Matylda Wasylewicz

Matylda Wasylewicz

Bronisława Matylda Wasylewicz

Matylda Wasylewicz (ok. 1921)
Data i miejsce urodzenia	16 października 1871 Kamionka Strumiłowa
Data i miejsce śmierci	13 kwietnia 1953 Sanok
Miejsce spoczynku	Cmentarz Centralny w Sanoku
Zawód, zajęcie	nauczycielka
Narodowość	polska
Edukacja	C. K. Seminarium Nauczycielskie Żeńskim we Lwowie
Stanowisko	kierowniczka Szkoły Żeńskiej im. Królowej Jadwigi w Sanoku
Rodzice	Tadeusz, Joanna
Krewni i powinowaci	Zygmunt, Mieczysław Jan, Jadwiga, Tadeusz (rodzeństwo)
Odznaczenia

Bronisława Matylda Wasylewicz(ówna)^[a] (ur. 16 października 1871 w Kamionce Strumiłowej, zm. 13 kwietnia 1953 w Sanoku) – polska nauczycielka, działaczka oświatowa i społeczna.

Grób Matyldy Wasylewicz

Życiorys

Bronisława Matylda Wasylewicz urodziła się 16 października 1871 w Kamionce Strumiłowej jako drugie z siedmiorga dzieci Tadeusza (urzędnik pocztowy w Sanoku^[1]) i Joanny z domu Burczyk^{[2][3][4][5][6][7]}. Jej rodzeństwem byli m.in.: Zygmunt (ur. 1879)^[1], Mieczysław Jan (1881-1963)^[8][9], Jadwiga Wanda (ur. 1888, zm. przed 1890^[10]), Tadeusz Bronisław (ur. 1892, inżynier)^[11][12].

W 1886 ukończyła siedmioklasową szkołę żeńską w Sanoku^[3]. W 1887 podjęła naukę w C. K. Seminarium Nauczycielskim Żeńskim we Lwowie, które ukończyła z odznaczeniem w 1891^{[3][5][6][6][7]}. W okresie zaboru austriackiego, w ramach autonomii galicyjskiej, została nauczycielką z uprawnieniami do nauczania w publicznych szkołach ludowych^[7]. Podjęła pracę w szkolnictwie i początkowo pracowała jako praktykantka nauczycielska we wsiach w okolicach Sanoka^[7]: w charakterze nauczyciela tymczasowego pracowała kolejno od 1 września 1891 w jednoklasowej szkole w Seńkowej Woli, od 1 września 1892 do 1 kwietnia 1893 w dwuklasowej szkole w Długiem, a od 1 kwietnia 1893 do 1 sierpnia 1894 w jednoklasowej szkole w Nowosielcach-Gniewosz^[3]. W październiku 1893 otrzymała kwalifikację na stałego nauczyciela szkół ludowych i w tym charakterze pracowała od 1 sierpnia 1894 do 1900 w jednoklasowej szkole w Nowosielcach-Gniewosz^{[3][2][5][6][6][7]}. W tej wsi zaangażowała się w ramach różnorakiej pomocy na rzecz ludności wiejskiej^[5][6]. Uzyskała uprawnienia do nauczania języka rosyjskiego, religii, w 1899 matematyki, fizyki, rysunków, kaligrafii^[7]. 20 grudnia 1899 została wybrana przez Radę Miejską na posadę nauczycielki^[13] w trzyklasowej szkole wydziałowej żeńskiej połączonej z czteroklasową szkołą pospolitą, kierowanej przez Teodozję Drewińską i pracowała tam w kolejnych latach^{[14][15][16][17][18][19][20][21][22][23][24][25]}, a po przekształceniu od około 1912 w pięcioklasowej szkoły wydziałowej żeńskiej w Sanoku, połączonej z czteroklasową szkołą pospolitą^{[26][27][3][28]} (istniejącej w budynku późniejszego II LO w Sanoku^[5]). Wykładała literaturę ruską i prowadziła lekcje rysunku w ramach Instytutu Naukowego Żeńskiego (Instytutu Naukowo-Wychowawczego Żeńskiego) w Sanoku^[29]. W latach 1913, 1914, 1915 odbywała kursy w zakresie zdobnictwa artystycznego i modelarstwa we Lwowie^[3]. Była ceniona przez uczennice i traktowana za wzór^[29].

