PROFILBARU.COM

Ostróżka wyniosła
	; Ostróżka wyniosła w Tatrach
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	ostróżka
Gatunek	ostróżka wyniosła
	Nazwa systematyczna
	Delphinium elatum L.; Sp. Pl. 1: 531. 1753
Synonimy
	Delphinium hybridum L.; Delphinium tiroliense A. Kern. ex Dalla Torre;
	Delphinium hybridum L.; Delphinium tiroliense A. Kern. ex Dalla Torre;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ostróżka wyniosła, ostróżka ogrodowa (Delphinium elatum L.) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w środkowej, wschodniej i południowej Europie oraz w Azji (Syberia, Azja Środkowa, Chiny, Mongolia). Jest też powszechnie uprawiany^[4]. W Polsce rośnie w Sudetach, Tatrach i w Bieszczadach^[5].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona i nierozgałęziona. Osiąga wysokość do 1,5 (2) m. Jest naga, albo porośnięta prostymi włoskami, częściowo gruczołowatymi^[5].

Liście: Ulistnienie naprzeciwległe, liście duże, nagie lub słabo owłosione z długimi i grubymi ogonkami. Są głęboko 5-7 klapowe. Ich listki są 3–wrębne, ząbkowane. Unerwienie liści wyraźnie promieniste^[5].

Kwiaty: Na szczycie łodygi kwiaty na długich szypułkach, zebrane w grono. Kwiaty intensywnie lazurowe lub fioletowe i posiadające dużą, brodawkowatą ostrogę. Kwiat (bez ostrogi) ma długość 12–20 mm, ostroga jest tej samej wielkości, lub dłuższa. Kwiat składa się z 5 długich działek kielicha, które pełnią rolę płatków korony. Charakterystyczną cechą gatunkową jest kształt tych działek – są one okrągłe, lub okrągłojajowate i o zaokrąglonych szczytach. Cztery płatki korony są zredukowane, trudne do zauważenia. Górna działka kielicha tworzy ostrogę. Wewnątrz kwiatu 3 słupki i liczne pręciki^[5]^[6].
Owoc: Nieduże, delikatnej budowy mieszki, o lekkim niebieskim zabarwieniu. Nasiona ze skrzydełkami^[6].

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od lipca do sierpnia, roślina miododajna i owadopylna. Kwiaty są zapylane jedynie przez trzmiele, których trąbka ma długość co najmniej 19 mm. Nasiona są rozsiewane przez wiatr. Siedlisko: ziołorośla, świetliste miejsca w lesie, obrzeża lasu, brzegi potoków, piargi, łąki górskie. Częściej spotykana na podłożu wapiennym, ale rośnie również na granicie. Występuje głównie w reglu dolnym i górnym, rzadko w piętrze kosówki^[6]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Adenostylion^[7]. Cała roślina oprócz kwiatów jest lekko trująca^[8]. Powoduje trudności w oddychaniu, spadek ciśnienia i zatrzymanie pracy serca^[8]. Liczba chromosomów 2n = 32^[9].

Zmienność

Tworzy mieszańce z ostróżką tatrzańską^[5].

Zastosowanie

Jest uprawiana jako roślina ozdobna, głównie na rabatach i na kwiat cięty. W uprawie występują głównie mieszańce i kultywary. Ogrodnicy wyróżniają następujące grupy odmian^[10]:
- grupa Belladonna. Mieszańce ostróżki wyniosłej i o. wielkokwiatowej (Delphinium grandiflorum),
- grupa Connecticut Yankees,
- grupa Elatum. Pochodzą wyłącznie od ostróżki wyniosłej.
- grupa Pacific, mieszańce, w których głównym zapylaczem była ostróżka wyniosła.

Wywary i wyciągi znajdują zastosowanie w ogrodnictwie ekologicznym do zwalczania larw chrząszczy, rolnic i gąsienic bielinka kapustnika.

Uprawa

Jest łatwa w uprawie. Większość odmian jest w Polsce całkowicie odporna na mróz. Preferuje stanowiska słoneczne i osłonięte od wiatru. Gleba powinna być żyzna i przepuszczalna. Wymaga nawożenia co 2–3 tygodnie. Odmiany wysokie wymagają podpór. Tylko niektóre odmiany można rozmnażać przez nasiona, gdyż w większości przypadków rośliny wyhodowane z nasion nie zachowują cech rośliny macierzystej. Z tego powodu rozmnaża się je przez sadzonkowanie lub podział^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2012-05-28].
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-10].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1988.
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.
↑ Mitka J., Zemanek B., Winnicki T., Mirek Z. 2008. Ostróżka wyniosła wschodniokarpacka. s. 84-85. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .