Sędziszów (gmina)

Sędziszów
	gmina miejsko-wiejska
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	jędrzejowski
TERC	2602063
Burmistrz	Wacław Szarek
Powierzchnia	145,65 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 12 639
• gęstość	86,8 os./km²
Urbanizacja	51,9%
Nr kierunkowy	41
Kod pocztowy	28-340
Tablice rejestracyjne	TJE
	Adres urzędu:ul. Dworcowa 20; 28-340 Sędziszów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw	34
Liczba miejscowości	33
	Położenie na mapie powiatu;
	50°35′00″N 20°04′00″E/50,583333 20,066667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa
	Biuletyn Informacji Publicznej

Sędziszów – gmina miejsko-wiejska w województwie świętokrzyskim, w powiecie jędrzejowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie kieleckim.

Siedziba gminy to Sędziszów.

Na terenie miasta i gminy Sędziszów znajduje się podstrefa Specjalnej Strefy Ekonomicznej Starachowice, obejmująca obszar 17,1 ha i zagospodarowana w 100% (Fabryka Kotłów Sefako)^[4].

Na koniec r. 2020 gminę zamieszkiwało 12 518 osób^[5].

Miejscowości

Miejscowości podstawowe i ich integralne części w administracji gminy Sędziszów – obszar wiejski gminy.
Nazwa	Rodzaj miejscowości	Miejscowość podstawowa	SIMC	Położenie geograficzne
Aleksandrów	wieś		0266778	50°34′34″N 20°09′22″E/50,576111 20,156111
Białowieża	wieś		0266790	50°32′40″N 19°58′30″E/50,544444 19,975000
Boleścice	wieś		0266815	50°35′06″N 20°07′24″E/50,585000 20,123333
Borszowice	wieś		0266844	50°34′14″N 20°05′20″E/50,570556 20,088889
Bugaj	wieś		0266873	50°34′13″N 19°58′06″E/50,570278 19,968333
Czekaj	wieś		0266880	50°33′19″N 19°58′28″E/50,555278 19,974444
Czepiec	wieś		0266910	50°31′38″N 19°56′04″E/50,527222 19,934444
Czostków	część wsi	Zielonki	0267401	50°32′37″N 20°08′21″E/50,543611 20,139167
Dębina	przysiółek wsi	Przełaj Czepiecki	0267269	50°32′23″N 19°55′39″E/50,539722 19,927500
Dębowa Góra	część wsi	Klimontówek	0267045	50°30′49″N 20°04′10″E/50,513611 20,069444
Dziadówki Krzcięcickie	kolonia wsi	Mierzyn	0267134	50°34′47″N 20°08′26″E/50,579722 20,140556
Gniewięcin	wieś		0266940	50°32′13″N 20°03′35″E/50,536944 20,059722
Górki	kolonia wsi	Gniewięcin	0266956	50°32′18″N 20°03′07″E/50,538333 20,051944
Górki	przysiółek wsi	Tarnawa	0993366	50°34′56″N 20°00′09″E/50,582222 20,002500
Grązów	wieś		0266979	50°33′21″N 20°06′18″E/50,555833 20,105000
Janinów	osada wsi	Mstyczów	0993277	50°31′39″N 19°57′06″E/50,527500 19,951667
Jeżów	wieś		0266985	50°31′14″N 20°01′01″E/50,520556 20,016944
Józefów	kolonia wsi	Mstyczów	0993283	50°31′02″N 19°57′45″E/50,517222 19,962500
Kapkaz	część wsi	Przełaj Czepiecki	0267275	50°31′53″N 19°55′05″E/50,531389 19,918056
Kapkazik	część wsi	Przełaj Czepiecki	0993343	50°32′25″N 19°54′53″E/50,540278 19,914722
Klimontów	wieś		0267000	50°31′01″N 20°02′13″E/50,516944 20,036944
Klimontówek	wieś		0267039	50°30′53″N 20°03′22″E/50,514722 20,056111
Kolonia Dolna	część wsi	Gniewięcin	0266962	50°32′06″N 20°03′36″E/50,535000 20,060000
Krzcięcice	wieś		0267074	50°35′08″N 20°10′34″E/50,585556 20,176111
Krzelów	wieś		0267080	50°33′18″N 19°58′56″E/50,555000 19,982222
Kucaków	kolonia wsi	Łowinia	0267105	50°36′04″N 20°05′29″E/50,601111 20,091389
Las Klimontowski	przysiółek wsi	Jeżów	0266991	50°31′43″N 20°01′05″E/50,528611 20,018056
Laskowa	część wsi	Klimontówek	0267051	50°30′59″N 20°02′44″E/50,516389 20,045556
Laskowa	osada wsi	Klimontów	0267016	50°31′11″N 20°02′14″E/50,519722 20,037222
Lipie	część wsi	Klimontów	0267022	50°31′56″N 20°01′28″E/50,532222 20,024444
Łowinia	wieś		0267097	50°36′19″N 20°06′41″E/50,605278 20,111389
Marianów	wieś		0267111	50°34′58″N 20°01′11″E/50,582778 20,019722
