Mico (rodzaj ssaków)

Mico
Lesson, 1840[1]
Przedstawiciel rodzaju – uistiti czarnoogonowa (M. melanurus)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Rodzina	pazurkowcowate
Rodzaj	Mico
Typ nomenklatoryczny
Simia argentata Linnaeus, 1758
Synonimy
Liocephalus J.A. Wagner, 1840[2] Micoella J.E. Gray, 1870[3] Callibella M.G.M. van Roosmalen & T. van Roosmalen, 2003[4]
Podrodzaje i gatunki
2 podrodzaje i 16 gatunków – zobacz opis w tekście

Mico – rodzaj ssaków naczelnych z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej^[5][6][7].

Morfologia

Długość ciała 18–24 cm, ogona 26–40 cm; masa ciała 250–475 g^[6][8].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1840 roku francuski chirurg i zoolog René Lesson w książce swojego autorstwa poświęconej gatunkom ssaków dwuręcznych i czwronożnych^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) uistiti srebrzysta (M. argentatus).

Etymologia

• Mico: lokalna nazwa Mico używana nad rzeką Orinoko oznaczająca długoogoniastą małpę^[9].
• Liocephalus: gr. λειος leios ‘gładki’; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’^[10]. Gatunek typowy: Wagner wymienił kilka gatunków – Simia albifrons Thunberg, 1819 (= Simia Geoffroyi Humboldt, 1811, Simia argentata Linnaeus, 1771, Simia Midas Linnaeus, 1758, Saguinus Ursula Hoffmannsegg, 1807, Simia melanurus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1811 i Simia labiata É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1811 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[11] Simia argentata Linnaeus, 1758.
• Micoella: rodzaj Mico Lesson, 1840; łac. przyrostek zdrabniający -ella^[9]. Gatunek typowy: Gray wymienił dwa gatunki – Hapale chrysoleucos J.A. Wagner, 1842 i Mico sericeus J.E. Gray, 1868 (= Hapale chrysoleucos J.A. Wagner, 1842) – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)^[12] Mico sericeus J.E. Gray, 1868 (= Hapale chrysoleuca J.A. Wagner, 1842).
• Calibella: gr. καλλος kallos ‘piękno’, od καλος kalos ‘piękny’; port. bela lub wł. bella ‘piękny’^[13]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Callithrix humilis M.G.M. Van Roosmalen, T. Van Roosmalen, Mittermeier & Fonseca, 1998.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w dwóch podrodzajach^[14][8][5]:

