′13″N 20°04′05″E

Kopiec Wandy – kopiec znajdujący się we wschodniej części Krakowa w Nowej Hucie przy ul. Ujastek Mogilski.

Zbudowany prawdopodobnie ok. VII – VIII wieku. Jeden z pięciu kopców krakowskich. Wedle legendy jest mogiłą Wandy, córki księcia Kraka, której ciało miano wyłowić z nurtów nieopodal przepływającej Wisły. Kopiec zwieńczony jest marmurowym pomnikiem projektu Jana Matejki, ozdobionym kądzielą skrzyżowaną z mieczem oraz napisem „Wanda”.

Budowlę ulokowano na warstwie lessów przykrywającej terasę nadzalewową Wisły i Dubni. Usypano go z bardzo drobnoziarnistych skał: glin pylasto-ilastych oraz pyłów ilastych, określanych łącznie jako grunty lessopodobne. Dotyczy to skał tworzących powierzchniową warstwę kopca (do 30 cm), materiał jego wnętrza nie jest znany z powodu braku odpowiednich badań wgłębnych^[2].

Historia kopca

• 1222 – pierwsza wzmianka o wsi Mogiła, której nazwa wiązana jest z Kopcem Wandy.
• 2. połowa XV wieku – Jan Długosz połączył kopiec w Mogile z grobowcem Wandy.
• 1584 – pierwsza wzmianka o wyglądzie kopca.
• 2. połowa XIX wieku – cystersi oddali kopiec w ręce narodu.
• 1860 – Austriacy otoczyli kopiec szańcem ziemnym w ramach fortyfikacji Twierdzy Kraków.
• 1888–1890 – zamiana ziemnego szańca na ceglano-kamienny fort.
• 1890 – Kornel Kozerski na własny koszt odnowił kopiec, na szczycie umieszczając marmurową rzeźbę orła, zaprojektowaną przez Jana Matejkę.
• ok. 1890 – prawdopodobnie w związku z opisanymi powyżej pracami, kopiec został (pierwszy, i jedyny jak do tej pory raz) przebadany przez nieformalnego naczelnika Ekonomatu w Krakowie i współzałożyciela Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Teodora Kułakowskiego. Nie było to jednak badanie archeologiczne sensu stricto^[3].
• 1968–1970 – rozebrano fort.
• grudzień 2016 – przeprowadzono po raz pierwszy badania georadarowe, w wyniku których stwierdzono obecność anomalii^[4][5].

Widoki z Kopca Wandy

• 
  Zachód słońca widziany z Kopca Wandy 6 lutego, celtycki Imbolc. Słońce zachodzi za Kopcem Kraka.
• 
  Widok w kierunku Wawelu
• 
  Widok w kierunku Opactwa Cystersów
• 
  Widok w kierunku Kopca Kraka
• 
  Widok z zachodu
• 
  Pomnik Wandy (proj. Jan Matejko, 1890) wieńczący kopiec
• 
  W okresie PRL pomnik autorstwa Jana Matejki, wieńczący kopiec nie posiadał korony

Przybliżone wymiary

• wysokość 14 m (238 m n.p.m.)
• średnica podstawy 45–50 m
• średnica ściętego szczytu 9,5 m
• objętość około 9000 m³

Przypisy

1. Gminna ewidencja zabytków Krakowa. Biuletyn Informacji Publicznej Miasta Krakowa. [dostęp 2022-01-18].
2. Gawałkiewicz R., 2024: Deformacje powierzchni Kopca Wandy w Krakowie w świetle badań geodezyjnych. Przegląd Geologiczny, vol. 72, nr 6, strona 253 [1]
3. Klemens Bąkowski: Dzieje Krakowa. Kraków: Spółka Wydaw. Polska, 1911, s. 6.
4. Paweł Pawłowski, Przemysław Błaszczyk: Czy w kopcu Wandy znajduje się jej grobowiec? Sprawdzają to naukowcy. rmf24.pl, 2016-12-12. [dostęp 2017-01-01].
5. Paweł Pawłowski: Kopiec Wandy odkrywa swoją tajemnicę. Są wyniki badań georadarowych. rmf24.pl, 2016-01-01. [dostęp 2017-01-02].

Kontrola autorytatywna (tumulus):

• PLWABN: 9811264237605606