Papryka roczna

Papryka roczna

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	psiankowce
Rodzina	psiankowate
Rodzaj	papryka
Gatunek	papryka roczna
Nazwa systematyczna
Capsicum annuum L. Sp. pl. 1:188-189. 1753
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski

Owoc

Morfologia papryki rocznej

Papryka roczna (Capsicum annuum L.) – gatunek rośliny z rodziny psiankowatych. Ma wiele nazw zwyczajowych: papryka owocowa, pieprzowiec roczny, pieprzowiec ostry, pieprz chilijski, pieprz turecki, pieprz hiszpański. Pochodzi z tropikalnych obszarów Ameryki. Jest rośliną uprawną. W Polsce jest uprawiana jako roślina jednoroczna, ale w krajach tropikalnych jest byliną.

Morfologia

Pokrój

Osiąga wysokość 20–50 cm.

Liście

O kształcie od lancetowatego do jajowatego, ostro zakończone.

Kwiaty

Wyrastają pojedynczo lub po 2–3 z kątów liści. Mają dzwonkowaty kielich z 5–7 krótkimi ząbkami, kolistą koronę o krótkiej rurce i kolorze białym lub żółtawym, czasami purpurowo lub fioletowo nabiegłą. Wewnątrz korony 1 słupek, 5 pręcików z fioletowymi pylnikami i 5 prątniczków.

Owoc

Mało soczysta jagoda o długości 5–12 (15) cm, mająca grubą, skórzastą okrywę. W stanie dojrzałym jest u typowego gatunku czerwona^[4].

Zmienność

Podział na odmiany^[5]:

• Capsicum annuum var. annuum;
• Capsicum annuum var. glabriusculum (Dunal) Heiser & Pickersgill.

W uprawie znajduje się wiele kultywarów. Wśród odmian ozdobnych najczęściej uprawia się jednoroczne^[6]:

• ‘Christmas Greeting’ – ma owoce zielone, żółte, czerwone lub fioletowe;
• ‘Fiesta’ – ma spiczaste owoce, które podczas dojrzewania stopniowo zmieniają kolor od żółtego do czerwonego;
• ‘Rising Sun’ – ma owoce czerwone, jak pomidor.

Zastosowanie

• Papryka roczna w wielu rejonach świata jest pospolicie uprawiana jako warzywo w licznych odmianach uprawnych (kultywarach). Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Owoce odmian słodkich są używane jako warzywo, owoce odmian o ostrym smaku jako przyprawa kuchenna. Zawierają cukry, witaminę A i C, a także alkaloid kapsaicynę, który nadaje im ostry smak^[4]. Jego zawartość jest różna u różnych odmian. Pod względem zawartości witaminy C owoce papryki, zwłaszcza niedojrzałe, zajmują pierwsze miejsce wśród warzyw stołowych^[7]. W kuchni wykorzystuje się zarówno świeże, jak i suszone owoce papryki łagodnej i ostrej. Są używane do sałatek i surówek oraz przyrządzania wielu potraw; sosów, gulaszu, paprykarzy. Zmielone owoce ostrej papryki są używane jako samodzielna przyprawa – tzw. pieprz cayenne, tabasco, chili i inne, wchodzą także w skład wielu złożonych przypraw, jak np. curry czy pieprz ziołowy.

