Królestwo Litwy (1251–1263)

Królestwo Litwy

Lietuvos Karalystė
Regnum Lithuaniae

1251–1263
Ustrój polityczny	monarchia
Stolica	Nowogródek
Data powstania	1251
Data likwidacji	1263
Władca	Mendog
Narody i grupy etniczne	Litwini, Rusini, Jaćwiengowie
Język urzędowy	litewski, ruski
Religia dominująca	pogaństwo, katolicyzm
Terytoria zależne	Księstwo połockie, Księstwo witebskie, Mińsk
Królestwo Litwy w szczytowym okresie
Położenie na mapie świata Królestwo Litwy
54°53′00″N 24°51′00″E

{{Państwo infobox}} Przestarzałe pola: "wysokość".

Królestwo Litwy (łac. Regnum Lithuaniae, lit. Lietuvos Karalystė) – średniowieczne państwo litewskie istniejące w latach 1251–1263; jedynym królem był Mendog.

Powstanie królestwa

Bulla Innocentego IV z decyzją o koronacji

Wit, prawdopodobnie pierwszy biskup Litwy

«Myndowe dei gracia Rex Lettowie universis cristi fidelibus presentes litteras inspecturis.... Huius autem donacionis testes sunt. Venerabilis dominus Culmensis Episcopus et magister Andreas Fratrum predictorum ac Fratres sui. Langwinus sororius noster. Lygeyke Schabbe. Bixe. Bune. nostri Barones et consangwinei. Parbusse de Nere. Gerdine de Nailse. Vege. Veseyele. Ibid. et Parbusse junior. De Fratribus predicatoribus Frater Syndarinus. de Fratribus minoribus Frater Adolphus et sui socii. et alii quam plures fidedigni. qui omnes simul et semel dicte donacioni nostre a nobis provide facte Magistro et Fratribus. ac eorum successoribus supradictis fuerunt vocati ad hoc in testimonium premissoruni. Datum Lettowie in Curia nostra anno domini Millesimo Ducentesimo Sexagesimo. In medio Mensis Junii.»^[1]

W końcu lat 40. XIII w. Mendog znalazł się w trudnym położeniu: był otoczony z każdej strony przez wrogów (od zachodu- Jaćwingowie, Krzyżacy i Żmudzini; od północy – Zakon kawalerów mieczowych; od wschodu – zbuntowani krewniacy; od południa – Ruś Halicko-Włodzimierska), którzy chcieli obalić Mendoga. W tej sytuacji – wciąż pogański władca – postanowił przeciągnąć na swoją stronę państwa zakonne i zbliżyć się do cywilizacji chrześcijańskiej. Mendog zdołał nawiązać kontakty z Państwem Kościelnym (papież Innocenty IV obiecał Wielkiemu Księciu koronę królewską w zamian za chrzest) i obiecał Krzyżakom, że w zamian za sojusz Litwa stanie się państwem chrześcijańskim. W tej sytuacji państwa zakonne wsparły Litwinów, którzy odparli ataki koalicji.

Oficjalnie status królestwa państwu litewskiemu przyznano – po chrzcie Mendoga – 17 lipca 1251 roku, specjalną bullą Innocentego IV, która stwierdzała zwierzchność papieża nad Litwą. Bullę tę otrzymał biskup chełmiński Heidenryk, z poleceniami: koronacji Wielkiego Księcia ma króla, mianowania biskupa dla Litwy i budowy katedry. Sam władca został uroczyście koronowany, prawdopodobnie w stołecznym Nowogródku, 6 lipca 1253 roku^[2]. Do nowego królestwa przybył biskup misyjny. Był nim albo Chrystian albo Wit, którego źródła wymieniają jako biskupa Litwy, a który zrezygnował z tej diecezji^[3]. Możliwe też, że Chrystian zastąpił Wita w 1255, jednak już w 1259 roku opuścił diecezję, prawdopodobnie pozostawiając niedokończoną budowę katedry w Wilnie.

W 1255 papież Aleksander IV wydał Mendogowi pozwolenie na koronację jego syna.

Upadek

Młode królestwo nie miało jednak szczęścia. Już w 1259 roku południowe rubieże państwa zostały najechane przez Mongołów baskaka Burundaja. Armia litewska została pobita, a część miast i zamków złupiona.

Sam Mendog na początku lat 60. XIII wieku zaczął powoli odchodzić od chrześcijaństwa, zapewne na skutek opuszczenia diecezji przez biskupa Chrystiana. Innym powodem mogło być powstanie Żmudzinów przeciwko inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego. Po dwóch żmudzińskich zwycięstwach pod Szkudami i pod Durben, Mendog wsparł pogan w dalszej wojnie z Krzyżakami.

W cztery lata później, w 1263 roku, państwu został zadany drugi cios: kniaziowie Dowmunt i Treniota, niezadowoleni z twardych rządów króla, stanęli na czele buntu innych kniaziów i zamordowali Mendoga oraz jego dwóch synów – Ruklysa i Rupeikisa. Możni, po śmierci władcy, nie dopuścili do nowej koronacji i zerwali związki z Rzymem, powracając do pogańskich kultów. Tym samym Litwa utraciła status królestwa.

Próba restytucji w XV w.

W 1430 roku próbę wskrzeszenia królestwa podjął Witold Kiejstutowicz, któremu koronę obiecał król Niemiec i przyszły cesarz Zygmunt Luksemburski (uznał on nawet powstanie Królestwa Litwy). Koronę wiezioną Witoldowi przejęli jednak Polacy^[4], a sam Witold zmarł jesienią tego samego roku. Na nowego króla Litwini czekali aż do 1918 roku, kiedy to obrano na monarchę Wilhelma Karola von Urach.

Zobacz też

• Historia Litwy
• Władcy Litwy
• Królestwo Litwy (1918)

Przypisy

1. Codex Diplomaticus Lithuaniae e Codicibus Manuscriptis, in Archivo Secreto Regiomontano Asservatis, edidit Eduardus Raczynski. Vratislaviae, sumptibus Sigismundi Schletter. 1845.
2. Część historyków jednak podważa tę datę;
3. Informuje o tym bulla papieża Aleksandra IV z 1 marca 1255 r. Zob.: Problem biskupa litewskiego Wita – dostęp: 16 maja 2010
4. Stronnicy biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego.

Bibliografia

• Latkowski Juliusz, Mendog, król litewski, Kraków 1892;
• Kiaupa Zigmantas, Kiaupiene Jurate, Kuncewicius Albinas, Historia Litwy: od czasów najdawniejszych do 1795 roku, Warszawa 2007.