Sosna alepska

Sosna alepska
Ilustracja
Systematyka[1][2][3]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

nagonasienne

Klasa

iglaste

Rząd

sosnowce

Rodzina

sosnowate

Rodzaj

sosna

Gatunek

sosna alepska

Nazwa systematyczna
Pinus halepensis Mill.
Gard. dict. ed. 8: Pinus no. 8. 1768[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Zasięg
Mapa zasięgu
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Sosna alepska (Pinus halepensis Mill.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna alepska występuje w stanie dzikim w rejonie wybrzeża Morza Śródziemnego[4]. W Polsce nie występuje, ze względu na brak odporności na niskie temperatury.

Rozmieszczenie geograficzne

Naturalny zasięg sosny alepskiej obejmuje obszar basenu Morza Śródziemnego, choć częściej jest spotykana z jego zachodniej części[6]. Rośnie na terenie państw: Maroko, Algieria, Tunezja, Libia, Izrael, Jordania, Syria, Liban, Turcja, Grecja, Albania, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Włochy, Malta, Francja i Hiszpania. Bywa podawana także z Ukrainy (Półwysep Krymski). Naturalizowana w Australii, Nowej Zelandii oraz w południowej Afryce, gdzie jest uprawiana m.in. na drewno opałowe. Na suchych obszarach Afryki jest inwazyjna i rozprzestrzenia się na łąki i fynbos, szczególnie w Prowincji Przylądkowej Wschodniej i Zachodniej[7][4].

Morfologia

Pokrój
Średniej wielkości drzewo – dorasta do ponad 20 m wysokości. Korona dorosłych okazów jest nieregularnie piramidalna lub zaokrąglona[6] (według niektórych źródeł stożkowa[8]). Kora początkowo ma szarosrebrzystą barwę, lecz z czasem staje się brązowoczerwonawa i spękana. Gałęzie często są poskręcane. Młode pędy mają jasnoszarą barwę i są nagie. Pąki nie są lepkie[6].
Liście
Igły zebrane w pęczki po 2. Mają żywozieloną barwę, dużo jaśniejszą niż sosna czarna. Są wyprostowane, czasami lekko skręcone. Mierzą 6–13 cm długości oraz mniej niż 1 mm grubości[6]. Brzegi delikatnie ząbkowane, z aparatami szparkowymi na wszystkich powierzchniach. Dość rzadko rozmieszczone wzdłuż gałązek. Pochewki trwałe, ale kruche[7].
Szyszki
Są błyszczące, osadzone na krzywych szypułkach[6] długości do 11 mm[7]. Szyszki męskie mają elipsoidalny kształt i brązowożółtawą barwę. Szyszki żeńskie mają kształt od podłużnego do stożkowatego i brązowoczerwonawą barwę. Mierzą 6–10 cm oraz 3–4 cm szerokości. Dojrzewają w ciągu 2[8]–3[7] lat i pozostają na drzewie długo potem[7].
Nasiona
Mają odwrotnie jajowaty kształt. Osiągają (5[7])6–7 mm długości. Wyposażone są w błoniaste skrzydło[8] długości 2,5 cm[7].
Gatunki podobne
Podobnym gatunkiem jest sosna kalabryjska (Pinus brutia), przez część botaników traktowana jako odmiana sosny alepskiej. Różni się od niej znacznie krótszą szypułką szyszki (2,5 mm), dłuższymi igłami i szyszkami skierowanymi mocno w stronę czubka gałęzi[7].
  • Kora
    Kora
  • Kwiatostany męskie
    Kwiatostany męskie
  • Szyszki nasienne
    Szyszki nasienne

Biologia i ekologia

Igły pozostają na drzewie do 3 lat. Gatunek jednopienny. Szyszki zapylane są od marca do maja[6].

Sosna alepska preferuje gleby bogate w wapń. Rośnie na terenach nadmorskich, w strefie klimatu śródziemnomorskiego o łagodnych zimach i gorących, suchych latach. Porasta skaliste zbocza, często tuż nad morzem. Ma małe wymagania siedliskowe i jest niewrażliwa na suszę.

Sosny alepskie rosnące na wybrzeżu Morza Śródziemnego we Francji

Chętnie opanowuje opuszczone tereny rolnicze lub odłogi i spełnia tam rolę pionierskiego gatunku drzewiastego. Często w gęstych skupieniach rośnie jako krzew i dlatego gatunek ten, chętnie stosowany jest w nasadzeniach wiatrochronnych[9].

