Powiat Greifenberg i. Pom.

Zasięg terytorialny powiatu gryfickiego na mapie z 1905 r.

Powiat Greifenberg i. Pom., Powiat Greifenberg in Pommern (niem. Landkreis Greifenberg i. Pom., Landkreis Greifenberg in Pommern, Kreis Greifenberg; dosł. powiat greifenberdzki^{[potrzebny przypis]}) – dawny powiat na terenie Pomorza z siedzibą w Greifenbergu/Pommern. W latach 1816–1918 był jednostką administracyjną Królestwa Prus (od 1871 wchodzącego w skład Cesarstwa Niemieckiego)^[1], od 1918 Prus – kraju związkowego, w latach 1919-1933 Republiki Weimarskiej, natomiast od 1933 do 1945 – III Rzeszy. W 1939 obejmował 765,28 km² powierzchni^[2]. Obecnie teren powiatu leży w województwie zachodniopomorskim.

Historia powiatu

Powiat ten był kontynuacją wcześniejszego podziału terytorialnego jakiego dokonano w 1723 w Królestwie Prus, tj. Kamery Wojennej i Domen Królewskich (właściwego organu administracji państwowej i skarbowej na Pomorzu Zachodnim). Utworzono wówczas 19 powiatów (w tym: greifenberdzki) oraz 4 odrębne obwody^[3].

Od 1816, w wyniku reformy administracyjnej (1815-1818^[1]) – Gryfice stały się siedzibą powiatu w rejencji szczecińskiej, prowincji Pomorze^[4][5]. W 1938, na skutek zmian administracyjnych związanych z likwidacją prowincji Marchii Granicznej, powiat przyłączono do rejencji koszalińskiej. Stan ten utrzymał się do 1945^[2][6].

W 1939 powiat zamieszkiwało 46210 osób^[7], z czego 44071 ewangelików, 1004 katolików, 352 pozostałych chrześcijan i 57 Żydów^[8].

Na terenie powiatu znajdowały się 2 miasta i 80 wsi^[8][9]. Do miast należały:

• Greifenberg in Pommern (dziś: Gryfice, siedziba powiatu, 10 426 mieszkańców^[10]).
• Treptow an der Rega (dziś: Trzebiatów, 10 184 mieszkańców^[10]).

Wiosną 1945 obszar powiatu zdobyły wojska 2 Frontu Białoruskiego Armii Czerwonej. Po odejściu wojsk frontowych, powiat na podstawie uzgodnień jałtańskich został przekazany polskiej administracji. Jeszcze w tym samym roku zmieniono nazwę powiatu na powiat zagórski (od 21 sierpnia 1945 do 7 maja 1946, kiedy zmieniono nazwę miasta z Zagórze na Gryfice^[11]), nie zmieniając znacząco granic.

Zobacz też

• Greifenberg

Przypisy

1. K. Ślaski: Nazwy Pomorza i Prus w okresie od 1772 do 1919 roku [w]: G. Labuda (pod red.), Historia Pomorza. T. I. Cz. 1. s. 41,43.
2. Gunthard Stübs: Landkreis Greifenberg (1818-1945). [dostęp 2010-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-26)]. (niem.).
3. J. Wiśniewski: Początki układu kapitalistycznego 1713-1805 w: G. Labuda (pod red.), Dzieje Szczecina”. T. II. s. 455-456.
4. S. Rzeszowski: Z dziejów Gryfic [w]: T. Białecki (pod red.), Ziemia Gryficka 1969. s. 123. M. Szczaniecki: Ramy terytorialne rozwoju historycznego Pomorza Zachodniego [w]: K. Ślaski, Pomorze Zachodnie. Nasza ziemia ojczysta. s. 94-97.
5. W niemieckiej literaturze pojawia się data 1818, tj. od zakończenia reformy administracyjnej. Gunthard Stübs: Landkreis Greifenberg (1818-1945). [dostęp 2010-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 sierpnia 2010)]. (niem.).
6. K. Golczewski: Miasto Gryfice i powiat na przełomie lat 1944-1945. s. 57.
7. Według G. Stübsa liczba ludności powiatu w 1939 osiągnęła 47 806 osób. Gunthard Stübs: Landkreis Greifenberg (1818-1945). [dostęp 2010-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-26)]. (niem.).
8. M. Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte 1871-1990. Landkreis Greifenberg. [dostęp 2010-07-07]. (niem.).
9. U. Madsen: Gemeindeliste für den Landkreis Greifenberg. [dostęp 2010-07-09]. (niem.).
10. Dane z roku 1939. M. Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte 1871-1990. Landkreis Greifenberg. [dostęp 2010-07-07]. (niem.).
11. Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości., „M.P. 1946 nr 44 poz. 85”, isap.sejm.gov.pl, 7 maja 1946 [dostęp 2024-03-26] .

Bibliografia

• Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych – o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości, Monitor Polski 1946, nr 44, poz. 85.

Opracowania

• Golczewski K., Miasto Gryfice i powiat na przełomie lat 1944-1945 [w:] Szczecin, miesięcznik Pomorza Zachodniego, nr 3, Szczecin 1962.
• Rzeszowski S., Z dziejów Gryfic [w]: Białecki T. (pod red.), Ziemia Gryficka 1969, Gryfickie Towarzystwo Kultury w Gryficach, Szczecin 1971.
• Szczaniecki M., Ramy terytorialne rozwoju historycznego Pomorza Zachodniego [w]: Ślaski K., Pomorze Zachodnie. Nasza ziemia ojczysta, Poznań 1960.
• Ślaski K., Nazwy Pomorza i Prus w okresie od 1772 do 1919 roku [w]: Labuda G. (pod red.), Historia Pomorza, T. I, cz. 1, Poznań 1969.
• Wiśniewski J., Początki układu kapitalistycznego 1713-1805 [w]: Labuda G. (pod red.), Dzieje Szczecina, T. II, Warszawa-Poznań 1985.

Opracowania online

• Madsen U., Gemeindeliste für den Landkreis Greifenberg (niem.), [dostęp 2010-07-09].
• Rademacher M., Deutsche Verwaltungsgeschichte 1871-1990. Landkreis Greifenberg, (niem.), [dostęp 2010-07-07].
• Stübs G., Landkreis Greifenberg (1818-1945) (niem.), [ dostęp 2010-07-08].

Linki zewnętrzne

• Madsen U. Informationen zum Landkreis Greifenberg (niem.), [dostęp 2010-07-09].