Mundżak chiński

Mundżak chiński

Muntiacus reevesi
(W. Ogilby, 1839)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Rodzina	jeleniowate
Podrodzina	jelenie
Plemię	Muntiacini
Rodzaj	mundżak
Gatunek	mundżak chiński
Synonimy Cervus Reevesi Ogilby, 1839[1] P[rox]. reevesi[a]: Sundevall, 1844[2] Cervulus Reevesii[b]: J.E. Gray, 1850[3] Cervulus lacrymans[c] Milne-Edwards, 1871[7] Cervulus sclateri[d] Swinhoe, 1873[10] Cervulus micrurus P.L. Sclater, 1875[11] Cervulus sinensis[e] Hilzheimer, 1905[12] Cervulus reevesi pingshiangicus[f] Hilzheimer, 1906[15] Cervulus bridgemani[g] Lydekker, 1910[18] Muntiacus lachrymans teesdalei[h] Lydekker, 1915[20] Cervulus lacrimans[i]: de Beaufort, 1963[5] Muntiacus reevesi jiangkouensis[j] Gu Yonghe & Xu Longhui, 1998[21] Cervulus reevesi pingshianicus[k]: Groves & Grubb, 2011[22]
Podgatunki
M. r. reevesi (W. Ogilby, 1839) M. r. micrurus (P.L. Sclater, 1875)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[23]
najmniejszej troski

Mundżak chiński^[24][25] (Muntiacus reevesi) – gatunek ssaka parzystokopytnego z podrodziny jeleni (Cervinae) w obrębie rodziny jeleniowatych (Cervidae). Występuje endemicznie na wyspie Tajwan oraz w Chinach kontynentalnych, na rozległym terenie subtropikalnego regionu zlewni Rzeki Perłowej i Jangcy (od Guangdongu i Kuangsi do Gansu i Shaanxi).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1839 irlandzki przyrodnik William Ogilby, umieszczając nowo opisany gatunek w rodzaju Cervus i nadając mu epitet gatunkowy reevesi^[1]. Opis ukazał się w artykule poświęconym nowemu gatunkowi mundżaka z Chin opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London^[1]. Miejsce typowe to Kanton, Chińska Republika Ludowa^[26][27][28]. Holotyp to czaszka dorosłego samca (sygnatura BMNH:Mamm:1855.12.24.283) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy zebrał John Reeves^[29]. Podgatunek micrurus (jako odrębny gatunek) po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1875 roku angielski zoolog Philip Lutley Sclater, umieszczając nowo opisany gatunek w rodzaju Cervulus i nadając mu epitet gatunkowy micrurus^[11]. Opis ukazał się w artykule poświęconym kilku rzadkim lub mało znanym ssakach obecnie lub niedawno żyjących w kolekcji Towarzystwa Zoologicznego, opublikowanym w czasopiśmie Proceedings of the Zoological Society of London^[11]. Miejsce typowe to Tajwan^[4]. Sclater oparł swój opis na samcu i samicy^[11]; być może oba okazy znajdują się w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[30].

Jako że kariotyp M. reevesi ma stosunkowo dużą liczbę chromosomów, jest on uważany za prymitywnego mundżaka^[27]. Analiza oparta o dane genetyczne przeprowadzona w 2020 roku umieszcza M. reevesi w kladzie złożonym z M. vuquangensis, M. putaoensis, M. troungsonensis i M. rooseveltorum^[31]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[27].

Etymologia

• Muntiacus: sundajska nazwa Muntjak dla mundżaka^[32].
• reevesi: John Reeves (1774–1856), angielski przyrodnik amator, kolekcjoner, w latach 1812–1831 pełnił funkcję urzędnika w Chinach, głównie w Makau^[33].
• micrurus: gr. μικρος mikros ‘mały, krótki’; ουρα oura ‘ogon’^[34].

Budowa ciała

Samiec w Ogrodzie Zoobotanicznym w Toruniu

Długość ciała 70–80 cm, wysokość w kłębie 45–50 cm, długość ogona 12–13 cm; masa ciała dorosłych samic 12–13 kg, dorosłych samców 14–15 kg^[28]. Na głowie poroże u osobników dorosłych jest krótkie i proste, długości 4–8 cm, osadzone na trzonach o wysokości 5–8 cm^[28]. Sierść wybarwiona jest zwykle na kolor ciemnoszarobrązowy z jaśniejszymi smugami. Nad oczami sierść ma kolor jasny. Górne kły samców są silnie rozwinięte i osiągają 6 cm, natomiast u samic są mniejsze i dorastają do 1,6 cm^[28][35].

Tryb życia

Mundżaki chińskie wiodą samotniczy tryb życia lub żyją w parach. Wykazują aktywność głównie nocą, a też rankiem^[35].

