Grób Marii Łopatkowej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie
Ukończyła w 1952 studia na Wydziale Filologii Polskiej Uniwersytetu Łódzkiego, w 1968 uzyskała stopień doktora pedagogiki na Uniwersytecie Warszawskim. Do 1969 pracowała jako nauczyciel w szkole podstawowej w Ołtarzewie, pełniła funkcję kierownika szkoły[3]. Przez wiele lat czynnie angażowała się w działania na rzecz ochrony praw dziecka. Była dyrektorem Zespołu Ognisk Wychowawczych w Warszawie. Współtworzyła, a następnie w latach 1981–1993 kierowała Komitetem Obrony Praw Dziecka. W 1988 powołała także Towarzystwo Pomocy Młodzieży. Była autorką licznych pozycji literatury współczesnej oraz publikacji naukowych z zakresu pedagogiki. Uważana za prekursora nurtu wychowawczego zwanego „pedagogiką serca”.
W 1993 zainicjowała powstanie Partii Dziecka, przekształconej później w Partię Dzieci i Młodzieży, która nie podjęła jednak czynnej działalności politycznej (przestała istnieć w 2010). Z ramienia Polskiego Stronnictwa Ludowego sprawowała mandat senatora III kadencji z województwa warszawskiego w latach 1993–1997. W 2006 kandydowała z listy PSL do Sejmiku Województwa Mazowieckiego (bez powodzenia), a w 2007 również bezskutecznie w przedterminowych wyborach parlamentarnych do Sejmu. Została pochowania 11 stycznia 2017 w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach[5] (kwatera G-tuje-28)[6].