Lorysa czarnodzioba

Lorysa czarnodzioba

Glossoptilus goldiei
(Sharpe, 1882)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	papugi wschodnie
Podrodzina	damy
Plemię	Loriini
Rodzaj	Glossoptilus Rothschild & E. Hartert, 1896[1]
Gatunek	lorysa czarnodzioba
Synonimy
Trichoglossus Goldiei Sharpe, 1882[2] Glossoptila goldiei (Sharpe, 1882)[2] Psitteuteles goldiei (Sharpe, 1882)[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski

Lorysa czarnodzioba^[1] (Glossoptilus goldiei) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny papug wschodnich (Psittaculidae). Jedyny przedstawiciel rodzaju Glossoptilus. Jest endemitem Nowej Gwinei. Nie jest zagrożony wyginięciem^[4]. Są spotykane w niewoli jako zwierzęta domowe^[5].

Taksonomia

Gatunek ten opisał angielski zoolog Richard Bowdler Sharpe w 1882 roku jako Trichoglossus goldiei^[3]. Jako miejsce typowe autor wskazał pasmo górskie Astrolabe w południowo-wschodniej części Nowej Gwinei^[2][6]. Gatunek był później umieszczany w rodzaju Psitteuteles (i niektórzy nadal tak go klasyfikują^[3][4]), lecz na podstawie wyników badań opublikowanych w 2020 roku został przemieszczony do monotypowego rodzaju Glossoptilus^[7], wprowadzonego przez Rothschilda i Harterta w 1896 roku^[1]. Nie wyróżnia się żadnych podgatunków^[8].

Etymologia

Nazwa rodzajowa Glossoptilus prawdopodobnie powstała poprzez błędne zapisanie nazwy rodzaju Glossopsitta, do którego zalicza się lorysę piżmową (G. concinna). Nazwa ta jest jednak spójna z Międzynarodowym kodeksem nomenklatury zoologicznej, dlatego uważa się ją za prawidłową^[7]. Nazwa gatunkowa goldiei pochodzi od szkockiego ornitologa^[9] i botanika Andrew Goldiego (1840–1891), który pozyskiwał okazy na Nowej Gwinei^[10] i dostarczył do Wielkiej Brytanii okazy typowe tego gatunku^[6].

Zasięg występowania

Lorysy czarnodziobe zamieszkują wyżyny i góry Nowej Gwinei od Weyland Mountains w zachodniej części wyspy^[11] po półwysep Huon i południowo-wschodnią część wyspy^[8]. Bywają też spotykane niżej, aż do poziomu morza^[11].

Morfologia

Ptaki te mierzą około 19 cm długości oraz ważą 45–57 g. Skrzydła i grzbiet są zielone, brzuch, pierś i szyja są jasnozielone przepasane przez ciemnozielony. Wierzch głowy jest czerwony, bardziej intensywny u samców. Potylica jest niebieska, a policzki lilioworóżowe. Dziób jest czarny, oczy brązowe. Młode osobniki mają zielony wierzch głowy, szaroniebieską potylicę, a policzki są zielone z rozmytym niebieskim i różowym. Dziób mają brązowy^[11].

Ekologia i zachowanie

Lorysy czarnodziobe zamieszkują leśne obszary do 2800 m n.p.m.^[4] Żyją w stadach składających się z 30 lub więcej osobników. Stada codziennie przelatują duże dystansy pomiędzy miejscami żerowania a spoczynku. Zaobserwowano także sezonowe przemieszczenia^[11].

Pożywienie

Lorysy żywią się nektarem, kwiatami, owocami, pyłkami i nasionami^[5]. Żywią się na takich drzewach jak mala (Elaeocarpus), Poikilospermum, eukaliptus (Eucalyptus), Grevillea i Dimorphanthera^[11].

Rozmnażanie

Sezon lęgowy tego gatunku trwa od września do października. Gniazdują w pandanach (Pandanus), na obrzeżach lasów. Samica składa 2 jaja, które wysiaduje przez 23 dni. Po ośmiu tygodniach opuszczają gniazdo^[11].

Status zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) klasyfikuje lorysę czarnodziobą za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Organizacja BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za malejący z powodu utraty środowiska^[12]. Gatunek jest ujęty w II załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)^[13].

Przypisy

1. Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Loriini Selby, 1836 (wersja: 2022-09-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-03-22].
2. D. Lepage: Goldie's Lorikeet Glossoptilus goldiei. Avibase. [dostęp 2023-03-22]. (ang.).
3. Psitteuteles goldiei, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2023-03-30]  (ang.).
4. Glossoptilus goldiei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species  (ang.).
5. Goldie's Lorikeets [online], beautyofbirds.com, 16 września 2021 [dostęp 2023-03-31]  (ang.).
6. R.B.R.B. Sharpe R.B.R.B., Contributions to the Ornithology of New Guinea. Part VII.-Diagnoses of new Species of Birds from the back of the Astrolabe Range, S.E. New Guinea, „The Journal of the Linnean Society of London. Zoology”, 16 (92), 1882, s. 317, 426  (ang.).
7. L. Joseph, J. Merwin & B.T. Smith. Improved systematics of lorikeets reflects their evolutionary history and frames conservation priorities. „Emu – Austral Ornithology”. 120 (3), s. 201–215, 2020. DOI: 10.1080/01584197.2020.1779596. (ang.). 
8. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v13.1). [dostęp 2023-03-30]. (ang.).
9. Goldie's Lorikeet [online], www.animal.photos [dostęp 2023-03-25] .
10. goldiei, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-03-30]  (ang.).
11. Goldie’s Lorikeet (Psitteuteles goldiei), [w:] Parrot Encyclopedia [online], www.parrots.org [dostęp 2023-03-26] .
12. Species factsheet: Psitteuteles goldiei [online], BirdLife International, 2023 [dostęp 2023-03-26] .
13. Psitteuteles goldiei, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2023-03-26] .

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

Encyklopedie internetowe (takson):

• SNL: svartnebblori

Identyfikatory zewnętrzne:

• GBIF: 2479457
• identyfikator iNaturalist: 19303
• ITIS: 554812
• NCBI: 176074
• CoL: 4PKD2