2 marca?/15 marca 1917 Mikołaj II, w imieniu swoim i syna Aleksego, abdykował na rzecz swojego brata Michała[3]. Tego samego dnia Michał otrzymał telegram od Mikołaja II, który tytułował go cesarzem wszechrosyjskim Michałem II. Panowanie Michała II trwało jedną noc, gdyż następnego dnia odmówił przyjęcia korony i oświadczył, że przyjmie ją tylko wtedy, gdy przekaże mu ją Konstytuanta[4].
Do tego czasu przekazał władzę Rządowi Tymczasowemu z księciem Gieorgijem Lwowem na czele[5] i akt ten podpisał posługując się tytułem wielkiego księcia. Tak więc opinie, czy należy zaliczać go do cesarzy rosyjskich, są podzielone: nie został koronowany, formalnie odmówił przyjęcia korony, nie posługiwał się tytułem cesarskim, ani też nie sprawował rzeczywistej władzy. Z drugiej strony, to na jego rzecz abdykował Mikołaj II i to on wydał ostatni akt o znaczeniu państwowym sygnowany przez dom Romanowów. Dopiero jego abdykacja ostatecznie położyła kres rosyjskiej monarchii po tym, jak Rząd Tymczasowy rozwiązał Dumę Państwową, przekształcając kraj praktycznie w republikę (formalnie nastąpiło to 1/14 września 1917[6]).
Wkrótce po abdykacji został aresztowany i w lutym 1918 roku wywieziony z Gatczyny do Permu. Tam 13 czerwca 1918 roku został rozstrzelany przez czekistów; ciało spalono i zatarto ślad po zbrodni. Na zachód udało się uciec małżonce Michała. Hrabina wraz z dzieckiem, urodzonym w 1910 roku Jurijem Brassowem, przedostała się do Francji, gdzie w latach 20. utrzymywała się z prowadzonej pracowni krawieckiej. Syn zginął w 1931 roku w wypadku samochodowym.
Życie prywatne
Był ulubionym synem cesarza Aleksandra III, ze względu na swoje poczucie humoru. W 1912 zawarł potajemnie w Wiedniu małżeństwo z rozwódką Natalią Szeremietjewską (1880–1952), w wyniku czego jego brat cesarz Mikołaj II zakazał mu powrotu na dwór; odebrane mu zostało również prawo regencji nad małoletnim następcą tronu. Jego małżonka była zimno traktowana przez Imperatorową Marię Fiodorównę. Przebaczenie uzyskał dopiero w 1914. Z żoną doczekał się syna, urodzonego przed ich ślubem, hrabiego Jurija Brasowa.
Upamiętnienie
24 sierpnia 2016 w Orle odsłonięto jego popiersie[7].
Jurij Buranow, Władimir Chrustalow, Zagłada dynastii Romanowów: 1917-1919, Wyd. Bellona 1995.
Pierre Gilliard, Tragiczny los cara Mikołaja II i jego rodziny, Wyd. Rój 1990.
Łarysa Jermiłowa, Ostatni car, Wyd. Muza, Warszawa 2007.
Janusz Kutta, Pamiętnik Mikołaja II, De Facto 2006.
Władysław A. Serczyk, Poczet władców Rosji (Romanowowie), Londyn 1992.
Andrzej Andrusiewicz, Carowe i cesarze Rosji, Warszawa 2001.
Gudrun Ziegler, Tajemnice rodu Romanowów, Warszawa 2000.
Jan Sobczak: Mikołaj II – ostatni car Rosji. Studium postaci i ewolucji władzy. Warszawa–Pułtusk: Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, 2009. ISBN 978-83-11-11639-9.
.svg)
