Pomnik Czynu Polaków

Pomnik Czynu Polaków

Pomnik Czynu Polaków (2009)
Państwo	Polska
Miejscowość	Szczecin
Typ obiektu	obelisk
Projektant	Gustaw Zemła
Fundator	Społeczeństwo Pomorza Zachodniego
Data odsłonięcia	3 września 1979
Położenie na mapie Szczecina Pomnik Czynu Polaków
Położenie na mapie Polski Pomnik Czynu Polaków
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Pomnik Czynu Polaków
53°26′34,00″N 14°32′15,69″E

Pomnik Czynu Polaków, 1979

Pomnik Czynu Polaków (potocznie: Pomnik Trzech Orłów) – pomnik znajdujący się w Szczecinie w Parku Kasprowicza vis-à-vis Jasnych Błoni. Zaprojektowany został przez Gustawa Zemłę, a odsłonięty w 1979 roku.

Historia

6 września 1972 Komitet Wojewódzki PZPR w Szczecinie, z inicjatywy Janusza Brycha, ówczesnego I Sekretarza KW PZPR, postanowił wznieść w Szczecinie monument. Miał on być wyrazem szacunku i podziękowania społeczeństwu Szczecina za odbudowanie i rozbudowanie miasta w ciągu 35 lat od zakończenia II wojny światowej. Realizacji tego zadania podjęło się Towarzystwo Przyjaciół Szczecina, którego przewodniczącym był Jan Stopyra, ówczesny Prezydent Miasta. Po wielu perturbacjach i dyskusjach koncepcyjnych, we wrześniu 1976 powołano Komitet Organizacyjny Budowy Pomnika, którego przewodniczącym został również Jan Stopyra (Prezydentowi podlegały służby miejskie, niezbędne dla budowy Pomnika).

Wizję artystyczną Trzy pokolenia – Trzy orły nadał Pomnikowi jego wykonawca, prof. Gustaw Zemła, przy współpracy z Eugeniuszem Kozakiem. Dokumentację konstrukcyjną postumentu opracował prof. Jerzy Piskorz-Nałęcki, przy współpracy z inż. Jerzym Podesławskim i inż. Edwardem Pianko. Głównymi wykonawcami Pomnika (odlewy orłów z brązu), byli pracownicy Zakładów Mechanicznych im. Marcelego Nowotki w Warszawie i pracownicy Stoczni Szczecińskiej im. A. Warskiego (postument ze stali nierdzewnej).

Z Warszawy orły zostały, pod nadzorem wiceprezydenta Szczecina Zdzisława Pacały, przewiezione rzeką Wisłą, barkami Żeglugi Szczecińskiej, do portu w Gdańsku, a dalej Morzem Bałtyckim do portu w Świnoujściu, a potem przez Zalew Szczeciński, rzeką Odrą do portu w Szczecinie, a stąd ulicami miasta do Parku Kasprowicza. Postument miał o wiele krótszą drogę (Stocznia-Park Kasprowicza). Całością prac na placu budowy Pomnika, wraz z jego otoczeniem, kierował inż. Kazimierz Szulc.

Decydenci, po wielu dyskusjach i konsultacjach, nadali Monumentowi nazwę: "Pomnik Czynu Polaków" jako wyraz szacunku i podziękowania za walkę, pracę i naukę dla ojczyzny, trzem pokoleniom Polaków:

1. Polonii szczecińskiej sprzed II wojny światowej,
2. Pionierom powojennego Szczecina,
3. Pokoleniu rozbudowującemu miasto.

Pomnik został wzniesiony z okazji 35 rocznicy Odrodzenia Polski. Odsłonięcia pomnika dokonano 3 września 1979 r. w 40. rocznicę rozpoczęcia II wojny światowej (w 1979 r. 1 września przypadał w sobotę, w związku z czym inauguracja roku szkolnego odbyła się w poniedziałek, a na odsłonięcie sprowadzono masowo uczniów szczecińskich szkół). Odsłonięcia dokonał minister spraw wewnętrznych Stanisław Kowalczyk^[1]. Równocześnie Rada Państwa PRL, w uznaniu zasług społeczności szczecińskiej dla rozwoju PRL, nadała miastu Szczecin Order Sztandaru Pracy I klasy.

Wokół Pomnika na tablicach z brązu umieszczono nazwiska i nazwy współtwórców.

Charakterystyka techniczna

Wysokość Pomnika – 22,5 m, rozpiętość skrzydeł – 6,5 m, waga orłów – 60 ton, całkowita wysokość kolumny wynosi – 22,75 m, a dolna krawędź orłów jest usytuowana na wysokości 7,70 m nad powierzchnią gruntu. Ponad 4 metry konstrukcji kolumny znajduje się pod powierzchnią gruntu i ta jej część jest zatopiona w około 150-tonowej bryle betonu^[2]. W tej podziemnej części kolumny znajduje się komora ochronna, skąd dwie drabinki prowadzą do wnętrza orłów. Służą one do obsługi i konserwacji konstrukcji od wewnątrz. Do wykonania postumentu zużyto około 83 tony stali z czego około 10 ton, to stal nierdzewna, która została użyta do wykonania poszycia zewnętrznego kolumny na całej jej wysokości. Konstrukcja usztywnień kolumny to stal zwykła.

Galeria

• 
  Gustaw Zemła
  Trzy Orły
• 
  Grupa orłów
  widziana z dołu
• 
  Iluminacja Trzech Orłów
• 
  Iluminacja pomnika
• 
  Pomnik Czynu Polaków
• 
  Tablica lewa
• 
  Napis pod pomnikiem
• 
  Tablica prawa

Przypisy

1. Instytut Pamięci Narodowej-I.P.N. Szczecin Instytut Pamięci Narodowej-I.P.N., Pomnik Czynu Polaków [online], Instytut Pamięci Narodowej – Szczecin [dostęp 2020-11-11]  (pol.).
2. Informacje na podstawie tablic informacyjnych umieszczonych przy podstawie pomnika

Zobacz też

Zobacz multimedia związane z tematem: Pomnik Czynu Polaków

• Pomniki w Szczecinie

Bibliografia

• Encyklopedia Szczecina, tom II, Szczecin 2000, ISBN 83-7241-089-5.
• Stefan Szczęsny Janusiewicz, Trzy Orły – Ikona, Szczecin 2004, ISBN 83-89260-37-7.
• Pomnik Czynu Polaków, KazimierzK. Kozłowski (red.), Szczecin: „Dokument”, 1998, ISBN 83-86992-36-0, OCLC 751043447 . Brak numerów stron w książce
• Biuletyn KW PZPR w Szczecinie z 6-go września 1972 r. – obecnie w Archiwum Państwowym w Szczecinie.
• Biuletyn KW PZPR w Szczecinie z września 1979 r. – obecnie w Archiwum Państwowym w Szczecinie.
• Tadeusz Karwacki, Pomnik Czynu Polaków, Szczecin: KAW, 1980.