PROFILBARU.COM

Orzeł stepowy
	Aquila nipalensis
	Hodgson, 1833
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Accipitrini
Rodzaj	Aquila
Gatunek	orzeł stepowy
Synonimy
	Aquila rapax nipalensis Hodgson, 1833; Aquila rapax orientalis Cabanis, 1854; Aquila orientalis Cabanis, 1854; Aquila pallasii Brehm, 1855; Aquila amurensis Swinhoe, 1871; Aquila Glitschi Severtsov, 1875; Psammoaetus nipalensis bradfieldi Roberts, 1928;
	Aquila rapax nipalensis Hodgson, 1833; Aquila rapax orientalis Cabanis, 1854; Aquila orientalis Cabanis, 1854; Aquila pallasii Brehm, 1855; Aquila amurensis Swinhoe, 1871; Aquila Glitschi Severtsov, 1875; Psammoaetus nipalensis bradfieldi Roberts, 1928;
Podgatunki
	A. n. orientalis Cabanis, 1854; A. n. nipalensis Hodgson, 1833;
	A. n. orientalis Cabanis, 1854; A. n. nipalensis Hodgson, 1833;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	; letnie lęgowiska przeloty zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Orzeł stepowy^[4] (Aquila nipalensis) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), zamieszkujący stepy południowo-wschodniej Europy i Azji, od Rumunii do Mongolii. Wędrowny. Ptaki z dalekiego wschodu zimują w Indiach i południowo-wschodniej Azji, pozostałe – w Afryce. Sporadycznie zalatuje do Polski. Zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Dawniej uważano, że orzeł stepowy jest blisko spokrewniony z osiadłym orłem sawannowym (Aquila rapax) i obie formy zaliczano do jednego gatunku. Badania DNA wykazały jednak, że są to dwa osobne gatunki.

Podgatunki i zasięg występowania

Wyróżniono dwa podgatunki A. nipalensis^[5]^[6]:

orzeł wschodni (A. nipalensis orientalis) – gniazdują w centralnej Anatolii na obszarze od południowo-wschodniej Rosji w europejskiej części po jezioro Bałchasz (Kazachstan) lub, prawdopodobnie Tienszan i Ałtaj. Zimują na Bliskim Wschodzie, w Arabii oraz we wschodniej i południowej Afryce^[7].
orzeł stepowy (A. nipalensis nipalensis) – Ałtaj i Tybet na wschód po północno-wschodnie Chiny; zimują głównie w południowej i południowo-wschodniej Azji^[7].

W Polsce do końca 2021 stwierdzony 24 razy^[8].

Morfologia

Długość ciała 60–81 cm, masa ciała samca 2000–3500 g, samicy 2300–4900 g, rozpiętość skrzydeł 165–214 cm^[7]. Upierzenie ciemnobrązowe z delikatnym fioletowym połyskiem. Ogon poprzecznie prążkowany. Osobniki młodociane jaśniejsze, na potylicy zazwyczaj jasnobrązowa plama. Dziób ciemnoszary, palce żółte. Łatwo go pomylić z orłem przednim lub orlikiem grubodziobym.

Przy zamkniętym dziobie jego żółta linia sięga daleko, zazwyczaj do końca oka, a niekiedy za nie. Otwory nosowe owalne, nogawice szerokie. We wszystkich szatach lotki I i II rzędu prążkowane; cecha ta lepiej widoczna jest u starszych ptaków. Skrzydła długie, dłoń palczaście rozłożona, 4. lotka wyraźnie dłuższa od 3. Młode ptaki wyróżniają się szerokim, jasnym pasem odgraniczającym jaśniejsze pokrywy podskrzydłowe od ciemniejszych lotek; cecha ta widoczna jest w locie^[9].

Tryb życia

W sezonie lęgowym orły stepowe zamieszkują otwarte przestrzenie stepów i półpustyń, a na wschodzie zasięgu lęgowego także i na pustyniach i w górach. Poza sezonem lęgowym zasiedlają sawanny i obszary górskie do wysokości 4500 m n.p.m., ogółem podobne siedliska co orły sawannowe^[9]. Gniazduje na ziemi, a jeśli jest możliwość to na drzewie. Jeden lęg w roku, w zniesieniu 1 do 3 jaj znoszonych co 3 dni. Wysiaduje zasadniczo samica, przez 39–45 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 50 dniach, lecz rodzice zaprzestają karmienia dopiero po upływie niemal 70 dni. Dojrzałość płciową młode osiągają w czwartym roku życia.

Żywi się głównie padliną, również gryzoniami i innymi małymi ssakami (maksymalnie wielkości królika) i ptakami (wielkości kuropatwy).

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2015 klasyfikuje orła stepowego jako gatunek zagrożony (EN, Endangered) ze względu na szybko spadającą liczebność populacji. Poprzednio miał on status gatunku najmniejszej troski (LC, Least Concern)^[3].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[10].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Aquila nipalensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g D. Lepage: Steppe Eagle Aquila nipalensis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-13]. (ang.).
↑ ^a ^b Aquila nipalensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-10-21].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-10-21]. (ang.).
↑ Nazwy polskie podgatunków za: Paweł Mielczarek, Włodzimierz Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, 1999. ISSN 0550-0842.
↑ ^a ^b ^c Meyburg, B.U., Boesman, P., Marks, J.S. & Sharpe, C.J.: Steppe Eagle (Aquila nipalensis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (29 października 2016)].
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 38. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2021. „Ornis Polonica”. 63, s. 130–159, 2022.
↑ ^a ^b Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 222. ISBN 978-83-7845-983-5.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).