Piaski (Lublin)

Mapa Lublina z 1875 r. z zaznaczonymi Piaskami

Piaski (także: Kazimierz, Kazimierz Nowy, Kazimierz Żydowski^[1], Przedmieście Piaski^[2]) – historyczna nazwa przedmieścia Lublina położonego na południe od dzisiejszych ul. Zamojskiej i mostu Mariana Lutosławskiego, z rynkiem w miejscu współczesnego placu Bychawskiego. Jedno z dawnych skupisk osadnictwa lubelskich Żydów. Współcześnie teren ten znajduje się w granicach dzielnicy administracyjnej Za Cukrownią.

Nazwa pochodzi od piaszczystych wydm i nieużytków, które znajdowały się tam jeszcze na początku XX w. Nie zachowała się ona jednak w miejscowej tradycji i współcześnie nie jest używana^[1][3].

Wieś w tym miejscu miała istnieć od XV w.^[4], a jurydyka została utworzona w XVIII w. – jako najmłodsza z lubelskich jurydyk^[3]. Na jej terenie znajdował się wówczas kwadratowy rynek (zwany także rynkiem Bychawskim, współcześnie: plac Bychawski), gdzie organizowano targi bydłem i jarmarki końskie^[5]. Targ funkcjonował w tym miejscu także w XX-leciu międzywojennym^[6]. Przy moście na Bystrzycy, właśnie od strony Piask, znajdowały się rogatki Lublina^[7].

Piaski zostały przyłączone do Lublina w okresie austriackim (1794–1805)^[8]. Do końca XIX w. miały jednakże charakter sztetla. Mieszkali tam najubożsi lubelscy Żydzi, a ówczesna zabudowa była drewniana. Od XVIII w. stała tam synagoga, w 1864 przebudowana na murowaną, zniszczona przez hitlerowców. W jej miejscu stoi dziś świątynia polskokatolicka^[4].

Układ przedmieścia zmienił się w wyniku doprowadzenia do Lublina kolei, wybudowania dworca kolejowego oraz kamienic i wytyczenia placu dworcowego oraz ul. Foksal (współcześnie: 1 Maja). Wzdłuż linii kolejowej wyrosła dzielnica przemysłowa^[5]. W konsekwencji zmieniła się ludność Piask: ściągnęli tam urzędnicy, kolejarze i przemysłowcy^[4]. W 1874 przy ul. Foksal wzniesiono Fabrykę Maszyn Rolniczych Mieczysława Wolskiego, jeden z najstarszych zakładów przemysłowych w Lublinie^[4]. W 1907 doprowadzono tam wodociągi miejskie^[9].

XIX-wieczni monografiści Lublina twierdzili, że Piaski, jako miejsce zamieszkania podlubelskich Żydów, ufundował Kazimierz III Wielki w 1336^[3]. W połowie XIX w. rabinem na Piaskach był Zysie Szternfeld, prawnuk Jakuba Izaaka Horowica^[10].

Przypisy

1. Przesmycka 2010 ↓, s. 43.
2. Przesmycka 2010 ↓, s. 40.
3. Teodorowicz-Czerepińska 1973 ↓, s. 4.
4. Lublin – przedmieście Piaski - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2019-08-20]  (pol.).
5. Przesmycka 2010 ↓, s. 44.
6. Przesmycka 2012 ↓, s. 185.
7. Przesmycka 2012 ↓, s. 127.
8. Przesmycka 2012 ↓, s. 52.
9. Przesmycka 2012 ↓, s. 133.
10. Kuwałek i Wysok 2001 ↓, s. 31.

Bibliografia

• NataliaN. Przesmycka NataliaN., Geneza lokalizacji dworca kolejowego w Lublinie jako czynnika kształtującego jego układ urbanistyczny, „Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych O.L. PAN”, VI, 2010 .
• NataliaN. Przesmycka NataliaN., Lublin. Przeobrażenia urbanistyczne 1815–1939, Lublin 2012, ISBN 978-83-63569-20-4 .
• RobertR. Kuwałek RobertR., WiesławW. Wysok WiesławW., Lublin: Jerozolima Królestwa Polskiego, Lublin: Stowarzyszenie "Dialog i Współpraca", 2001, ISBN 83-914697-2-7, OCLC 49296527 [dostęp 2019-08-20] .
• JadwigaJ. Teodorowicz-Czerepińska JadwigaJ., Lubelskie przedmieścia. Dzielnica Piaski zwana Kazimierzem Nowym lub Żydowskim, „Kurier Lubelski”, 89, 1973 .