Podrodzaj	Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[15]	Podgatunki[6][5][8]	Rozmieszczenie geograficzne[6][5][8]	Podstawowe wymiary[6][8][a]	Status IUCN[16][17]
Callibella		Calibella humilis	(M.G.M. van Roosmalen, T. van Roosmalen, Mittermeier & Fonseca, 1998)	pigmejka czarnoczapeczkowa	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (na południe od południowego brzegu rzeki Madeira, na zachód od rzeki Aripuaná i rzeki Roosevelt do rzeki Manicoré; południowa granica zasięgu nieznana)	DC: 16–17 cm DO: 22–24 cm MC: 150–185 g	LC
Mico		Mico mauesi	(Mittermeier, M. Schwarz & Ayres, 1992)	uistiti amazońska	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (rzeki Maués i Parauri na zachód do rzek Paraná Urariá i Abacaxis, na południe do zachodniego brzegu rzeki Tapajós, na zachód do rzeki Sucunduri)	DC: 20–23 cm DO: 34–38 cm MC: 315–400 g	LC
Mico		Mico humeralifer	(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812)	uistiti frędzloucha	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka, pomiędzy rzeką Maués i prawdopodobnie rzeką Parauari na zachodzie oraz rzeką Tapajós na wschodzie; południowa granica zasięgu nieznana)	DC: 18–21 cm DO: 31–33 cm MC: 446–498 g	NT
Mico		Mico saterei	(J.S. Silva & Noronha, 1998)	uistiti zwinna	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (międzyrzecze rzek Canumá/Sucunduri na zachodzie i Abacaxis na wschodzie, wschodnie dopływy rzeki Madeiry)	DC: około 20 cm DO: około 37 cm MC: około 430 g	LC
Mico		Mico melanurus	(É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812)	uistiti czarnoogonowa	gatunek monotypowy	środkowo-południowa Brazylia (Pantanal, północ między rzekami Aripuaná i rzeką Juruena do Serra do Sucunduri), wschodnia Boliwia (na wschód od rzeki Mamoré) i północno-zachodni Paragwaj; zakres wysokości: 450–1100 m n.p.m.	DC: 22–24 cm DO: 30–34 cm MC: około 330 g	NT
Mico		Mico acariensis	M.G.M. van Roosmalen, T. van Roosmalen, Mittermeier & Rylands, 2000	uistiti nadrzeczna	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (wschodni brzeg dolnego biegu rzeki Acarí i jej międzyrzecze na zachodzie i rzeki Sucunduri na wschodzie; południowa granica zasięgu niepewna)	DC: około 22 cm DO: około 38 cm MC: około 350 g	LC
Mico		Mico marcai	(Alperin, 1993)	uistiti reliktowa	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (w pobliżu ujścia rzeki Roosevelt, na północ wzdłuż zachodniego brzegu rzeki Aripuaná, na zachód do rzeki Manicoró, na północ do wschodniego brzegu rzeki Madeira)	DC: około 22 cm DO: około 36 cm MC: 280–350 g	VU
Mico		Mico schneideri	Costa-Araújo, J.S. Silva, Boubli, Rossi, Hrbek & Farias, 2021		gatunek monotypowy	endemit Brazylii (między rzeką Juruena i rzeką Teles Pires, na północ do miejsca ujścia, na południe do źródeł (na północ od Lucas do Rio Verde))	brak danych	EN
Mico		Mico nigriceps	(Ferrari & Lopes, 1992)	uistiti czarnogłowa	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (między rzeką dos Marmelos na północy i wschodzie, rzeką Madeira na zachodzie i rzeką ` na południu)	DC: 19–22 cm DO: 31–33 cm MC: 330–400 g	NT
Mico		Mico intermedius	(Hershkovitz, 1977)	uistiti dżunglowa	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (między rzekami Roosevelt a Aripuaná; południowa granica zasięgu nieznana (prawdopodobnie wokół źródeł tych rzek))	DC: 20–24 cm DO: 32–40 cm MC: 280–310 g	LC
Mico		Mico rondoni	Ferrari, Sena, Schneider & J.S. Silva, 2010	uistiti drobna	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (między rzeką Mamoré na zachodzie, rzeką Madeirą na północy, rzeką Ji-Paraná na wschodzie i Serra dos Pacaás Novos na południu)	DC: 20–24 cm DO: 29–33 cm MC: 250–390 g	VU
Mico		Mico munduruku	Costa-Araújo, Farias & Hrbek, 2019		gatunek monotypowy	endemit Brazylii (na zachód od rzeki Jamanxim, poniżej ujścia rzeki Novo, prawdopodobnie aż do wschodniego górnego biegu rzeki Tapajós, poniżej ujścia rzeki Cururú)	Dbrak danych	VU
Mico		Mico argentatus	(Linnaeus, 1771)	uistiti srebrzysta	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka, rzeki Tapajós (na południe od rzeki Cupari), na wschód do rzeki Tocantins)	DC: 20–22 cm DO: 26–33 cm MC: 349–406 g	LC
Mico		Mico chrysoleucos	(J.A. Wagner, 1842)	uistiti biało-złota	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka między rzeką Masdeira a dolnym biegiem rzeki Aripuanã na zachodzie i rzeki Canumã na wschodzie)	DC: 20–24 cm DO: 32–40 cm MC: 280–310 g	LC
Mico		Mico leucippe	O. Thomas, 1922	uistiti biała	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (na południe od rzeki Cuparí, na wschód od rzeki Tapajós, na południe do wschodniego brzegu rzeki Sao Benedito (dopływ rzeki Teles Fires))	DC: około 20 cm DO: około 30 cm MC: około 330 g	LC
Mico		Mico emiliae	(O. Thomas, 1920)	uistiti parańska	gatunek monotypowy	endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka, pomiędzy rzeką Madeira i dolnym biegiem rzeki Aripuanã na zachodzie i rzeką Canumá na wschodzie)	DC: około 19,9 cm DO: około 30,8 cm MC: brak danych	LC

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  EN  – gatunek zagrożony.

Uwagi

1. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

1. R.P. Lesson: Species des mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 184, 192. (fr.).
2. J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: die Affen und Fleberthiere. Erlangen: Expedition des Schreber'schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1840, s. ix, v bis. (niem.).
3. J.E. Gray: Catalogue of monkeys, lemurs, and fruit-eating bats in the collection of the British museum. London: Printed by order of the Trustees, 1870, s. 130. (ang.).
4. Roosmalen i Roosmalen 2003 ↓, s. 2.
5. C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 174–176. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
6. A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 308–. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
7. D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Mico. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-04].
8. Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 112–113. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
9. Palmer 1904 ↓, s. 420.
10. Palmer 1904 ↓, s. 378.
11. P. Hershkovitz: Living New World Monkeys (Platyrrhini). Cz. 1: With an Introduction to Primates (Platyrrhini: With an Introduction to Primates). Chicago: University of Chicago Press, 1977, s. 482. ISBN 0-226-32788-4. (ang.).
12. R.I. Pocock. The genera of Hapalidæ (marmozets). „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 20 (117), s. 257, 1917. (ang.). 
13. Roosmalen i Roosmalen 2003 ↓, s. 3.
14. N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).
15. Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36–37. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
16. Taxonomy: Mico – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).
17. Taxonomy: Callibella – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).

Bibliografia

• T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.). 
• M.G. van Roosmalen & T. van Roosmalen. The description of a new marmoset genus, Callibella (Callitrichinae, Primates), including its molecular phylogenetic status. „Neotropical Primates”. 11 (1), s. 1–10, 2003. (ang.). 

Identyfikatory zewnętrzne (takson):

• EoL: 42539933
• GBIF: 4827370
• identyfikator iNaturalist: 64527
• ITIS: 943997
• CoL: 63B9H