Sterniczka argentyńska[3] (Oxyura vittata) – gatunek średniej wielkości ptaka z podrodziny sterniczek (Oxyurinae) w obrębie rodziny kaczkowatych (Anatidae). Zamieszkuje jeziora i inne zbiorniki wody stojącej w południowej części Ameryki Południowej. Odżywia się głównie roślinami, a dietę urozmaica także bezkręgowcami wodnymi. Gatunek ten figuruje w Księdze rekordów Guinnessa za największy wśród ptaków organ rozrodczy samca[4] – przy długości ciała 36–40 cm, prącie może osiągnąć długość ponad 42 cm. Po godach samica buduje gniazdo, którym jest zwykle duża platforma zbudowana z roślinności wodnej. IUCN uznaje sterniczkę argentyńską za gatunek najmniejszej troski (LC).
W dniu 3 lipca 2009 roku jedna samica została zaobserwowana razem z kilkoma płaskonosami jasnogłowymi (Spatula platalea) w podregionie Nhecolândia regionu Pantanal, w dorzeczu górnego Paragwaju w Brazylii; tym samym, jest to pierwsze stwierdzenie na tym terenie tego ptaka[10].
Częściowo wędrowny. Ptaki z populacji najbardziej wysuniętych na południe opuszczają lęgowiska i spędzają zimę w regionach o bardziej umiarkowanym klimacie, na północ aż po południową Brazylię, Paragwaj i południowo-wschodnią Boliwię[11]. Inne populacje w dużej mierze osiadłe, z wędrówkami tylko na małą skalę; czasami podczas silnych susz rozpraszają się bardziej[5].
Morfologia
Ciało dorosłego ptaka mierzy od 36 do 46 cm[5]; skrzydło długości od 13,7 do 15,5 cm; dziób 2,9 cm, jego szerokość w najszerszym miejscu wynosi 1,9 do 2,3 cm; masa ciała wynosi od 560 do 610 g[5].
Silny dymorfizm płciowy. Samca cechuje bardzo ciemny, kasztanowaty tułów, który może mieć czerwonawe tony. Upierzeniem przypomina samca sympatrycznie występującej sterniczki peruwiańskiej (Oxyura jamaicensis ferruginea; podgatunek sterniczki jamajskiej), ale jest mniejszy od tego drugiego. Brak też u niego bieli na brodzie[5] (aczkolwiek nie jest to reguła i nie każdy samiec jest pozbawiony takiej plamy [na podstawie okazów muzealnych][12]). Ma również bardziej kwadratową głowę i dłuższy ogon[13] oraz krótszy dziób (szczęka koloru jasnoniebieskiego, a żuchwa różowożółta[12]). Dziób kobaltowoniebieski, z delikatnie różowawożółtymi krawędziami tnącymi[11]. Samica sterniczki argentyńskiej często ma bardziej kontrastowe i jaśniejsze znaczenia z jasnymi pręgami po bokach i wyraźniejszymi paskami na głowie niż samica sterniczki peruwiańskiej[5][13]. Samica O. vittata posiada także pręgowany czerwonawo-płowy grzbiet[5]. Jej dziób jest koloru ciemnego. Młode i samce w szacie spoczynkowej przypominają wyglądem samicę[5][a]. Nogi są oliwkowe[12].
Dawniej gatunek przez niektórych był uznawany za nielota, ponieważ poszczególne obserwacje dotyczyły osobników, które w chwili zagrożenia nurkowały[12]. W książce A Natural History of the Ducks (1926) zaprzecza się twierdzeniu, by ta kaczka była nielotem, co tłumaczy się tym, że takson ten nie musi odbywać dużych wędrówek, a jeśli już, to mają one miejsce w nocy (podobnie jak w przypadku sterniczki jamajskiej). Twierdzeniu o nielotności zaprzeczył też lord William Percy, który podczas wyprawy do Chile widział osobniki, które za każdym razem uciekały, odlatując[12].
Sterniczka argentyńska spędza większość dnia, śpiąc[13]. Zamieszkuje duże, płytkie, gęsto zarośnięte jeziora oraz bagna[5]. Poza okresem lęgowym odwiedza także inne zbiorniki wody stojącej, takie jak laguny[5] i zbiorniki wodne określane w języku hiszpańskim jako salina. Hudson opisuje jednak ten gatunek jako ściśle wodny, podobnie jak w przypadku perkozów (Podicipediformes), z którymi dzieli umiejętność nurkowania, pozostawiając głowę i szyję na powierzchni[12]. Kiedy poczuje się zagrożona, pozostaje w bezruchu[12].
