PROFILBARU.COM

Nikifor Krynicki
Никифор Крыницькый
Matejko, Nikifor
	; Nikifor Krynicki, 1957
Imię i nazwisko	Epifaniusz Drowniak vel Nikifor Krynicki
Data i miejsce urodzenia	21 maja 1895 ; prawdopodobnie Krynica
Data i miejsce śmierci	10 października 1968 ; Folusz
Narodowość	łemkowska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	prymitywizm
Muzeum artysty	Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Nikifor Krynicki (łem. Никифор Крыницькый), właściwie Epifaniusz Drowniak, łem. Епифаний Дровняк^[2] (ur. 21 maja 1895 w Krynicy, zm. 10 października 1968 w Foluszu) – łemkowski malarz, przedstawiciel prymitywizmu.

Życiorys

Nikifor żył samotnie, w nędzy, przez większość życia będąc uważanym za niepełnosprawnego intelektualnie. Mówił bełkotliwie i niewyraźnie. Był pochłonięty pasją malarską. Pod koniec życia został doceniony i uznany na świecie za wybitnego malarza prymitywistę.

Twórczość Nikifora odkryta została w 1930 przez ukraińskiego malarza Romana Turyna, który zapoznał z nią polskich i ukraińskich malarzy kapistów, przebywających w Paryżu. Obrazy Nikifora wzbudziły ich zachwyt, zwracali przede wszystkim uwagę na jego operowanie kolorem. Entuzjastyczne opinie środowiska artystycznego nie zmieniły jednak nieprzychylnego stosunku do jego twórczości – nadal nie znajdował nabywców na swoje prace i zrozumienia dla swej sztuki.

Pierwsza publikacja na temat Nikifora pojawiła się w 1938 w czasopiśmie „Arkady” nr 3. Napisał ją Jerzy Wolff – nabywca dużej kolekcji dzieł Nikifora.

W 1947 w ramach akcji „Wisła” został wysiedlony na Ziemie Odzyskane, skąd trzy razy wracał na piechotę do Krynicy. Po pierwszych dwóch powrotach był ponownie wysiedlany, za trzecim razem pozwolono mu pozostać^[3].

Kilka książek o Nikiforze napisali krakowscy krytycy sztuki, Ella i Andrzej Banachowie, którzy opiekowali się nim w latach 1948–1959. Nikifor odwiedzał ich wielokrotnie w Krakowie.

Staraniem małżeństwa Banachów pierwsza wystawa Nikifora (wtedy jeszcze „Jana Nikifora”) odbyła się w warszawskiej sali SARP w dniach od 31 stycznia do 8 lutego 1949. Dziewięć lat później prace Nikifora pokazano za granicą: od 22 maja do 30 czerwca 1958 w paryskiej galerii Diny Vierny, potem w Amsterdamie od 2 do 26 października 1959, w Brukseli od 14 do 26 listopada 1959, w Liège (Leodium) od 25 listopada do 13 grudnia 1959 i w Hajfie od 4 lutego 1960. W Niemczech odbyły się trzy wystawy: 2 lipca do 4 września 1961 w Baden-Baden, od 16 września do 19 października 1961 we Frankfurcie nad Menem i od 29 października do 10 grudnia 1961 w Hanowerze.

Od 1960 aż do śmierci Nikiforem opiekował się krynicki artysta malarz Marian Włosiński. Poświęcił dla niego swój talent i stworzył mu warunki do pracy i życia, a po śmierci Nikifora zadbał o zachowanie jego twórczości. Nikifor Krynicki zmarł w szpitalu dla chorych na gruźlicę (obecnie Dom Pomocy Społecznej) w Foluszu k. Jasła^[4]^[3]. Został pochowany w Krynicy.

Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju
Nikifor w czasie pracy
Grób Nikifora na cmentarzu w Krynicy
Pomnik Nikifora w Krynicy-Zdroju
Tablica pamiątkowa Nikifora na cerkwi w Krynicy
Pomnik Nikifora we Lwowie

Twórczość

Talent Nikifora przejawiał się głównie w twórczości na kawałkach tektury, okładkach zeszytów, skrawkach papieru, na których uwieczniał autoportrety, widoki krynickich willi i cerkwi. Był przy tym wysoce płodnym twórcą, stworzył blisko 40 tysięcy dzieł. W centrum Krynicy-Zdroju, nad potokiem Kryniczanka w zabytkowej willi Romanówka znajduje się Muzeum Nikifora.

