Lublin Główny im. Lubelskiego Lipca 1980 – najważniejsza stacja kolejowa na terenie Lublina. Według klasyfikacji PKP ma najwyższą kategorię Premium. Została wybudowana w latach 70. XIX wieku w ramach budowy Kolei Nadwiślańskiej. Stanowi węzeł kolejowy łączący linie do Dorohuska, Przeworska, Terespola i Warszawy[1]. W Lublinie mieszczą się następujące sekcje: Przewozy Regionalne, PKP Intercity i PKP Cargo.
Plan Lublina z 1875. W dolnym lewym rogu widoczny Dworzec Kolei
XIX wiek
Lubelski dworzec główny mieści się w zabytkowym budynku wzniesionym w 1877 w ramach budowy Kolei Nadwiślańskiej łączącej Warszawę z Kowlem. Zanim jednak poprowadzono tory przez Lublin, należało uzgodnić przyszłą lokalizację dworca, a spory o to, gdzie ma się on znajdować, trwały ponad 10 lat. Pierwotnie proponowano budowę na północ od Lublina, od strony Lubartowa, w okolicach ówczesnych wsi Ponikwoda i Tatary. W 1863 inżynier gubernialny Feliks Bieczyński przedstawił argumenty za ulokowaniem stacji na południe od miasta, na gruntach Bronowic[2]. Ostatecznie zwyciężyła druga koncepcja i przystąpiono do budowy na przedmieściu Piaski[3].
Budowę rozpoczęto 10 sierpnia 1875[4]. Dworzec zaprojektował Witold Lanci, budowniczy Towarzystwa Kolei Nadwiślańskiej[5]. Kolej budowali robotnicy z guberni kałuskiej[4]. W marcu 1877 do dworca były już doprowadzone wszystkie tory, wybudowano także niezbędne mosty i przejazdy. Wkrótce rozpoczęły się testy, a pierwsze próbne pociągi zaczęły przyjeżdżać do miasta. Dworzec został otwarty 30 sierpnia 1877[6]. Lokalna prasa podkreślała wagę tego wydarzenia. Rzeczywiście, wpięcie Lublina do siatki kolejowej przyśpieszyło rozwój gospodarczy i urbanistyczny Lublina[4]. Krytykowano jednak rozmiary budynku dworca – według „Gazety Lubelskiej” był on zbyt mały[3].
Podróż do Warszawy według ówczesnego rozkładu jazdy trwała 7 godzin. Pociąg osobowy jechał z prędkością 35 wiorst na godzinę (37,3 km/h). Pociągami można było podróżować w trzech klasach: za trzecią, najtańszą klasę, jadąc do Warszawy trzeba było zapłacić 2 ruble i 4 kopiejki, a za klasę pierwszą płacono 4 ruble i 89 kopiejek. Odjazd pociągu ogłaszany był trzema dzwonkami[3].
W latach 1893–1894 przeprowadzono pierwszą rozbudowę dworca. Dobudowano skrzydło zachodnie, powiększając budynek o ok. 100 m². Przed budynkiem, w miejscu nasadzeń i trawników, utworzono wtedy brukowany plac[4]. 28 marca 1898 otwarto linię kolejową przez Łuków do Brześcia. Przebudowano także most na Bystrzycy, dzięki czemu prędkość pociągów wzrosła do 45 wiorst na godzinę[3].
XX wiek
Budynek dworca przeszedł przebudowę w latach 1924–1925, zgodnie z eklektycznym projektem arch. Jerzego Müllera[3] (inż. Romualda Millera[4]). Dalsze modernizacje miały miejsce w latach 1967 oraz 1984–1986[7]. W 1974 wpisano go do rejestru zabytków[5].
Od 16 do 19 lipca 1980 lubelscy kolejarze uczestniczyli w strajkach nazwanych Lubelskim Lipcem 1980[5]. Wydarzenia te upamiętnia „Krzyż kolejarskiej niedoli” stojący obok lokomotywowni, skonstruowany z białych szyn[7].
Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
Pocztówka sprzed 1942 roku
Rozkład jazdy z 1936
XXI wiek
W 2004 otwarto odnowiony i zmodernizowany gmach dworca, z nowo wybudowaną częścią wschodnią.
Od 2018 stacja przechodzi jeden z największych remontów w swojej historii[8]. Zmodernizowano wiadukt kolejowy nad ulicą Kunickiego. Przejście podziemne zostało przebudowane i przedłużone do skweru przy ulicy Kunickiego. Wszystkie perony przechodzą remont. Peron pierwszy jest przedłużany w kierunku Chełma, powstają przy nim nowe krawędzie peronowe, skąd będą odjeżdżać pociągi na lotnisko i do Lubartowa. Tereny przydworcowe zostały zagospodarowane i przeszły rewitalizację. Prace zostały zakończone w 2021 r. Stacja nie posiada wyświetlaczy peronowych SDIP, które według informacji dostarczonych przez PKP PLK S.A. mają zostać założone w 2023 r. Spółka jest w trakcie przygotowywania dokumentów przetargowych[9].
26 kwietnia 2019 Rada Miasta Lublin, na wniosek PKP PLK i Ministra Infrastruktury, opowiedziała się w głosowaniu za zmianą nazwy stacji na „Lublin Główny”[10][11]. Nowa nazwa obowiązuje od 15 grudnia 2019[12]. 16 lipca 2023 nadano dworcowi imię Lubelskiego Lipca 1980, na pamiątkę udziału lubelskich kolejarzy w strajkach w lipcu 1980 roku. Data nadania imienia nie była przypadkowa – była to 43. rocznica rozpoczęcia protestów[13]. Lublin Główny został 13. dworcem w Polsce mającym swojego patrona[14].