Systematyka

Synonimy[7]: P. alepensis Poir. in Lamarck 1804, P. maritima Mill. 1768, P. sylvestris L. var. maritima Aiton 1789, P. maritima Aiton 1813 non Mill. 1768, P. penicillus Lepeyr. 1813, P. arabica Sieber ex Spreng. 1826, P. genuensis S.E. Cook 1834, P. halepensis Mill. var. genuensis (S.E. Cook) Antoine 1840, P. hispanica J. Cook 1834, P. halepensis Mill. var. minor Antoine 1840, P. carica D. Don in Fellows 1841, P. halepensis Mill. var. carica (D. Don) Carr. 1855, P. abasica Carr. 1855, P. halepensis Mill. var. abasica (Carr.) Carr. 1867, P. loiseleuriana Carr. 1855, P. pseudohalepensis Denhardt ex Carr. 1855, P. parolinii Vis. 1856, P. × saportae Rouy 1913, P. ceciliae Llorens et L. Llorens 1984, P. halepensis Mill. var. ceciliae (Llorens et L. Llorens) Rosello et al. 1992.

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[10]:

  • podrodzaj Pinus
    • sekcja Pinus
      • podsekcja Pinus
        • gatunek P. halepensis

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia LR/lc (lower risk/least concern), uznając go za gatunek najmniejszej troski, o niskim ryzyku wymarcia[5]. Po ponownej ocenie w 2011 r. klasyfikację tę utrzymano i opublikowano w roku 2013[11].

Zastosowanie

Nasadzenia biotechniczne
Sosna alepska jest wykorzystywana do zalesiania eksponowanych stanowisk nadmorskich w celu ochrony terenów przybrzeżnych przed erozją[12].
Drzewo ozdobne
Chętnie sadzona w parkach i ogrodach na obszarach o suchym i gorącym klimacie, np. w południowej Kalifornii, gdzie bywa nazywana sosną autostradową, ponieważ jest powszechnie sadzona na węzłach autostradowych, ponieważ doskonale radzi sobie bez konieczności dodatkowego podlewania[7].
Przemysł spożywczy
Stanowi źródło wysokogatunkowej żywicy, średniej wielkości drzewo może wyprodukować 3–4 kilogramy żywicy rocznie[7], Grecy stosują ją jako składnik aromatyczny dodawany do wina retsina[6].
Surowiec drzewny
W twardzieli ciemnoczerwonawe, natomiast w bielu – żółtawe. Współcześnie uchodzi za mało wartościowe i prawie w ogóle nie jest wykorzystywane[9]. W starożytności gatunek był ważnym źródłem drewna używanego przez Greków do celów konstrukcyjnych, zwłaszcza do budowy statków[13]. W niektórych regionach basenu Morza Śródziemnego wykorzystywane jest na opał[6].

Udział w kulturze

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
  3. ↑ M.J.M. Christenhusz i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
  4. ↑ a b c Pinus halepensis. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-12-09]. (ang.).
  5. ↑ a b A. Farjon, Pinus halepensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2010-02-11] (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h M. Blamey, C. Grey-Wilson: Toutes les fleurs de Méditerranée. Paris: Delachaux & Niestlé, 2009, s. 27. ISBN 978-2-603-01657-2. (fr.).
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Christopher J. Earle, Pinus halepensis, [w:] The Gymnosperm Database [online] [dostęp 2013-08-19] (ang.).
  8. ↑ a b c Pinus halepensis. Plantes & botanique. [dostęp 2016-08-12]. (fr.).
  9. ↑ a b Bruno T. Kremer: Drzewa. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 250. ISBN 83-7129-141-8.
  10. ↑ Christopher J. Earle, Pinus, [w:] The Gymnosperm Database [online] [dostęp 2010-02-11] (ang.).
  11. ↑ A. Farjon, Pinus halepensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2013-08-19] (ang.).
  12. ↑ Tony Russell, Catherine Cutler, Martin Walters, Drzewa świata, Universitas, 2008, s. 316, ISBN 978-83-242-0842-5.
  13. ↑ Oleg Polunin, Anthony Huxley: Flowers of the Mediterranean. London: Chatto and Windus, 1981, s. 53. ISBN 0-7011-2284-6.
  14. ↑ Cézanne, P. Visions. in Architectural Digest December 2005 s. 117
  15. ↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!