Stanisław Lanckoroński (zm. 1657)

Stanisław Lanckoroński

Zadora
Rodzina	Lanckorońscy herbu Zadora
Data urodzenia	1590
Data śmierci	przed 19 lutego 1657
Żona	Aleksandra Sienieńska
Dzieci	Jan, Hieronim

Stanisław Lanckoroński herbu Zadora (ur. 1590, zm. przed 19 lutego 1657^[1]) – hetman polny koronny w latach 1654–1657, wojewoda ruski w latach 1651–1656, wojewoda bracławski w latach 1649–1651, regimentarz koronny w latach 1649–1650, kasztelan kamieniecki w 1649 roku, kasztelan halicki w latach 1646–1649, dworzanin królewski w 1641 roku, starosta stopnicki w 1649 roku, starosta barski, starosta nossowski^[2] po 1649 roku, starosta skalski w 1641 roku, starosta ratneński^[1] w 1655 roku^[3], pułkownik wojska powiatowego województwa ruskiego w 1652 roku^[4].

Studiował w Lejdzie w 1635 roku, w Orleanie w 1635 roku^[5].

Żonaty z Aleksandrą, córką Zbigniewa i Anny Leńkówny z Rokitnicy. Miał synów Zbigniewa, starostę skalskiego, Jana, kanonika lwowskiego i kamienieckiego, Hieronima, podkomorzego podolskiego, Przecława, kasztelana czechowskiego, Franciszka, Mikołaja i Marcina, oraz córki Joannę, żonę Andrzeja Światopełka Bolestraszyckiego, i Barbarę^[6].

Poseł na sejm nadzwyczajny 1637 roku, sejm 1641 roku, sejm 1642 roku, sejm 1643 roku^[7].

Był posłem na sejm z województwa ruskiego i sandomierskiego. W młodości służył w wojsku pod dowództwem Stanisława Koniecpolskiego, walcząc zarówno z Tatarami (m.in. pod Martynowem w 1624) jak i ze Szwedami na Pomorzu (gdzie zdobył okręt szwedzki). Walczył pod Ujściem, pobił chana tatarskiego Gałgę pod Bełzem. Od roku 1646 kasztelan halicki.

W czasie powstania Chmielnickiego obronił skutecznie Kamieniec Podolski przed Kozakami. W czasie sejmu w 1649 roku mianowany przez króla regimentarzem koronnym i kasztelanem kamienieckim. W 1649 roku bronił przed Kozakami Zbaraż. Od roku 1649 wojewoda bracławski i starosta stopnicki. Na sejmie 1649/1650 roku wyznaczony z Senatu na komisarza komisji wojskowej lubelskiej, która zająć się miała wypłatą zaległych pieniędzy wojsku^[8]. Brał udział w bitwie pod Beresteczkiem w 1651 r. W 1652 r. został mianowany wojewodą ruskim. W 1653 brał udział w wyprawie żwanieckiej. Od roku 1654 hetman polny koronny.

Odznaczył się w bitwie pod Ochmatowem w 1655 r. z Rosjanami i Kozakami. W czasie potopu szwedzkiego stoczył zwycięską bitwę pod Piątkiem. Niedługo potem doznał jednak porażki w bitwie pod Wojniczem (ocalili go wtedy od śmierci Stefan Bidziński i Wespazjan Kochowski). Odstąpił wraz z wojskiem kwarcianym Jana Kazimierza II Wazę i uznał za króla Karola X Gustawa.

W grudniu 1655 r. powrócił do Jana Kazimierza i zawiązał konfederację tyszowiecką przeciwko Szwedom. W 1656 r. wziął udział w trzydniowej bitwie pod Warszawą, a w styczniu 1657 r. walczył w bitwie pod Chojnicami. Po wycofaniu się wojsk polskich powrócił na Ruś i zmarł przed 17 lutego. Został pochowany we Lwowie^[9].

Przypisy

1. KrzysztofK. Chłapowski KrzysztofK., Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe), Warszawa 2017, s. 227, ISBN 978-83-286-0024-9, OCLC 1022269875 .
2. Nosówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 186 .
3. KazimierzK. Przyboś KazimierzK. (oprac.), Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 356, ISBN 83-04-02512-4, OCLC 20392576 .
4. DariuszD. Kupisz DariuszD., Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Lublin: [Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2008, s. 184, ISBN 978-83-227-2841-3, OCLC 301797880 .
5. MarcinM. Broniarczyk MarcinM., Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV, „Kwartalnik Historyczny”, 2, 2012, s. 251–303 [dostęp 2022-09-01] , patrz s. 285.
6. ZbigniewZ. Anusik ZbigniewZ., Sienieńscy herbu Dębno (lubelska gałąź rodu) w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych”, 20 (1), 2021, s. 97–158, DOI: 10.18778/1644-857X.20.01.05 .
7. JanJ. Dzięgielewski JanJ., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1992, s. 171, ISBN 83-7059-011-X, OCLC 27297791 .
8. Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 129.
9. AdamA. Przyboś AdamA., Lanckoroński Stanisław z Brzezia na Lanckoronie h. Zadora, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2022-09-01] . Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XVI, Instytut Historii PAN, 1971 .

Bibliografia

• Lanckoroński, [w:] Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna, T. 8, Kolejowe sądy rozjemcze do Laud William, Wydawnictwo Gutenberga, 1929, s. 295 [dostęp 2022-09-01] .

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 311428032
• PLWABN: 9810639857605606
• NUKAT: n2009144473

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3930359