Infrastruktura
Dworzec
Hala główna dworca (2015)Wyjście na perony (2015)
Budynek dworca i perony znajdują się w pobliżu wschodniego końca terenu stacyjnego, przy placu Dworcowym, na granicy dzielnic administracyjnych Za Cukrownią i Dziesiąta[15]. Główna hala dworca mieści okienka kasowe, posterunek SOK, przechowalnię bagażu, punkty gastronomiczne i kiosk. W przejściu łączącym nową część z główną halą umieszczono poczekalnię. Po remoncie zlikwidowano antresolę mieszczącą punkty usługowe. Piętro istnieje natomiast w nowo wybudowanej części. Z hali istnieje bezpośrednie przejście na peron 1. Przejście podziemne łączy front dworca z peronami i ul. Kunickiego[1]. Budynek dworca znajduje się na liście Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków[16][17].
Perony
Perony
Peron 1 od strony peronu drugiego (2015)Zmodernizowany peron 1 od strony dworca (2021)Zmodernizowane perony 1 i 2. Widoczny pociąg IC 6228 Fredro relacji Wrocław Gł. – Lublin Gł.Tymczasowy peron 4 (2021)
Stacja posiada pięć peronów, przy czym peron 1 przylega bezpośrednio do budynku dworca, 2 i 3 są wyspowe, a 1b i 1a zakończone kozłem oporowym[18].
Peron 1 (tor 52) – przylegający tor przelotowy obsługuje ruch ze wschodu (Chełm/Zamość/Kijów) w kierunku Warszawy oraz pociągi wyjeżdżające z Lublina. Głównie obsługuje długie składy dalekobieżne[19].
Peron 1a (tor 82) – peron z przylegającym torem oporowym. Stanowi on zachodnią część peronu 1, do którego przylega, służy do wyprawiania pociągów pasażerskich w kierunku Dęblina i Warszawy[19].
Peron 1b (tor 54) – peron przylegający do peronu pierwszego od strony wschodniej, z torem oporowym utworzonym na bazie nieużywanej bocznicy pocztowej. Obsługuje on głównie ruch pociągów osobowych w kierunku Portu Lotniczego (przystanek Lublin Airport), Chełma, Lubartowa, Parczewa i Zamościa[19], w przyszłości także dalej na północ województwa.
Peron 2 – obsługuje głównie ruch dalekobieżny, przede wszystkim pociągi w kierunku wschodnim, oraz dłuższe składy wyjeżdżające z Lublina, jak i pociągi w kierunku Portu Lotniczego Lublin.
Peron 3, o skróconej długości. Oba tory przy peronie służą krótszym składom, głównie regionalnym pociągom do Dęblina, Stalowej Woli, Rzeszowa i Chełma oraz na lotnisko, w przeszłości także – Łukowa. Peron trzeci jest również wykorzystywany do obsługi krótszych składów dalekobieżnych, głównie przyjazdy.
Peron 4 (zamknięty) – wybudowano również tymczasowy peron 4 (tor 113). Został zamknięty wraz ze zmianą rozkładu jazdy w grudniu 2020 roku, a następnie rozebrany[20].
Pozostała infrastruktura
Na stacji w Lublinie działa lokomotywownia (dawniej: parowozownia) ze sprawną obrotnicą, istnieje także spora liczba torów postojowych dla składów pasażerskich i EZT (grupa postojowa). Stacja Lublin Główny jest wyposażona w semafory świetlne, obsługiwana zaś przez nastawnie LbA (najbardziej na zachód; grupa postojowa), LbB i LbC (po wschodniej stronie stacji). Od strony wschodniej stacji powstała nastawnia Lokalnego Centrum Sterowania (LCS) w Lublinie. Obsługiwać ma ona wszystkie grupy stacji Lublin Główny, oraz stacje Lublin Północny, Motycz, Sadurki i Nałęczów[21].
Na terenie stacji znajdują się dwa (niesprawne) żurawie wodne wykorzystywane niegdyś do naboru wody przez parowozy. Regularny ruch parowozowy został zawieszony na terenie stacji Lublin Główny w 1988[22]. W Lublinie stacjonowały głównie Pt47, Ty2 i Ol49.
W bezpośrednim sąsiedztwie dworca powstaje nowy dworzec autobusowy, który wraz ze stacją Lublin Główny będzie częścią Zintegrowanego Intermodalnego Dworca Metropolitalnego w Lublinie – centrum komunikacyjnego obejmującego transport kolejowy i autobusowy. Umożliwi to podróżnym łatwe przesiadki między dwoma środkami transportu[23][24].
Ruch pociągów
Widok na grupę postojową stacji
Ruch towarowy w Lublinie jest obsługiwany głównie przez stację Lublin Tatary, stąd dla stacji Lublin Główny ma on mniejsze znaczenie.
Łuków przez Lubartów, Parczew, Radzyń Podlaski – ruch pociągów osobowych został przywrócono do Łukowa w liczbie jednego połączenia wraz ze zmianą rozkładu 10 grudnia 2023 roku. Do Łukowa dojazd zapewniają też pociągi pospieszne Lublin – Warszawa (w Łukowie łączy się z linią z Warszawy do Terespola).
↑EliS: Kolej żelazna w Lublinie. [w:] Magiczny Lublin [on-line]. www.magiczny-lublin.pl, 29 sierpnia 2007. [dostęp 2007-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 maja 2008)]. (pol.).
_-_Micha%C5%82_Denar.jpg)
_(cropped).jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
_Lichen99.jpg)
