Szeroka Jaworzyńska

Szeroka Jaworzyńska

Szeroka Jaworzyńska ponad górnym piętrem Doliny Zielonej Jaworowej
Państwo	Słowacja
Położenie	powiat Poprad
Pasmo	Tatry, Karpaty
Wysokość	2211 m n.p.m.
Wybitność	176 m
Pierwsze wejście	1835 Johann Blasius z 2 osobami
Położenie na mapie Tatr Szeroka Jaworzyńska
Położenie na mapie Karpat Szeroka Jaworzyńska
49°12′32,4″N 20°08′13,5″E

Szeroka Jaworzyńska widziana z Jaworzyny Tatrzańskiej

Szeroka Jaworzyńska widziana z Gerlacha

Szeroka Jaworzyńska (słow. Javorinská Široká, Široká, niem. Široka, Siroka, Javoriner Siroka, węg. Siroka) – położony na terenie Słowacji rozłożysty masyw tatrzański rozdzielający Dolinę Białej Wody (Bielovodská dolina) od Doliny Jaworowej (Javorová dolina), a wliczając przyległe od północy regle – Dolinę Jaworową od całej Doliny Białki. Szeroka Jaworzyńska jest położona w bocznej grani, na północ od Jaworowych Wierchów, łagodniejszej części Jaworowej Grani, oddzielona od nich Szeroką Przełęczą. Kulminacja wznosi się na wysokość 2211 m n.p.m.^[1] (według wcześniejszych pomiarów 2210 m^[2]). W masyw wcinają się odgałęzienia dolin:

• Dolina Białej Wody – Litworowy Żleb (Litvorový žľab), Dolina Spismichałowa (Špismichalova dolina), dolina Rozpadlina (Rozpadliny),
• Dolina Jaworowa – Dolina Szeroka Jaworzyńska (Široká dolina), Dolina Świstowa Jaworzyńska (dolina Svišťoviek), Świstówka Jaworowa (dolina Javorinka), Dolina Zielona Jaworowa (Zelená Javorová dolina), Dolina Żabia Jaworowa (Žabia Javorová dolina).

W północno-wschodnim ramieniu Szerokiej Jaworzyńskiej znajdują się kolejno^[3][1]:

• Świstowy Kopiniak (2196 m),
• Świstowa Góra (Svišťovky, 2070 m),
• Murowany Koszar (Košiar, 1870 m),
• Sucha Przełęcz Jaworowa (Sedlo pod Košiarom, 1356 m),
• Suchy Wierch Jaworowy (Veľký Baboš, 1523 m),
• Babosia Przełęcz (Babošie sedlo, 1397 m),
• Baboś (Malý Baboš, 1472 m),
• Goły Wierch Jaworowy (Holý vrch, 1390 m).

W ramieniu północno-zachodnim leżą szczyty i przełęcze:

• Niżnia Szeroka Przełęcz (Sedlo pod Zámkami, 1954 m),
• Spismichałowa Czuba (Zámky, 2011 m),
• Spismichałowa Przełęcz (1898 m),
• Horwacki Wierch (Horvátov vrch, 1902 m),
• Przełęcz pod Zadnią Kopą (Močidlá, 1588 m),
• Zadnia Kopa (Zadná kopa, 1670 m),
• Trybska Przełęcz (Tribšské sedlo, 1602 m),
• Golica (Holica, 1629 m),
  • Goły Brzeżek (Holý briežok, 1358 m),
  • Zadnia Cisowa Czuba (Zadná Tisovka, 1371 m),
  • Skrajna Cisowa Czuba (Predná Tisovka, 1370 m),
  • Cisowa Przełęcz (Predné Tisovské sedlo, 1305 m),
  • Czerwona Skałka (Červená skalka, 1382 m),
• Stary Szałas (Starý salaš, 1302 m),
• Karczmarski Wierch (Skalka, 1438 m),
• Gombosia Przełęcz (1167 m),
• Gombosi Wierch (Gombošov vrch, 1195 m).

Masyw powstał przez wypiętrzenie skał osadowych wypełniających tzw. depresję Szerokiej Jaworzyńskiej. Jądro krystaliczne, nasunięte na skały osadowe, tworzy wierzchołek góry^[4]. Na dnie Doliny Szerokiej znajduje się jedyne w Tatrach, poza Mokrą Jamą, jeziorko krasowe – Cichy Staw (Tiché pleso), położony na wysokości 1743 m n.p.m.^[1]

W masywie znajduje się wiele jaskiń, w tym odkryta w 2004 roku najdłuższa obecnie znana jaskinia Tatr – Cień Księżyca.

Panorama rozciągająca się z masywu była propagowana już w 1844 przez Wilhelma Richtera.

Na szczycie Świstowej Góry okresowo działała kopalnia rudy żelaza (zamknięta w 1852 r.). Od 1887 r. rejon Szerokiej Jaworzyńskiej został objęty prywatną ochroną księcia Christiana Hohenlohego. Obecnie jest to ścisły rezerwat przyrody, niedostępny dla taterników i turystów.

Pierwsze odnotowane wejścia turystyczne:

• letnie: Johann Heinrich Blasius, Gustav Hartlaub, Alexander Keyserling i "strzelcy" jurgowscy, 20 września 1835 r.,
• zimowe: Stefan Komornicki, Józef Lesiecki, A. Loria, Leon Loria, Józef Oppenheim, Mieczysław Świerz, Witold Świerz i trzech towarzyszy, 25 marca 1912 r.^[3]

Przypisy

1. Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania [online] .
2. Vysoké Tatry 1:25 000, podrobná turistická mapa. Harmanec: VKÚ, 2004. ISBN 80-8042-392-X. Brak numerów stron w książce
3. Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XV. Mały Jaworowy Szczyt – Szeroka Jaworzyńska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1972. Brak numerów stron w książce
4. Zbigniew Kotański: Przewodnik geologiczny po Tatrach. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1971. Brak numerów stron w książce

Bibliografia

• Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część XV. Mały Jaworowy Szczyt – Szeroka Jaworzyńska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1972. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Szeroka Jaworzyńska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 904 .