Mierzyn	wieś		0267128	50°35′06″N 20°09′14″E/50,585000 20,153889
Mstyczów	wieś		0267140	50°31′31″N 19°58′36″E/50,525278 19,976667
Od Tarnawy	część wsi	Czekaj	0266896	50°33′31″N 19°58′39″E/50,558611 19,977500
Okupniki	część wsi	Przełaj	0267223	50°31′27″N 19°56′49″E/50,524167 19,946944
Opoczka	część wsi	Białowieża	0266809	50°32′30″N 19°58′21″E/50,541667 19,972500
Pawłowice	wieś		0267157	50°34′58″N 20°05′38″E/50,582778 20,093889
Piasek	część wsi	Czepiec	0266927	50°31′43″N 19°56′02″E/50,528611 19,933889
Piekło	część wsi	Zielonki	0267418	50°32′54″N 20°07′52″E/50,548333 20,131111
Piła	wieś		0267170	50°32′54″N 20°02′49″E/50,548333 20,046944
Piołunka	wieś		0267186	50°34′06″N 20°08′28″E/50,568333 20,141111
Pipidówka	przysiółek wsi	Wojciechowice	0267364	50°36′26″N 20°09′45″E/50,607222 20,162500
Pod Karczmą	część wsi	Czepiec	0266933	50°31′37″N 19°56′26″E/50,526944 19,940556
Pod Lasem	część wsi	Podsadek	0267200	50°32′10″N 20°00′22″E/50,536111 20,006111
Pod Stokiem	część wsi	Czekaj	0266904	50°33′15″N 19°58′30″E/50,554167 19,975000
Podlesie	kolonia wsi	Przełaj	0267230	50°30′44″N 19°55′12″E/50,512222 19,920000
Podsadek	wieś		0267192	50°31′20″N 20°00′03″E/50,522222 20,000833
Podsadek Dolny	część wsi	Podsadek	0993320	50°31′19″N 20°00′14″E/50,521944 20,003889
Podsadek Średni	część wsi	Podsadek	0993337	50°31′47″N 19°59′48″E/50,529722 19,996667
Przedmoszczany	przysiółek wsi	Mstyczów	0993290	50°31′33″N 19°57′51″E/50,525833 19,964167
Przełaj	wieś		0267217	50°31′23″N 19°56′22″E/50,523056 19,939444
Przełaj Czepiecki	wieś		0267252	50°32′06″N 19°55′07″E/50,535000 19,918611
Psikus	część wsi	Borszowice	0266850	50°34′17″N 20°06′10″E/50,571389 20,102778
Raj	kolonia wsi	Krzcięcice	0993260	50°35′14″N 20°10′14″E/50,587222 20,170556
Sadki	kolonia wsi	Aleksandrów	0266784	50°34′06″N 20°09′41″E/50,568333 20,161389
Skorupków	część wsi	Klimontówek	0267068	50°30′52″N 20°03′51″E/50,514444 20,064167
Słaboszowice	wieś		0267298	50°35′03″N 20°11′39″E/50,584167 20,194167
Sosnowiec	wieś		0267312	50°35′24″N 20°03′25″E/50,590000 20,056944
Stara Wieś	część wsi	Wojciechowice	0267370	50°35′36″N 20°08′47″E/50,593333 20,146389
Stara Wieś	część wsi	Przełaj	0267246	50°31′18″N 19°55′29″E/50,521667 19,924722
Stary Sosnowiec	część wsi	Sosnowiec	0993350	50°35′20″N 20°03′42″E/50,588889 20,061667
Swaryszów	wieś		0267329	50°33′32″N 20°01′03″E/50,558889 20,017500
Szałas	wieś		0267335	50°34′23″N 19°59′27″E/50,573056 19,990833
Tarnawa	wieś		0267341	50°34′02″N 20°01′17″E/50,567222 20,021389
Tarnawa-Wydanka	wieś		0267387	50°33′57″N 19°59′51″E/50,565833 19,997500
Torfie	przysiółek wsi	Klimontów	0993248	50°30′19″N 20°01′57″E/50,505278 20,032500
Wojciechowice	wieś		0267358	50°35′36″N 20°09′07″E/50,593333 20,151944
Wojciechów	osada wsi	Mstyczów	0993308	50°33′03″N 19°56′27″E/50,550833 19,940833
Występ	część wsi	Piołunka	0993314	50°34′02″N 20°07′53″E/50,567222 20,131389
Zagaje	osada wsi	Pawłowice	0267163	50°34′41″N 20°05′59″E/50,578056 20,099722
Zagaje	przysiółek wsi	Borszowice	0266867	50°34′27″N 20°06′16″E/50,574167 20,104444
Zapusty	kolonia wsi	Boleścice	0266821	50°34′08″N 20°07′10″E/50,568889 20,119444
Zarzecze	kolonia wsi	Słaboszowice	0267306	50°35′24″N 20°11′08″E/50,590000 20,185556
Zarzecze	przysiółek wsi	Boleścice	0266838	50°35′15″N 20°07′02″E/50,587500 20,117222
Zielonki	wieś		0267393	50°32′52″N 20°07′37″E/50,547778 20,126944
Żabieniec	przysiółek wsi	Przełaj Czepiecki	0267281	50°31′33″N 19°54′47″E/50,525833 19,913056
Źródła: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części (xls),Dz.U. z 2013 r. poz. 200 oraz Dz.U. z 2015 r. poz. 1636, Zbiory danych państwowego rejestru nazw geograficznych -2025-04-17

