Stawiguda

Stawiguda

wieś
Kościół pw. św. Jakuba Apostoła
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Stawiguda
Liczba ludności (2022)	2015[2]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-034[3]
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0489018
Położenie na mapie gminy Stawiguda Stawiguda
Położenie na mapie Polski Stawiguda
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stawiguda
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Stawiguda
53°39′26″N 20°24′01″E[1]
Strona internetowa

Stawiguda (niem. Stabigotten, pol. przed 1939 Stabigoda^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Stawiguda^[5]. Stawiguda leży w południowej części Warmii, przy drodze krajowej nr 51 Olsztynek – Bezledy. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego. Siedziba gminy Stawiguda.

Wieś położona przy drodze Olsztyn-Olsztynek. W miejscowości funkcjonuje piłkarski klub sportowy, działający pod nazwą Gminnego Klubu Sportowego Stawiguda. GKS składa się z czterech drużyn, każda gra w swoim przedziale wiekowym. W Stawigudzie funkcjonuje także Zespół Szkolno-Przedszkolny.

Historia

Wieś lokowana przez kapitułę warmińską na 36 włókach na prawie chełmińskim w 1357 r. pod nazwą Stabegoide. Zasadźcami byli Prusowie: Surgeden i Cristian, z 15 latami wolnizny. Zasadźcy otrzymali 4 włóki oraz dodatkowo 1 włokę bez czynszu, za szczególne zasługi. Zobowiązani zostali do płacenia połowy dochodów z karczmy. W czasie wojny polsko-krzyżackiej (1519–1521) wieś została zniszczona. W 1524 r. w Stawigudzie gospodarzyło jedynie 6 chłopów. W 1654 r. we wsi było dwóch sołtysów, karczma i 14 gospodarstw chłopskich. W 1786 r. biskup warmiński Ignacy Krasicki podjął próbę założenia szkoły, ale chłopi odmówili płacenia na jej utrzymanie.

W drugiej połowie XIX w. we wsi powstała biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych. W 1897 r. wybudowano neogotycką kaplicę ewangelicką. W latach 1932–1934 wybudowano kościół katolicki pw. św. Jakuba Starszego Apostoła, konsekrowany w 1934 r. przez biskupa warmińskiego Maksymiliana Kallera. Kościół filialny i wieś należały do parafii w Gryźlinach.

W 1911 roku powstała ochotnicza straż pożarna w Stawigudzie. W 1925 r. była to najmniejsza w obwodzie olsztyńskim jednostka, w której skład wchodziło 8 strażaków. Pod koniec drugiej wojny światowej w Stawigudzie były jednocześnie: Ochotnicza Straż Pożarna, tzw. Obowiązkowa straż Pożarna, a także Młodzieżowa Straż Pożarna i Zakładowa Straż Pożarna. W czasie drugiej wojny światowej w Stawigudzie był podobóz dla jeńców rosyjskich i włoskich.

Po 1945 r. Stawiguda została wsią gminną. Ochotniczą Straż Pożarną reaktywowali: Władysław Kozłowski (kierownik Szkoły Podstawowej w Stawigudzie), Henryk Zeus (Cyfus), Georg Kochanek i Zygmunt Rudziński. Remiza strażacka mieściła się koło kuźni. Pierwszym wyposażeniem była ręczna pompa umieszczona na konnym wozie. Na początku lat 50. tutejsza OSP otrzymała w ramach pomocy UNRRA samochód DODGE produkcji amerykańskiej. W latach 70 na wyposażeniu tutejszej OSP Stawiguda był lekki samochód gaśniczy Żuk z przyczepą, oraz motopompa M-800. W roku 1988 nastąpiło otwarcie nowej strażnicy, a na wyposażeniu był samochód STAR 244. 1988 r. utworzono samodzielną parafię w Stawigudzie. W 2011 r. do tutejszej OSP został zakupiony najnowszy zestaw narzędzi hydraulicznych Holmatro, wykorzystywany głównie podczas wypadków komunikacyjnych, a w 2012 roku został zakupiony nowy samochód ratowniczo-gaśniczy MAN TGM 13.290.

Zabytki

• Kościół św. Jakuba Apostoła, wybudowany w latach 1932–1934^[6], murowany, z przyporami z ciosanych kamieni, salowy z wydzielonym prezbiteriów oraz prostokątną wieżą. Budowla z dwuspadowym dachem krytym dachówką ceramiczną. Krzyż umieszczony w prezbiterium, został przywieziony z niszczejącej kaplicy św. Huberta w pobliskich lasach koło wsi Rybaki wraz z białymi figurami Matki Bożej Bolesnej i św. Jana Apostoła.
• Neogotycka kaplica ewangelicka, wybudowana w 1897 r. Po roku 1945 pozostała opuszczona. Przez pewien czas pełniła funkcję remizy strażackiej. Wokół kaplicy znajduje się dawny cmentarz ewangelicki.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 130451
2. Dane statystyczne – Gmina Stawiguda [online], www.stawiguda.pl [dostęp 2022-08-29] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1222 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Mapa województwa pomorskiego, Wyd. Atlas Lwów, 1923.
5. Główny Urząd Statystyczny: Rejestr TERYT. [dostęp 2014-02-22].
6. Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 81

Bibliografia

• Georg Kellmann, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007, ISBN 978-83-918968-1-5
• Gmina Stawiguda – historia
• Ochotnicza Straż Pożarna w Stawigudzie – Historia. ospstawiguda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-26)].
• Stawiguda – Kościół św. Jakuba Apostoła