Parafia św. Mikołaja w Białymstoku

Parafia św. Mikołaja
	; Katedra św. Mikołaja
Państwo	Polska
Siedziba	Białystok
Adres	ul. św. Mikołaja 4A; 15-419 Białystok
Data powołania	1830
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Diecezja	białostocko-gdańska
Dekanat	Białystok
Sobór	św. Mikołaja
Filie	cerkiew akademicka św. Marii Magdaleny w Białymstoku
Proboszcz	ks. mitrat mgr Jan Fiedorczuk
Wezwanie	św. Mikołaja
Wspomnienie liturgiczne	22 maja (9 maja, stary styl); 22 września (9 września, stary styl); 19 grudnia (6 grudnia, stary styl)
	Położenie na mapie Białegostoku Sobór parafialny
	Położenie na mapie Polski Sobór parafialny
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Sobór parafialny
	53°07′57,8″N 23°09′16,2″E/53,132722 23,154500
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Parafia katedralna św. Mikołaja – parafia prawosławna w Białymstoku, w dekanacie Białystok należącym do diecezji białostocko-gdańskiej.

Na terenie parafii funkcjonują 3 cerkwie i 1 kaplica:

sobór św. Mikołaja w Białymstoku – parafialna i jednocześnie katedralna
cerkiew św. Eufrozyny Połockiej w Białymstoku – cmentarna (Leśna Dolina)
cerkiew św. Marii Magdaleny w Białymstoku – akademicka^[2]
kaplica Świętych Cyryla i Metodego w Niepublicznej Szkole Podstawowej im. Świętych Cyryla i Metodego w Białymstoku (ulica Ludwika Waryńskiego 30)^[3]

Historia

Początki dzisiejszej parafii św. Mikołaja sięgają XVIII wieku. W 1727 w centrum Białegostoku, na wschód od dzisiejszego soboru katedralnego, wzniesiono drewnianą 3-kopułową cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja, podlegającą parafii św. Eliasza w Dojlidach. W 1830 erygowano samodzielną parafię, której pierwszą siedzibą była cerkiew św. Aleksandra Newskiego, urządzona w tym samym roku w kaplicy Pałacu Branickich.

Po rezygnacji z przekształcenia pałacu w carską rezydencję, podjęto decyzję o budowie wolno stojącej, murowanej cerkwi pod wezwaniem patrona parafii – św. Mikołaja. Cerkiew św. Aleksandra Newskiego miała pełnić odtąd tylko funkcję wewnętrznej świątyni pałacu (w którym urządzono Instytut Dobrze Urodzonych Panien). XVIII-wieczną drewnianą cerkiew św. Mikołaja rozebrano ze względu na jej szczupłość^[a] i zły stan techniczny. Nową świątynię parafialną wzniesiono w latach 1843–1846.

Decyzją Jego Ekscelencji, Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego Sawy, w 1983 wyłączono z parafii św. Mikołaja nowe parafie: Świętego Ducha na Antoniuku, Wszystkich Świętych na Wygodzie a później Hagia Sophia na Jaroszówce, Zmartwychwstania Pańskiego na Słonecznym Stoku oraz św. Jerzego na Nowym Mieście^[3].

Doniosłym wydarzeniem dla parafii była wizyta w 1987 Jego Świątobliwości Patriarchy Ekumenicznego Konstantynopola Dimitriosa I oraz w 1991 Papieża Jana Pawła II. W 1988 w soborze św. Mikołaja odbyły się główne uroczystości liturgiczne związane z obchodami w Polsce Tysiąclecia Chrztu Rusi.

W latach 1990–1993 na nowym cmentarzu parafialnym w dzielnicy Leśna Dolina, przy ulicy św. Andrzeja Boboli 67 zbudowano cerkiew św. Eufrozyny Połockiej, konsekrowaną 1 listopada 1993.

W 1998 sobór św. Mikołaja po raz drugi w swej historii gościł Patriarchę Ekumenicznego (Konstantynopolitańskiego). W dniu 14 października 1998 do Białegostoku przybył Jego Świątobliwość Patriarcha Bartolomeusz I, który wraz z Jego Eminencją Metropolitą Sawą i innymi hierarchami przewodniczył uroczystemu nabożeństwu w katedrze św. Mikołaja.

Świątynia parafialna

Osobny artykuł: Sobór św. Mikołaja w Białymstoku.

Obecna katedra diecezji białostocko-gdańskiej powstała w bezpośrednim sąsiedztwie XVIII-wiecznej, drewnianej cerkwi filialnej parafii św. Eliasza w Dojlidach; cerkiew tę rozebrano po 1840. Nową świątynię wzniesiono w latach 1843–1846 w stylu klasycyzmu rosyjskiego (połączenie klasycyzmu i bizantynizmu, pod wpływem prądów budownictwa cerkiewnego, płynących z Petersburga), na planie krzyża greckiego. Projektant cerkwi to najprawdopodobniej Konstantyn Thon. W południowym skrzydle cerkwi znajdują się obecnie (od 22 września 1992) relikwie św. Gabriela Zabłudowskiego.

Wykaz proboszczów

1844–1846 – ks. Atanazy Łopuszyński^[4]
1846–1883 – ks. Jan Sitkiewicz
1883–1910 – ks. Paweł Zieliński
1910–1915 – ks. Józef Guszkiewicz
1915–1918 – przerwa w działalności parafii (bieżeństwo)
1918–1952 – ks. Józef Guszkiewicz
1952–1970 – ks. Wiaczesław Rafalski
1970–2004 – ks. Serafim Żeleźniakowicz
2004–2007 – ks. Anatol Ławreszuk
od 2007 – ks. Jan Fiedorczuk

Zobacz też

Diecezja białostocko-gdańska
Dekanat Białystok (PAKP)
Jakub (Kostiuczuk) – arcybiskup białostocko-gdański

Uwagi

↑ Po likwidacji unii na Białostocczyźnie (1839) liczba prawosławnych w mieście znacznie się zwiększyła.

Przypisy

↑ Spis parafii diecezji białostocko-gdańskiej
↑ Prawosławne Duszpasterstwo Akademickie w Białymstoku. orthodoxia.pl, 7 października 2021. [dostęp 2022-01-18].
↑ ^a ^b Strona parafii dekanatu białostockiego. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-04)].
↑ SergiuszS. Borowik SergiuszS., Jak w Białymstoku budowano sobór św. Mikołaja, „Przegląd Prawosławny”, 4 (286), Białystok, kwiecień 2009, ISSN 0867-7476 (pol.).

Bibliografia

Kalendarz Prawosławny 2019, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 187
Hierarchia i kler kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX–XXI wieku, ks. Grzegorz Sosna i m. Antonina Troc-Sosna, Ryboły 2012