Cykl życiowy

Okres godowy wypada zazwyczaj w styczniu i lutym. Po ciąży trwającej ok. 180 dni samica rodzi zwykle l młode, o masie ciała ważące nieco ponad 0,5 kg. Mundżaki chińskie zrzucają poroże zazwyczaj w maju. W okresie godowym lub w sytuacji zagrożenia mundżaki wydają charakterystyczne dźwięki podobne do szczekania psa^[35].

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje endemicznie na wyspie Tajwan oraz w Chinach kontynentalnych, na rozległym terenie subtropikalnego regionu zlewni Rzeki Perłowej i Jangcy (od Guangdong i Kuangsi do Gansu i Shaanxi)^[23].

Rozmieszczenie według podgatunku^[28][27]:

• M. reevesi reevesi – południowo-wschodnia Chińska Republika Ludowa
• M. reevesi micrurus – Tajwan

Gatunek został Introdukowany na terenie Anglii, gdzie istnieje populacja tych zwierząt, oraz na terenie Francji, gdzie wprowadzenie gatunku się nie powiodło^[23].

Ekologia

Mundżak chiński jest roślinożercą. Żywi się roślinami zielnymi i liśćmi krzewów^[35].

Siedlisko

Zamieszkuje zarośla i lasy. Często spotykany na terenach górskich^[35], na wysokości od 50 do 3500 m n.p.m.^[23]

Status zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. least concern ‘najmniejszej troski’)^[23].

Uwagi

1. Kombinacja nazw.
2. Niepoprawna późniejsza pisownia Cervus Reevesi Ogilby, 1839.
3. Miejsce typowe: Muping, Syczuan, Chińska Republika Ludowa^[4]; holotyp: osobnik (sygnatura MNHN-ZM-MO-1871-82) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu; okaz typowy zebrał Armand David^[5]; etymologia: łac. lacrimans, lacrimantis ‘płaczliwy, łzawy’, od lacrima ‘łza’^[6].
4. Miejsce typowe: w pobliżu Ningbo, Zhejiang, Chińska Republika Ludowa^[4]; holotyp: czaszka i skóra dorosłego samca (sygnatura BMNH:Mamm:1872.9.3.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy zebrał Robert Swinhoe^[8]; etymologia: Philip Lutley Sclater (1829–1913), angielski ornitolog, kolekcjoner^[9].
5. Miejsce typowe: prawdopodobnie Hwei Shan, Anhui, Chińska Republika Ludowa^[4]; holotyp: czaszka i skóra samca; okaz zebrał styczniu 1905 roku von Eckoff^[12]; prawdopodobnie w zbiorach Muzeum w Magdeburgu^[13]; etymologia: nowołac. Sinensis ‘Chińczyk’, od Sina ‘Chiny’, od łac. Sinae ‘Chińczyk’, od gr. Σιναι Sinai ‘Chińczyk’^[14].
6. Miejsce typowe: Pingshiang, Anhui, Chińska Republika Ludowa^[4]; holotyp: czaszka i skóra samicy, okaz typowy zebrany w 1905 roku^[15]; etymologia: Pingshiang, Anhui, Chińska Republika Ludowa^[15].
7. Miejsce typowe: Hwei Shan, Anhui, Chińska Republika Ludowa^[4]; holotyp: skóra samicy (sygnatura BMNH:Mamm:1910.5.26.3) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; okaz typowy zebrał R.O.B. Bridgeman^[16]; etymologia: R.O.B. Bridgeman, oficer British Army^[17].
8. Miejsce typowe: Tatung, dolina rzeki Jangcy, Chińska Republika Ludowa^[4]; holotyp: czaszka i skóra dorosłego samca (sygnatura BMNH:Mamm:1910.6.16.1) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[19]; etymologia: J.H. Teesdale^[20].
9. Niepoprawna późniejsza pisownia Cervulus lacrymans Milne-Edwards, 1871.
10. Miejsce typowe: Machaohe, na wysokości 900 m n.p.m., powiat Jiangkou, Kuejczou, Chińska Republika Ludowa^[21]; holotyp: dorosły samiec (sygnatura GUNU 0049) z zbiorów Guizhou Normal University^[21]; etymologia: powiat Jiangkou, Kuejczou, Chińska Republika Ludowa/
11. Niepoprawna późniejsza pisownia Cervulus reevesi pingshiangicus Hilzheimer, 1906.

