W grudniu 1938 doszło do połączenia dwóch japońskich linii lotniczych Japan Air Transport Company i International Air Lines, które stworzyły nową firmę o nazwie Japan Air Lines Company[1]. Nowo powstałe linie lotnicze rozpoczęły poszukiwania nowoczesnego samolotu pasażerko-transportowego, który miał być używany na międzynarodowych trasach[1]. Wymagane osiągi samolotu były zbliżone do tych, jakie posiadał używany wówczas w wojnie japońsko-chińskiej ciężki bombowiec Mitsubishi Ki-21 i kierownictwo Japan Air Lines Company zwróciło się do Mitsubishi Jukogyo z prośbą o zaprojektowania nowego samolotu pasażersko-towarowego bazującego na tym bombowcu[1]. W sierpniu Japan Air Lines Company przeszły kolejną reorganizację, powstała wówczas nowa, narodowa linia lotnicza Greater Japan Air Line Company (Dai Nippon Koku), 37,25% akcji spółki było w rękach państwa, po przekształceniu linii w spółkę państwową japońskie ministerstwo lotnictwa Koku Hombu poinstruowało zakłady Mitsubishi, aby zaprojektowały one samolot pasażersko-transportowy podobny do tego, o jaki prosiły wcześniej linie lotnicze[1]. Nowy samolot otrzymał oznaczenie wojskowe Ki-57 (Samolot Transportowy Typ 100 Model 1) i cywilne MC-20 (Mitsubishi Commercial)[1]. Według wymagań Koku Hombu Ki-57 miał mieć załogę składającą się z czterech osób i być w stanie przenieść jedenastu pasażerów na odległość 1400 km z prędkością przelotową 300 km/h, przy zmniejszonym ładunku zasięg samolotu miał wynosić początkowo 2000 km, w późniejszym czasie wymaganie to wzrosło do 3000 km[1][2]. Maksymalna masa samolotu nie miała przekraczać 7900 kg[1][2].
Jeszcze w czasie trwania prac projektowych nad Ki-57, w lutym 1940 linie lotnicze Dai Nippon Koku otrzymały kilkanaście samolotów Ki-21-Ia, które zostały wycofane z aktywnej służby w Chinach z racji ich niewystarczającego uzbrojenia, samoloty te otrzymały oznaczenie MC-21 i były używane do szkolenia pilotów oraz przewozu towarów pomiędzy Japonią, Mandżurią i Chinami[1]. W wersji cywilnej z samolotów usunięto całe uzbrojenie i wyposażenie wojskowe, ale początkowo zachowano zarówno przeszklony nos jak i przeszkloną, tylną kabinę (greenhouse, dosł. „szklarnia”)[1]. W późniejszym czasie obydwie te kabiny zostały pokryte metalem, co znacznie poprawiło właściwości aerodynamiczne samolotu, w tej wersji MC-21 miał lepsze osiągi zarówno od Ki-21-I i Ki-57-I z tymi samymi silnikami[1]. MC-21 były używane zazwyczaj do przewozu towarów, ale mogły być także przystosowane do przewozu dziewięciu pasażerów w prymitywnej kabinie[1]. Znane rejestracje MC-21 to J-BFOA „Hiei”, J-BFOV „Rokko” i J-BFOW[1][3].
Opis konstrukcji
Mitsubishi Ki-57 (MC-20) był dwusilnikowym samolotem pasażersko-transportowym o układzie dolnopłata i konstrukcji metalowej z powierzchniami sterowymi krytymi płótnem[4].
W pierwszej wersji samolot napędzany był dwoma 14-cylindrowymi, chłodzonymi powietrzem silnikami gwiazdowymi typu Nakajima Ha-5 o mocy 950 KM z trójpłatowymi, metalowymi śmigłami o zmiennym skoku[4]. W późniejszej wersji (Ki-57-II i MC-20-II) napędzany był silnikami Mitsubishi Ha-102 o mocy 1080 KM ze śmigłami o stałej prędkości obrotowej[4].
Załogę stanowiły cztery osoby, samolot nie był uzbrojony[4].