Żywi się, przesiewając szczątki dna podczas nurkowania. Dieta do końca nie jest poznana, ale przypuszcza się, że opiera się ona na nasionach, częściach roślin wodnych i bezkręgowcach przybrzeżnych[5].
Rozmnażanie
Na tle innych ptaków kaczki te wyróżniają się strukturami rozrodczymi podobnymi do prącia ssaków[14]. Sterniczka również posiada twór w kształcie spirali (korkociągu) z drobnymi spiczastymi wyrostkami, który może osiągnąć bardzo duże rozmiary w stosunku do rozmiaru ciała. McCracken w 2000 roku opisał osobnika z organem rodnym długości 20 cm[14]. Jednak już w 2001 czasopismo „Nature” opublikowało zdjęcie McCrackena przedstawiające samca z prąciem długości 42,5 cm[15]. Dla porównania, samce strusi (Struthioniformes; obecnie największe ptaki świata) osiągają wielkość 210–275 cm, a organ rodny samca ma 20 cm[14]. Dzięki temu zdjęciu i takim rekordom ta słabo poznana sterniczka może zostać lepiej poznana[15].
Sezon lęgowy w Argentynie trwa od października do stycznia, w Chile być może dłużej[11]. Sterniczki argentyńskie gniazdują w parach lub luźnych grupach[11]. Gatunek ten wydaje się bardziej monogamiczny niż inni przedstawiciele rodzaju Oxyura, choć w populacjach trzymanych w niewoli często mają miejsce kopulacje z osobnikami spoza pary, a samce, choć nie są terytorialne, bronią swych partnerek przed innymi samcami[11]. Samiec podczas toków wydaje wszelkie mechaniczne odgłosy i miękkie, trzaskające pup-pup-pup-prup[11]. Dodatkowo tokujące samce potrafią specyficznie poruszać szyją (pulsować). W gęstej roślinności samica buduje gniazdo, które jest dużą, płaską platformą[5]. W zniosie jest zwykle od 3 do 5 jaj[5]; obserwacje 12 jaj w gnieździe mogą być przypadkami pasożytnictwa ze strony innych samic[11]. Samica wysiaduje jaja samodzielnie przez 23–24 dni[11]. Pisklęta mają czarnawy tułów, czarną czapeczkę, blade gardło oraz długi, biały pasek oczny[5]. Młode są w pełni opierzone po 56–63 dniach od wyklucia[11].
Zazwyczaj występuje tylko lokalnie i dość rzadko; relatywnie często obserwowana jest jedynie w północnej Argentynie; na Ziemi Ognistej lęgi wyprowadza nielicznie[5]. Populacja trudna do oszacowania, ponieważ jest to słabo poznany i skryty gatunek[5]. Najprawdopodobniej nie zagraża mu łowiectwo (choć wg IUCN jest to ptak łowny[2]), a raczej degradacja terenów blisko zbiorników wodnych[5].
Uwagi
↑Na portalu internetowym eBird prezentowane jest zdjęcie samca w szacie spoczynkowej. Samiec teoretycznie ma jedynie czarny dziób w takiej szacie.
Przypisy
↑ abOxyura vittata, [w:] Integrated Taxonomic Information System(ang.).
↑ abcdBirdLife International, Oxyura vittata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2023-02-18](ang.).
↑Longest bird penis. [w:] Guinness World Records [on-line]. 2023. [dostęp 2023-03-02]. (ang.).
↑ abcdefghijklmnopqrstJoseph delJ.HoyoJoseph delJ. i inni, Hanbook of the Birds of the World, t. 1 : Ostrich to Ducks, Lynx Editions, 1992, s. 628, ISBN 84-87334-20-2.
↑Oxyura, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A.Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-02-18](ang.).
↑vittata, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A.Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-02-18](ang.).
↑ abcdefghijCarlesC.CarbonerasCarlesC., Guy M.G.M.KirwanGuy M.G.M., Lake Duck (Oxyura vittata), version 1.0, [w:] Birds of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana) [online], Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020 [dostęp 2023-02-16](ang.).
↑ abcKevinK.McCrackenKevinK., The 20-cm Spiny Penis of the Argentine Lake Duck (Oxyura vittata), „The Auk”, 117 (3), 2000, s. 820–825, DOI: 10.1093/auk/117.3.820(ang.).