Największy zbiór obrazów i rysunków Nikifora znajduje się w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu. Kilkanaście prac trafiło do zbiorów Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie.

Publikacje

Teka grafik: Nikifor Krynicki. 12 reprodukcji, wstęp – Jerzy Madeyski, Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, 1970

Tożsamość

Nikifor był synem Eudokii Drowniak – ubogiej, głuchoniemej łemkowskiej żebraczki, która trudniła się m.in. noszeniem wody do krynickich schronisk i pensjonatów. Jego ojciec jest nieznany^[5].

W 1962, kiedy Nikifor miał wyjechać na wystawę swoich prac w Bułgarii, okazało się, że artysta nie ma żadnych dokumentów, na podstawie których możliwe byłoby wydanie dowodu tożsamości. Wówczas, na wniosek Stefana Półchłopka, przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Krynicy, sąd w Muszynie określił jego tożsamość – Nikifor Krynicki. Na tej podstawie 18 października 1962 Urząd Stanu Cywilnego w Krynicy wystawił Nikiforowi Krynickiemu akt urodzenia. 27 marca 2003 Sąd Rejonowy w Muszynie, działając na wniosek Zjednoczenia Łemków, unieważnił akt urodzenia z 1962, uznając, że artysta znany jako Nikifor to urodzony 21 maja 1895 Epifaniusz Drowniak^[2].

Sam Nikifor podpisywał się na swoich pracach jako Matejko lub Netyfor, często popełniając błędy w pisowni^[2].

Nikifor Krynicki został pochowany na Starym Cmentarzu w Krynicy-Zdroju^[6]. Na jego grobie znajdują się obecnie dwa napisy: „Никифор Єпіфан Дровняк” („Nykyfor Jepifan Drowniak”) i „Nikifor Krynicki”.

Upamiętnienie

Nikiforowi poświęcono dwa pomniki: pomnik w Krynicy oraz we Lwowie, w pobliżu kościoła Dominikanów.
Grupa Skifflowa No To Co wydała w 1968 album „Nikifor” (Pronit XL 0493) z piosenką o tym samym tytule.
Postać Nikifora została przedstawiona w filmie fabularnym z 2004 w reżyserii Krzysztofa Krauzego pt. Mój Nikifor z Krystyną Feldman w roli tytułowej.
W 40. rocznicę śmierci Nikifora Krynickiego odsłonięto na frontonie budynku Domu Pomocy Społecznej w Foluszu tablicę upamiętniającą artystę (2008). Autorem płaskorzeźby jest Bogdan Samborski, rzeźbiarz z Jasła^[4].
Poeta Zbigniew Herbert napisał utwór pt. Nikifor, wydany w tomiku poezji pt. Utwory rozproszone. Rekonesans z 2011^[7].
Poeta Janusz Szuber napisał utwór pt. Nikifor, wydany w tomiku poezji pt. Powiedzieć. Cokolwiek z 2011^[8]
W Krakowie, na terenie Dzielnicy III Prądnik Czerwony znajduje się ulica Nikifora Krynickiego^[9]

Zobacz też

Przypisy

↑ Nikifor. culture.pl. [dostęp 2015-03-28].
↑ ^a ^b ^c J.SAD. Nikifor, czyli Drowniak. „Rzeczpospolita”, 28 marca 2003. Presspublica. (pol.).
↑ ^a ^b Dom Pomocy Społecznej w Foluszu. dps. [dostęp 2013-02-26]. (pol.).
↑ ^a ^b Folusz uczcił pamięć Nikifora. „Dziennik Polski”, 11 października 2008. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-04-25)].
↑ BarbaraB. Banaś BarbaraB., Nikifor (1895-1968), 2006 .
↑ Stary Cmentarz. gdziebylec.pl. [dostęp 2014-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (8 maja 2014)].
↑ Karolina Nos-Cybelius: Pociągnięcia pędzla zamiast słów. Nikifor i jego dzieło. niezlasztuka.net. [dostęp 2019-08-26].
↑ Janusz Szuber: Powiedzieć. Cokolwiek. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2011, s. 59. ISBN 978-83-08-04582-4.
↑ ALFABETYCZNY WYKAZ ULIC MIASTA KRAKOWA. Izba Administracji Skarbowej w Krakowie. [dostęp 2022-06-27]. (pol.).