Podczas I wojny światowej od końca czerwca do początku sierpnia 1915 wykonywała czynności pielęgniarskie w X Pawilonie Czerwonego Krzyża we Lwowie^[7]. Należała do założonego 5 marca 1916 Koła Ligi Kobiet Miasta Sanoka i została honorową członkinią wydziału tegoż^[30]. Pozostawała nauczycielką w Sanoku po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w okresie II Rzeczypospolitej. Dysponowała wówczas egzaminem wydziałowym III grupy jako podstawą do wykonywania zawodu^[2]. Po reorganizacji szkolnictwa i przemianowaniu szkoły pozostawała nauczycielką Szkoły Żeńskiej nr 4 im. Królowej Jadwigi w Sanoku^[31][5]. 1 marca 1928 została kierowniczką tej szkoły zastępując Teodozję Drewińską^[5][7]. Od 1920 do 1923 oraz od 1928 do 1931 zasiadała w działającej w Krośnie państwowej komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli szkół powszechnych w Okręgu Szkolnym Lwowskim^[32][33][7]. Pełniła także funkcję opiekunki kursów w Miejskim Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim w Sanoku (działającym również w gmachu późniejszego II LO w Sanoku)^[34]. Ze stanowiska kierowniczki 7-klasowej szkoły powszechnej im. Królowej Jadwigi w Sanoku 31 sierpnia 1934 została przeniesiona w stan spoczynku^{[35][5][6][7]}.

W okresie zaborów była zaangażowana w działalność na rzecz odzyskania niepodległości^[29]. Był członkinią założycielką Towarzystwa Szkoły Ludowej^[36], należała do koła TSL w Sanoku zarówno w okresie zaborów (zasiadała w wydziale^[37], pełniła funkcję sekretarza^{[5][38][39][40][41][42]}, w tym koła pań TSL^[43][44][45]), jak i w niepodległej Polsce^[46], pełniąc funkcję bibliotekarza^[5][6]. Sprawowała mandat radnej rady miejskiej w Sanoku^[47][48][49]. Była jednym z założycieli stowarzyszenia Towarzystwo Młodzieży Polskiej „Znicz” w Sanoku, powołanego 17 lipca 1904^[50]. Należała do sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”: 1906, 1912, od 1920 do 1939^[51][52] oraz zaangażowała się w próbę reaktywacji „Sokoła” w 1946^[53][54]. Kierowała kursami wieczorowymi oświaty pozaszkolnej^[7]. 29 listopada 1910 została wybrana do wydziału Towarzystwa św. Wincentego à Paulo w Sanoku^[55]. Była także aktywistką oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża^[7]. W latach 20. zasiadała w zarządzie ekspozytury powiatowej w Sanoku Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Bohaterów^[56]. W 1936 z okazji „XIII Tygodnia L.O.P.P.” Zarząd Okręgu Wojewódzkiego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej we Lwowie przyznał Jej dyplom zasługi (1936)^[57].

Matylda Wasylewicz była wyznania rzymskokatolickiego i stanu wolnego^[2]. Prywatnie zajmowała się malarstwem^[5]. Do końca życia zamieszkiwała w Sanoku przy ulicy Nadwodnej 2^[4]. Pozostawiła po sobie wspomnienia^[58]. Zmarła 13 kwietnia 1953 w Sanoku^[5][6][7]. Została pochowana w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Jana Matejki w Sanoku 15 kwietnia 1953^[4]. W tym samym miejscu została pochowana także Hermina Wasylewicz (zm. 1945).

Ordery i odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi (9 listopada 1932)^{[59][5][6][7]}
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1929)^[7]
• Odznaka oficerska 2 Pułku Strzelców Podhalańskich (19 września 1936) przyznana za prowadzenie kursów dokształcających dla żołnierzy i podoficerów^[60][5][6]

Uwagi

1. Tożsamość „Matylda Wasylewicz” została wskazana na tabliczce nagrobnej oraz pojawia się w niektórych publikacjach dotyczących Sanoka. W dokumentach i publikacjach o charakterze urzędowym był używany zapis „Bronisława Matylda Wasylewicz”. Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. 66. Paweł Sebastiański: Powstanie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku i jego struktura organizacyjna. Członkowie „Sokoła”. Bronisława Matylda Wasylewicz. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 33. ISBN 978-83-939031-1-5. Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000, s. 110. ISBN 83-909787-0-9.

