Wieś wzmiankowana w 1193 pod nazwą Cromolov. Następnie w dokumentach historycznych nazwę miejscowości notowano w formach: Kromolov, Kramlouvitz, Kramelaw. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Kramelau, a także wymienia obecnie stosowaną, polską nazwę Kramolow we fragmencie: „Kramelau (1312 Cromolouitz, 1534 Kramalaw, polnisch Kramolow)”[7]. Nazwa Kramelau powstała w wyniku germanizacji wcześniejszej nazwy. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Kromołów[8]. Miejscowa ludność popularnie nazywa wieś Kramołów. Nazwa wsi łączona jest ze słowem „kram”, co potwierdza przypuszczenie, że była wsią targową[9].
Historia
Kromołów jest jedną z najstarszych miejscowości na Górnym Śląsku. Przez obszar wsi prawdopodobnie przechodził „bursztynowy” szlak handlowy z Opola na Morawy[10]. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była pod nazwą Cromolow w dokumencie wystawionym w dniu 19 kwietnia 1193 przez biskupa Żyrosława II, który potwierdził własność znajdującej się na skrzyżowaniu dróg karczmy dla opactwa św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu. Wieś była własnością opactwa cystersów w Kazimierzu[9].
W 1228 Kromołów został pominięty w dokumencie przekazującym opactwu norbertanek w Czarnowąsach wsie pomiędzy rzekami Osobłogą i Stradunia. W dokumencie z 9 czerwca 1250 wystawionym w Lyonie papież Innocenty IV potwierdził własność majątków klasztoru w Czarnowąsach wymieniając jednocześnie kościół w Kromołowie. 13 marca 1282 w dokumencie biskupa wrocławskiego Tomasza II rozstrzygającym spór o dziesięcinę pomiędzy cystersom z Lubiąża a norbertankami z Czarnowąsów wspomniano wieś jako Cromolowic. Kolejny dokument, z 26 czerwca 1312, został sporządzony w Głogówku na okoliczność zrzeczenia się sołectwa przez ówczesnego sołtysa Petera de Lame i jego spadkobierców na rzecz klasztoru w Czarnowąsach[9].
Kromołów (Kramelau) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku
Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa niosącego na ramieniu duży wór, po prawej i lewej wysokie kłosy zboża, a w otoku napis: CRAMELAU: GEM: SIGL / NEYSTAETER CREYS (pol.Gmina Kromołów / Powiat Prudnicki)[13]. Pierwszą szkołę w Kromołowie zbudowano w 1862 z inicjatywy proboszcza z Brożca ks. Masura. W 1825 we wsi mieszkało 228 osób, a w 1890 razem z Czerniowem – 573 osób[9]. W XIX wieku w Kromołowie funkcjonował młyn wodny[14]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 639 mieszkańców Kromołowa 15 posługiwało się językiem niemieckim, 622 językiem polskim, a 1 był dwujęzyczny[15].
Pocztówka z 1917: ulica, szkoła, sklep Fröhlicha
W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kromołów znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[16]. Do głosowania uprawnionych było w Kromołowie 435 osób, z czego 356, ok. 81,8%, stanowili mieszkańcy (w tym 353, ok. 81,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 428 głosów (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 428 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 397 osób (92,8%), a za Polską 31 osób (7,2%)[17]. W okresie międzywojennym nastąpił dynamiczny rozwój wsi. Działały w niej trzy masarnie, dwa sklepy spożywcze, piekarnia, młyn, kowal, stolarz, kołodziej, trzej krawcy, dwie gospody z salami. Funkcjonowały również: orkiestra dęta, ochotnicza straż pożarna i klub sportowy[9].
Armia Czerwona wkroczyła do Kromołowa 19 marca 1945 w ramach operacji górnośląskiej[potrzebny przypis]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[18]. Mieszkańcom Kromołowa, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
Do 1956 roku Kromołów należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Kromołów został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego[22].
W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[23], kotlarz[24], piekarz[25], wędliniarz[26]. W 1993 trwały obchody 800-lecia wsi[9].
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[27]:
kapliczka – dzwonnica, z pocz. XX w., znajduje się pośrodku wsi.
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Kromołowie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka OSP została założona w 1920[38]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Kromołowie było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[39].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[40].
↑Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 15 marca 1947 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297).
↑Wykaz gromad wchodzących w skład gminy, „Głos Prądnika”, Czesław Żelazny – redaktor naczelny, 3 (4), Prądnik [Prudnik]: Powiatowy Komitet Osadniczy, 23 listopada 1946, s. 5.
↑Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
↑PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].
O. Henryk Kałuża SVD Dzieje Parafii Brożec i Okolic, Brożec – Nysa 2009, s. 153–165
Ryszard Kasza: Ulicami Prudnika z historią i fotografią w tle. Przemysław Birna, Franciszek Dendewicz, Piotr Kulczyk. Prudnik: Powiat Prudnicki, 2020. ISBN 978-83-954314-5-6.
_(cropped).jpg)
.jpg)