Należący do dziennika „Asahi Shimbun” MC-20 znany pod nazwą „Asagumo” (dosł. Poranna chmura)
Pierwszy prototyp został ukończony w lipcu 1940 i oblatany miesiąc później[1]. Samolot w znacznej mierze bazował na Ki-21 i różnił się od niego jedynie rozmiarami i konstrukcją kadłuba oraz położeniem skrzydła (Ki-21 był średniopłatem) i w czasie oblatywania go nie odkryto żadnych poważnych problemów związanych z nową konstrukcją, niemniej czwarty prototyp rozbił się w czasie lotu próbnego w grudniu 1940 w okolicach Tokio[7]. Pomimo katastrofy, w której zginęło czternaście osób, samolot wszedł do produkcji seryjnej, produkowany był jako MC-20 dla Dai Nippon Koku i Ki-57 dla sił powietrznych Armii, część samolotów Armii została przekazana siłom lotniczym Marynarki, gdzie znany był jako Mitsubishi L4M1 (Samolot Transportowy Marynarki Typu O)[7].
W służbie cywilnej samolot używany był do regularnych lotów pomiędzy Japonią a południowo-wschodnią Azją oraz wyspami południowo-zachodniego Pacyfiku[7]. Przed wojną samoloty cywilne były także czarterowane przez Armię[7].
W marcu 1941 zakłady Mitsubishi otrzymały polecenie opracowania nowej wersji Ki-57/MC-20 wykorzystujące ulepszenia aerodynamiczne użyte w projektowaniu Ki-21-II[8]. W nowej wersji samolot otrzymał gondole silnikowe z Ki-21-II, ale został wyposażony w silniki Mitsubishi Ha-102, a częściowo chowane do gondoli podwozie główne nie otrzymało owiewek użytych w nowej wersji bombowca[8]. Wszystkie samoloty w obydwu wersjach były zbudowane w zakładach Mitsubishi, w 1944 planowano także rozpocząć produkcję w zakładach Nippon Kokusai Kogyo, do czego jednak nigdy nie doszło[8].
W czasie wojny Ki-57 używany był jako standardowy samolot pasażerski Armii i Marynarki, używany był także do zadań bojowych (zobacz sekcję „Użycie bojowe”)[2].
Po zakończeniu wojny, 24 sierpnia 1945 w Japonii wprowadzono całkowity zakaz lotów dla japońskich samolotów, ale z powodu znacznych zniszczeń japońskiej naziemnej sieci transportowej dokonanych przez amerykańskie samoloty 15 września część samolotów MC-20 zostało dopuszczonych do lotów[8]. Wszystkie loty obsługiwane były przez Dai Nippon Koku pod bardzo ścisłą kontrolą amerykańską, samoloty były oznaczone dużym zielonym krzyżem na białym tle[8]. Wszystkie japońskie loty zostały ostatecznie zakazane 10 października 1945 i wszystkie MC-20 które przetrwały wojnę zostały złomowane wraz z innymi japońskimi samolotami[8].
Łącznie w latach 1940–1945 wyprodukowano 507 samolotów tego typu, z czego 101 w wersji pierwszej[6]:
rok finansowy 1940 (lipiec 1940 – marzec 1941) – 27
rok finansowy 1941 (kwiecień 1941 – marzec 1942) – 65
rok finansowy 1942 (kwiecień 1942 – maj 1942) – 6
Oraz 406 w wersji Ki-57-II/MC-20-II:
rok finansowy 1942 (maj 1942 – marzec 1943) – 72
rok finansowy 1943 (kwiecień 1943 – marzec 1944) – 221
rok finansowy 1944 (kwiecień 1944 – styczeń 1945) – 113.
Dodatkowo powstała nieznana liczba wcześniejszych MC-21 przebudowanych z Ki-21-I[6].
Użycie bojowe
W czasie II wojny światowej samoloty Ki-57/L4M1 używane były na wszystkich japońskich teatrach działań[2]. Ki-57/L4M1 był standardowym samolotem pasażerskim Armii i Marynarki, używany był także do transportu spadochroniarzy, jako samolot komunikacyjny i wsparcia logistycznego[9].
14 lutego 1942 należące do 1 Teishin Hikosentai (dosł. 1 Pułk Uderzeniowy Powietrzny) wzięły udział w Operacji L, która była częścią inwazji na Sumatrę[7]. Z ich pokładów Sumatrę zaatakowało około 360 spadochroniarzy 1 Teishin Rentai (dosł. 1 Pułk Uderzeniowy), który zajęli kilka rafinerii na wyspie[10].
.svg)