Wartość odżywcza Papryka roczna, odmiana czerwona (100 g) Wartość energetyczna 135 kJ (32 kcal) Białka 1,3 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,8% 2,8% 2,8% 2,8% M 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% Węglowodany 6,6 g szczegółowe informacje Przyswajalne 4,6 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% M 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% Jednocukry Glukoza 2,1 g Fruktoza 2,4 g Dwucukry Sacharoza 0,1 g Laktoza 0 g Skrobia 0,1 g Błonnik 2,0 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,0% 8,0% 9,5% 9,5% M 5,3% 5,3% 6,7% 6,7% Tłuszcze 0,5 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,1 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,02 g Wielonienasycone 0,28 g omega-3 0,1 g α-Linolenowy (ALA) 0,1 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,1% 9,1% 9,1% 9,1% M 6,3% 6,3% 6,3% 6,3% omega-6 0,18 g Linolowy (LA) 0,18 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,5% 1,5% 1,6% 1,6% M 1,1% 1,1% 1,3% 1,3% Woda 91,0 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,4% 3,4% 3,4% 3,4% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% Witaminy Witamina C 144,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 192% 192% 192% 192% M 160% 160% 160% 160% Tiamina (B1) 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Ryboflawina (B2) 0,12 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 9,2% 9,2% 9,2% 9,2% Niacyna (B3) 1,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 11% 11% 11% 11% M 10% 10% 10% 10% Witamina B6 0,45 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 35% 35% 30% 30% M 35% 35% 26% 26% Foliany 0,052 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 13% 13% 13% 13% M 13% 13% 13% 13% Kobalamina (B12) 0,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,528 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 75% 75% 75% 75% M 59% 59% 59% 59% Witamina D 0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 2,9 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 19% 19% 19% 19% M 19% 19% 19% 19% Makroelementy Fosfor 31 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% M 4,4% 4,4% 4,4% 4,4% Wapń 13 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,3% 1,3% 1,1% 1,1% M 1,3% 1,3% 1,3% 1,1% Magnez 11 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,4% 3,4% 3,4% M 2,8% 2,6% 2,6% 2,6% Potas 255 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,4% 5,4% 5,4% 5,4% M 5,4% 5,4% 5,4% 5,4% Sód 3 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,2% 0,2% 0,2% 0,3% M 0,2% 0,2% 0,2% 0,3% Mikroelementy Jod 0,001 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% M 0,7% 0,7% 0,7% 0,7% Żelazo 0,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 7,5% 7,5% M 7,5% 7,5% 7,5% 7,5% Miedź 0,08 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% M 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% Cynk 0,26 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% Mangan 0,1 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% M 4,3% 4,3% 4,3% 4,3% Dane liczbowe na podstawie: [8] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[9]

Wartość odżywcza Papryka roczna, odmiana zielona (100 g) Wartość energetyczna 90 kJ (21 kcal) Białka 1,1 g szczegółowe informacje RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,4% 2,4% 2,4% 2,4% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Węglowodany 4,6 g szczegółowe informacje Przyswajalne 2,6 g RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% M 2,0% 2,0% 2,0% 2,0% Jednocukry Glukoza 1,1 g Fruktoza 1,4 g Dwucukry Sacharoza 0,1 g Laktoza 0 g Skrobia 0,1 g Błonnik 2,0 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,0% 8,0% 9,5% 9,5% M 5,3% 5,3% 6,7% 6,7% Tłuszcze 0,3 g szczegółowe informacje Kwasy tł. nasycone 0,07 g Kwasy tł. nienasycone Jednonienasycone 0,01 g Wielonienasycone 0,17 g omega-3 0,06 g α-Linolenowy (ALA) 0,06 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,5% 5,5% 5,5% 5,5% M 3,8% 3,8% 3,8% 3,8% omega-6 0,11 g Linolowy (LA) 0,11 g AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,9% 0,9% 1,0% 1,0% M 0,6% 0,6% 0,8% 0,8% Woda 93,5 g szczegółowe informacje AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,5% 3,5% 3,5% 3,5% M 2,5% 2,5% 2,5% 2,5% Witaminy Witamina C 91,0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 121% 121% 121% 121% M 101% 101% 101% 101% Tiamina (B1) 0,04 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Ryboflawina (B2) 0,03 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,7% 2,7% 2,7% 2,7% M 2,3% 2,3% 2,3% 2,3% Niacyna (B3) 0,6 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,3% 4,3% 4,3% 4,3% M 3,8% 3,8% 3,8% 3,8% Witamina B6 0,27 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 21% 21% 18% 18% M 21% 21% 16% 16% Foliany 0,036 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% M 9,0% 9,0% 9,0% 9,0% Kobalamina (B12) 0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina A 0,032 mg RAE RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 4,6% 4,6% 4,6% 4,6% M 3,6% 3,6% 3,6% 3,6% Witamina D 0 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% M 0,0% 0,0% 0,0% 0,0% Witamina E 3,1 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 21% 21% 21% 21% M 21% 21% 21% 21% Makroelementy Fosfor 23 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% M 3,3% 3,3% 3,3% 3,3% Wapń 12 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,2% 1,2% 1,0% 1,0% M 1,2% 1,2% 1,2% 1,0% Magnez 9 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,9% 2,8% 2,8% 2,8% M 2,3% 2,1% 2,1% 2,1% Potas 176 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,7% 3,7% 3,7% 3,7% M 3,7% 3,7% 3,7% 3,7% Sód 2 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% M 0,1% 0,1% 0,2% 0,2% Mikroelementy Jod 0,0023 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% M 1,5% 1,5% 1,5% 1,5% Żelazo 0,5 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 2,8% 2,8% 6,3% 6,3% M 6,3% 6,3% 6,3% 6,3% Miedź 0,08 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% M 8,9% 8,9% 8,9% 8,9% Cynk 0,24 mg RDA 19–30 31–50 51–70 70+ K 3,0% 3,0% 3,0% 3,0% M 2,2% 2,2% 2,2% 2,2% Mangan 0,1 mg AI 19–30 31–50 51–70 70+ K 5,6% 5,6% 5,6% 5,6% M 4,3% 4,3% 4,3% 4,3% Dane liczbowe na podstawie: [8] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[9]