Przypisy

1. CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1896/1897 (zespół 7, sygn. 22). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 374.
2. Seweryn Lehnert: Spis nauczycieli publicznych szkół powszechnych i państwowych seminarjów nauczycielskich oraz spis szkół w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie. Lwów: Wydawnictwo Książek Szkolnych w Kuratorjum Okręgu Szkolnego Lwowskiego, 1924, s. 66.
3. Inspektorat szkolny w Sanoku. Tabele kwalifikacyjne nauczycieli 1913-1927. Bronisława Matylda Wasylewicz'.
4. Księga Zmarłych 1946–1958 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 341 (poz. 40).
5. Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Część druga. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2000, s. 110–115. ISBN 83-909787-0-9.
6. Edward Zając. Z cyklu „Sanockie kobiety”. Bronisława Matylda Wasylewicz (1871–1953). „Tygodnik Sanocki”. Nr 13 (333), s. 9, 27 marca 1998. 
7. Paweł Sebastiański: Powstanie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku i jego struktura organizacyjna. Członkowie „Sokoła”. Bronisława Matylda Wasylewicz. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 33. ISBN 978-83-939031-1-5.
8. Księga chrztów 1870–1882. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 148 (poz. 60).
9. Księga Zmarłych 1959–1975 Sanok. Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 45 (poz. 48).
10. Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 183 (poz. 127).
11. Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 229 (poz. 149).
12. Album inżynierów i techników w Polsce, T. 1, Cz. 3, Życiorysy. Lwów: Towarzystwo Bratniej Pomocy Stud. Polit. Lwowskiej, 1932, s. 32.
13. Protokoły posiedzeń Rady Miejskiej w Sanoku od 20.01.1898 - 20.12.1899 roku. szukajwarchiwach.gov.pl. s. 197-198. [dostęp 2021-12-12].
14. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 577.
15. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 633.
16. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 633.
17. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 633.
18. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 633.
19. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 668.
20. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 668.
21. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 668.
22. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 720.
23. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 720.
24. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 780.
25. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 776.
26. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 848.
27. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 859.
28. Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo, W epoce autonomii galicyjskiej, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 429–430.
29. Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo w epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 430, 434, 435.
30. Sprawozdanie z Działalności Koła Ligi Kobiet Miasta Sanoka za pierwszy rok istnienia. 1917 Przeskocz do notatek. Sanok: M. Muschl, 1917, s. 7, 11.
31. Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Szkolnictwo podstawowe i średnie. Nauczycielski ruch związkowy, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 568.
32. Państwowa Komisja Egzaminacyjna w Sanoku. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego dla Nauczycieli Publicznych Szkół Powszechnych w Okręgu Szkolnym Lwowskim”, s. 416, nr 11 z 29 listopada 1929. 
33. Komisje Egzaminacyjne dla nauczycieli szkół powszechnych. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego dla Nauczycieli Publicznych Szkół Powszechnych w Okręgu Szkolnym Lwowskim”, s. 162, nr 3 z 25 marca 1932. 
34. Maria Tarnawska. Z dziejów Miejskiego Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Sanoku w latach 1923-1934. „Rocznik Sanocki”. VII, s. 191, 1995. 
35. Ruch służbowy. Spensjonowani. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego dla Nauczycieli Publicznych Szkół Powszechnych w Okręgu Szkolnym Lwowskim”, s. 569, nr 10 z 25 października 1934. 
36. Sprawozdanie Zarządu Głównego T. S. L. z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1924. Kraków: 1925, s. 79.
37. Z kraju. Sanok. „Nowa Reforma”, s. 2, nr 175 z 19 kwietnia 1910. 
38. Zgromadzenia. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 114 z 4 marca 1906. 
39. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1910. Kraków: 1911, s. 258.
40. Kronika. Koło T. S. L.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 13 z 31 marca 1912. 
41. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1911. Kraków: 1912, s. 250.
42. Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1912. Kraków: 1913, s. 207.
43. Działalność Koła Sanockiego T. S. L. w roku adm. 1904. „Gazeta Sanocka”, s. 1, nr 62 z 5 marca 1905. 
44. Kronika. Odezwa. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 19 z 4 września 1910. 
45. Organizacja wewnętrzna. W: Sprawozdanie z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1912. Kraków: 1913, s. 63.
46. Sprawozdanie Zarządu Głównego T. S. L. z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1924. Kraków: 1925, s. 77.
47. Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 84. ISBN 83-909787-8-4.
48. Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 43, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
49. Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 94. ISBN 978-83-60380-30-7.
50. Tow. młodzieży polskiej „Znicz”. „Gazeta Sanocka”, s. 2, nr 30 z 24 lipca 1904. 
51. Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 146, 149, 152, 155, 157. ISBN 978-83-939031-1-5.
52. Anna Sebastiańska: Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 2009-11-29. [dostęp 2015-08-15].
53. Historia 1889 – 1918 – 1945 – 1999. sokolsanok.pl, 31 maja 2009. [dostęp 2014-07-24].
54. Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 159. ISBN 978-83-939031-1-5.
55. Doroczne zebrania Tow. Wincentego à Paulo. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 32 z 4 grudnia 1910. 
56. Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Bohaterów (Towarzystwa Polskiego Żałobnego Krzyża) Zarządu Oddziału Wojewódzkiego we Lwowie za rok 1926. Lwów: Polskie Towarzystwo Opieki nad Grobami Bohaterów, 1927, s. 39.
57. Odznaczenia L. O. P. P.. „Wschód”. Nr 26, s. 8, 10 października 1936. 
58. Edward Zając. Cmentarze sanockie. „Tygodnik Sanocki”. Nr 44 (260), s. 5, 1 listopada 1996. 
59. M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 298 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
60. Historia 2 PSP. Pamiątki po 2. Pułku Strzelców Podhalańskich w zbiorach Muzeum Historycznego. muzeum.sanok.pl. [dostęp 2016-06-04].