Struktura powierzchni

Według stanu na 1 stycznia 2011 r. powierzchnia gminy wynosi 145,65 km², z czego miasto Sędziszów zajmuje 7,92 km², zaś obszary wiejskie – 137,73 km²^[5].

W 2007 r. 76% obszaru gminy stanowiły użytki rolne, a 15% – użytki leśne^[6].

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2010^[7]):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	12 791	100	6478	50,64	6313	49,36
Miasto	6639	51,90	3322	25,97	3317	25,93
Wieś	6152	48,10	3156	24,67	2996	23,42

Piramida wieku mieszkańców gminy Sędziszów w 2014 roku^[1].

Położenie

Południowo-zachodnia część województwa świętokrzyskiego
Południowo-zachodnia część powiatu jędrzejowskiego
W obrębie Niecki Miechowskiej
Mezoregiony: Płaskowyż Jędrzejowski i Garb Wodzisławski oraz Wyżyna Miechowska

Zabytki

Relikty średniowiecznego grodziska

Badania archeologiczne prowadzano w 1904 r. i w latach 60. XX w. Prace wykopaliskowe z 1980 r. doprowadziły do odkrycia grotów bełtów, gwoździ, fragmentów ceramiki, oraz zwierzęcych kości.

Grodzisko leży na skraju podmokłej doliny potoku Lipka, współcześnie jest to północna część wsi Piła. Pozostałości grodziska, pochodzącego z 2 połowy XIII w., to kopiec ziemny o średnicy 30 m i wysokości 8 m oraz nasyp otaczający resztki fosy. Na szczycie odkryto pozostałości drewnianej budowli.

Sędziszów

Barokowy kościół parafialny pw. Świętego Piotra i Pawła, wzniesiony w latach 1771–1786.
Był Dworek z XIX w. – oficyna z czasów rodu Dembińskich, część ogrodzenia dworskiego, park, oraz spichlerz i czworak. W miejsce dworku powstał Zakład Opiekuńczo-Leczniczy (ZOL) „Caritas Kielce”. Pozostałości ogrodzenia rozebrano.
Przydrożna kapliczka – figura Chrystusa z 1650 r.
Osiedle Drewniane – budynki dla pracowników kolei wybudowane przez Niemców.
Ulica Kolejowa – zabudowa poniemiecka, stylizowana na styl tyrolski.

Krzcięcice

Murowany dwór (wraz z pozostałościami ogrodzenia) z połowy XIX w. Będący we własnością Wandy Zadeckiej.
Kościół św. Prokopa wzniesiony w latach 1531–1542. Restaurowany w 1880 r.
Dzwonnica drewniana z XVIII w.
Drewniany młyn wodny z 1892 r. (obecnie nieczynny).

Krzelów

Dwór z XIX w., zbudowany z wykorzystaniem części dworu z XVIII w., przebudowany w 1889 r. i remontowany w 1974 r. Aktualnie poddany gruntownemu odrestaurowaniu przez właściciela.
Zespół budynków folwarcznych w Krzelowie
- murowana rządcówka z końca XIX w.
- murowana kancelaria z 1935 r.
- murowany dom zootechnika z 1935 r.
- murowana stajnia i wozownia z końca XIX w.
- murowana obora z ok. 1935 r.
- murowana owczarnia z początku XIX w.
- stodoła murowano-drewniana z połowy XIX w.
- spichlerz z 1850 r.
Oficyna dworu w Krzelowie z galeriami
- Oficyna wschodnia (dawniej kuchnia) wzniesiona przed 1831 r. i przebudowana gruntownie w 1934 r., remontowana w 1974 r.
- Oficyna zachodnia z 1934 r. z dwiema galeriami
Ogrodzenie z bramkami z XIX w.

Łowinia

Murowany dwór z XIX w.

Mstyczów

Zespół kościoła parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (ok. 1908)
- kościół murowany
- ogrodzenie murowano-żelbetowe
Pozostałości zespołu dworskiego z XIX w.
Murowany zespół dworskiej cegielni Janinów (ok. 1908)
- cegielnia
- dom rządcy (obecnie dom nr 107)
- młyn zbożowy
- skład na glinę
- stajnia

Pawłowice

Zespół dworski
- Murowany pałac z końca XIX w. (obecnie Szkoła Podstawowa)
- Murowana kuchnia z XVIII w. (obecnie Klub Sportowy Olimpia)
- Pozostałości murowanego ogrodzenia z XIX w.
- Park z XIX w. (ok. 1900)
- Drewniany dom (ok. 1880)