• Odmiany o bardzo ostrym smaku, np. chili, są symbolem kuchni meksykańskiej. Używane są tam niemalże do wszystkich potraw. W Europie papryka najbardziej popularna jest w kuchni węgierskiej.
• Roślina ozdobna. Niektóre odmiany o drobnych i barwnych owocach są uprawiane jako ozdobne rośliny doniczkowe. Wyhodowane przez lato, zimą przez długi czas zdobią swoimi barwnymi owocami.

Uprawa

• Historia uprawy: Indianie w Meksyku uprawiali ten gatunek już 5200 lat p.n.e. Natrafiono na nią także podczas wykopalisk w Ancon i Huaca Prieta na terenie Peru^[10]. W Polsce jako roślina ciepłolubna, tropikalnego pochodzenia, uprawiana jest głównie pod osłonami; w szklarniach, inspektach i tunelach foliowych.
• Rozmnażanie: Z nasion, które w drugiej połowie marca wysiewa się do skrzynek w ciepłych inspektach lub ogrzewanych szklarniach.
• Pielęgnacja: Przez cały czas kiełkowania i rozwoju siewek należy utrzymywać temperaturę 18–25 °C. Po wykiełkowaniu siewki pikuje się, a w drugiej połowie maja wysadza do gruntu w rozstawie 40 × 50 cm. Przed wysadzeniem należy rośliny hartować przez częste wietrzenie. Do osiągnięcia dojrzałości potrzebuje 150–200 dni, wymaga też częstego podlewania. Musi rosnąć w pełnym słońcu, na żyznej, próchnicznej glebie. Najlepiej udaje się po kapustnych, nie należy jej natomiast uprawiać po pomidorach^[7].

Zobacz też

• papryka (kuchnia)

Przypisy

1. Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
2. Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13]  (ang.).
3. Capsicum annuum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species  (ang.).
4. Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4. Brak numerów stron w książce (cała sekcja Charakterystyka).
5. Germplasm Resources Information Network (GRIN).
6. Dawid Longman: Pielęgnowanie roślin pokojowych. Warszawa: PWR i L, 1997. ISBN 83-09-01559-3. Brak numerów stron w książce
7. Encyklopedia ogrodnictwa. Warszawa: 1995. ISBN 83-85152-39-3. Brak numerów stron w książce
8. Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 501–502. ISBN 978-83-200-5311-1.
9. Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.). Brak numerów stron w książce
10. Tom D. Dillehay: Where the Land Meets the Sea: Fourteen Millennia of Human History at Huaca Prieta, Peru. University of Texas Press, 2017. Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (takson):

• LCCN: sh85099673
• NDL: 00573155
• NKC: ph239945
• J9U: 987007533814705171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: plant/Capsicum-annuum, plant/pimiento
• The Canadian Encyclopedia: pepper
• DSDE: spansk_peber

Identyfikatory zewnętrzne:

• BioLib: 40771
• EoL: 581098
• EUNIS: 185076
• Flora of China: 200020513
• Flora of North America: 200020513
• GBIF: 2932944
• identyfikator iNaturalist: 48514, 239733
• IPNI: 316944-2
• ITIS: 30492
• NCBI: 4072
• Plant Finder: 287148
• identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2698415
• Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:316944-2
• Tela Botanica: 12801
• identyfikator Tropicos: 29600002
• USDA PLANTS: CAAN4
• CoL: QT4R