Przypisy

1. W. Ogilby. On a New Species of Muntjac Deer from China. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 6 (68), s. 105, 1839. (ang.). 
2. C.J. Sundevall. Melhodisk öfversigl af Idislande djuren, Linnés Pecora. „Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. 32, s. 185, 1844. (szw. • łac.). 
3. J.E. Gray: Gleanings from the menagerie and aviary at Knowsley Hall. Hoofed Quadrupeds. Cz. 2. Knowsley: Printed for private distribution, 1850, s. 65. (ang.).
4. J.R. Ellerman & T.C.S. Morrison-Scott: Checklist of Palaearctic and Indian mammals 1758 to 1946. Wyd. 2. London: Trustees of the British Museum (Natural History), 1966, s. 357. (ang.).
5. F. de Beaufort. Catalogue des types d’ongulés du Muséum national d’Histoire naturelle, Paris et recherches sur ces types. „Bulletin du Muséum national d’histoire naturelle”. 35 (6), s. 561, 1963. (fr.). 
6. The Key to Scientific Names ↓, lacrymans [dostęp 2024-12-13] .
7. A. David. Rapport adressé a mm. les professeurs-administrateurs du Muséum d’histoire naturelle. „Nouvelles archives du Muséum d’histoire naturelle”. 7, s. 93, 18swi70. (fr.). 
8. 1872.9.3.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2024-12-13]. (ang.).
9. The Key to Scientific Names ↓, sclateri [dostęp 2024-12-13] .
10. R. Swinhoe. Notes on Chinese Mammalia observed near Ningpo. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1872 (3), s. 814, 1873. (ang.). 
11. P.L. Sclater. On several rare or little-known mammals now or lately living in the Society’s Collection. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1875 (3), s. 421, 1875. (ang.). 
12. O.J.M. Hilzheimer. Neue chinesisolie Säugetiere. „Zoologischer Anzeiger”. 29 (10), s. 297, 1905. (niem.). 
13. Lydekker 1915 ↓, s. 31.
14. sinensis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-12-13]  (ang.).
15. O.J.M. Hilzheimer. Eine kleine Sendung chinesischer Säugetiere. „Abhandlungen und Berichte”. 1, s. 169, 1906. (niem.). 
16. 1910.5.26.3. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2024-12-13]. (ang.).
17. R. Lydekker. On a wapiti and a muntjac. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1911 (4), s. 989, 1910. (ang.). 
18. R. Lydekker. On a wapiti and a muntjac. „Abstracts of the Proceedings of the Zoological Society of London”. 86, s. 38, 1910. (ang.). 
19. 1910.6.16.1. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2024-12-13]. (ang.).
20. Lydekker 1915 ↓, s. 27.
21. 顾永和 & 徐龙辉 / Y. Gu & L. Xu. 小麂--新亚种--江口亚种(偶蹄目,鹿科) / Muntiacus reevesi jiangkouensis—a new subspecies from Guizhou, China (Artiodactyla: Cervidae). „动物学报 / Acta Zoologica Sinica”. 44 (3), s. 264, 270, 1998. (chiń. • ang.). 
22. C. Groves & P. Grubb: Ungulate Taxonomy. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2011, s. 90. ISBN 978-1421400938. (ang.).
23. Timmins, ChanCh. J ChanCh., B., Muntiacus reevesi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015, wersja 2015.2 [dostęp 2015-08-31]  (ang.).
24. Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 175. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
25. Zygmunt Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne - Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
26. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Muntiacus reevesi (W. Ogilby, 1839). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-10-10]. (ang.).
27. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 308. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
28. S. Mattioli: Family Cervidae (Deer). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 409. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
29. 1855.12.24.283. [w:] Data Portal [on-line]. Natural Museum History. [dostęp 2024-12-10]. (ang.).
30. R. Lydekker: Catalogue of the ungulate mammals in the British Museum (Natural History). Cz. 4: Artiodactyla, families Cervidæ (deer), Tragulidæ (chevrotains), Camelidæ (camels and llamas), Suidæ (pigs and peccaries), and Hippopotamidæ (hippopotamuses). London: The Trustees, 1915, s. 30. (ang.).
31. N.S. Heckeberg. The systematics of the Cervidae: A total evidence approach. „PeerJ”. 8, s. e8114 (1–3), 2020. DOI: 10.7717/peerj.8114. (ang.). 
32. T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 435, 1904. (ang.). 
33. B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 338. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
34. micrurus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-12-13]  (ang.).
35. K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 205, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

Bibliografia

• R. Lydekker: Catalogue of the ungulate mammals in the British Museum (Natural History). Cz. 4: Artiodactyla, families Cervidæ (deer), Tragulidæ (chevrotains), Camelidæ (camels and llamas), Suidæ (pigs and peccaries), and Hippopotamidæ (hippopotamuses). London: The Trustees, 1915, s. 1–438. (ang.).
• The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca  (ang.).

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• EoL: 308477
• EUNIS: 11299
• GBIF: 2440946
• identyfikator iNaturalist: 42187
• ITIS: 625061
• NCBI: 9886
• identyfikator taksonu Fossilworks: 149402
• CoL: 44KXR