Ryjoskoczek północnoafrykański

Ryjoskoczek północnoafrykański

Petrosaltator rozeti
(Duvernoy, 1833)[1]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	ryjkonosowe
Rodzina	ryjkonosowate
Podrodzina	Macroscelidinae
Plemię	Macroscelidini
Rodzaj	Petrosaltator Rathbun & Dumbacher, 2016[2]
Gatunek	ryjoskoczek północnoafrykański
Synonimy
Macrocelides rozeti Duvernoy, 1833[1] Macroscelides rozeti deserti O. Thomas, 1901[3] Elephantulus rozeti atlantis O. Thomas, 1913[4] Elephantulus deserti clivorum O. Thomas, 1913[5] Elephantulus rozeti moratus O. Thomas, 1913[4]
Podgatunki
P. r. rozeti (Duvernoy, 1833) P. r. deserti (O. Thomas, 1901)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[6]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Ryjoskoczek północnoafrykański^[7], ryjoskoczek^[8] (Petrosaltator rozeti) – gatunek ssaka z podrodziny Macroscelidinae w obrębie rodziny ryjkonosowatych (Macroscelididae).

Nazewnictwo

W polskiej literaturze zoologicznej gatunek Elephantulus rozeti był oznaczany nazwą „ryjoskoczek”^[9][8]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę „ryjoskoczek północnoafrykański”, rezerwując nazwę „ryjoskoczek” dla rodzaju tych ssaków^[7].

Taksonomia

Gatunek po raz zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1833 roku francuski zoolog Georges Louis Duvernoy, nadając mu nazwę Macrocelides rozeti^[1]. Miejsce typowe to według oryginalnego opisu „Afryka Północna, niedaleko Algeru”^[1], tj. północna Afryka, okolice Oranu, Algieria^[10][11][12]. Holotyp znajduje się w zbiorach Musée Zoologique de la ville de Strasbourg pod sygnaturą MZS MAM03685^[2]. Podgatunek deserti formalnie opisał w 1901 roku angielski zoolog Oldfield Thomas, nadając mu nazwę ''Macroscelides rozeti deserti^[3]. Miejsce typowe to obszar niedaleko Jebel Bourzel, Biskra, Algeria^[13]. Holotyp to samica (sygnatura BMNH 1897.6.9.2) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz zebrany 10 marca 1897 roku przez duchownego Alfreda Eatona^[3][14]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Petrosaltator, który zdefiniowała w 2016 roku para amerykańskich teriologów Galen B. Rathbun i John P. Dumbacher^[2].

Wyróżniono dwa podgatunki^[11].

Etymologia

• Petrosaltator: gr. πετρα petra ‘skała’; łac. saltator, saltatoris ‘tancerz’, od saltare ‘tańczyć’, od salire ‘skoczyć’^[2].
• rozeti: Claude-Antoine Rozet (1798–1858), oficer Armée de terre, brał udział w inwazji na Algierię w 1830 roku, malarz, geolog^[15].
• deserti: łac. desertum ‘pustynia, pustkowie’, od deserere ‘porzucić’^[16].

Zasięg występowania

Ryjoskoczek północnoafrykański występuje w Afryce Północnej, zamieszkując w zależności od podgatunku^[11][17][12]:

• P. rozeti rozeti – nadbrzeżna pasma gór Atlas w Maroku, Algierii i Tunezji; do tego podgatunku mogą należeć okazy z Sahary Zachodniej i zachodniej Libii.
• P. rozeti deserti – śródlądowa część pasma gór Atlas, z wyjątkiem pustynnych terenów w Maroku, Algierii i Tunezji.

Morfologia i ekologia

Długość ciała (bez ogona) 100–120 mm, długość ogona 105–137 mm, długość ucha 21–27 mm, długość tylnej stopy 30–34 mm; masa ciała 40–55 g^[17][18]. Wzór zębowy: I ${\displaystyle {\tfrac {3}{3}}}$ C ${\displaystyle {\tfrac {1}{1}}}$ P ${\displaystyle {\tfrac {4}{4}}}$ M ${\displaystyle {\tfrac {2}{2}}}$ (x2) = 40^[17].

Tryb życia

Prowadzi dzienny tryb życia. Mieszka w norach. Jest samotnikiem^[9].

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[6].

Przypisy

1. G.L. Duvernoy. Description d’un Macrocélide d’Alger. „Mémoires de la Société d’histoire naturelle de Strasbourg”. 1 (2), s. 18, 1833. (łac. • fr.). 
2. G.B. Rathbun, E.J. Carlen & J.P. Dumbacher. Petrosaltator gen. Nov., a new genus replacement for the North African sengi Elephantulus rozeti (Macroscelidea; Macroscelididae). „Zootaxa”. 4136 (3), s. 567–579, 2016. DOI: 10.11646/zootaxa.4136.3.8. 
3. O. Thomas. List of small Mammals obtained by Mr. A. E. Pease, M.P., during his recent Expedition to Abyssinia, with Descriptions of Three new Forms of Macroscelides. „The Annals and Magazine of Natural History”. Seventh series. 8, s. 155, 1901. (ang.). 
4. Thomas 1913 ↓, s. 587.
5. Thomas 1913 ↓, s. 588.
6. G.B. Rathbun 2015, Elephantulus rozeti, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-02]  (ang.).
7. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 21. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
8. Z. Kraczkiewicz: SSAKI. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
9. K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 317, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
10. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Petrosaltator rozeti (Duvernoy, 1833). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).
11. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 112. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
12. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Elephantulus rozeti. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-30].
13. J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Wyd. 2. London: Trustees of the British Museum (Natural History), 1966, s. 15. (ang.).
14. 1897.6.9.2. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).
15. B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 352. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
16. deserti, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-18]  (ang.).
17. S. Heritage: Family Macroscelididae (Sengis). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 230–231. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
18. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 74. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia

• O. Thomas. List or mammals obtained by the hon. Walter Rothschild, Ernst Hartert and CArl Hilgert in western Algeria during 1913. „Novitates Zoologicae”. 20, s. 586–591, 1913. (ang.). 

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• EoL: 326392
• GBIF: 2440839
• identyfikator iNaturalist: 43216
• ITIS: 584919
• CoL: 398D2